Rzecznik Praw Obywatelskich domaga się zmian w prawie pracy, które doprowadzić mają do częstszego zatrudniania osób z niepełnosprawnością. Jednym z mechanizmów miałoby być wprowadzenie bonu na start, zwiększającego motywację do podjęcia pracy.

Zgodnie bowiem z ustawą z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, niepełnosprawni mogą zostać objęci statusem osoby będącej w szczególnej sytuacja na rynku pracy. Jak uważa jednak RPO, takie wsparcie jest niewystarczające z punktu widzenia adekwatnej pomocy w znalezieniu pracy. Z tego właśnie względu zastępca RPO Stanisław Trociuk napisał do wiceministra Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Stanisława Szweda, z prośbą o podjęcie działań zmierzających do przyjęcia rozwiązań, które wesprą osoby wchodzące na otwarty rynek pracy.

Wśród przypomnianych przez Trociuka założeń pojawiło się kilka ciekawych rozwiązań, które pomogłyby w stworzeniu kompleksowego systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami, o których niejednokrotnie wspominał Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar.

Trociuk zauważył, że zatrudnienie na otwartym rynku pracy było tematem III Kongresu Osób z Niepełnosprawnościami, który odbył się w październiku 2017 r. pod hasłem "Za niezależnym życiem". Już w wtedy podkreślano, że prawa osób z niepełnosprawnościami powinny być zawarte w ogólnych regulacjach takich jak np. kodeks pracy, a nie tylko w ustawie ściśle poświęconej tym osobom.

Jakie konkretne rozwiązania wtedy przedstawiono? Do wspomnianego kodeksu pracy proponowano dopisać uprawnienia pracownicze przeniesione z ustawy o rehabilitacji czy alternatywne do formy pisemnej formy dokonywania czynności prawnych i faktycznych w ramach prawa pracy dla osób z niepełnosprawnościami nie mogących pisać. Wskazano również na dodanie rozwiązania prawnego w zakresie zdolności do czynności prawnych umożliwiające podejmowanie pracy przez osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Jak czytamy na stronie RPO, "chodzi o sytuację prawną do momentu likwidacji ubezwłasnowolnienia, który ma zostać zastąpiony przez wspierane podejmowanie decyzji".

Jeśli chodzi natomiast o ustawę o promocji zatrudnienia proponowano m.in.:

• zmianę definicji bezrobotnego, by obejmowała także osoby z niepełnosprawnościami (niepracujących rencistów);

• uprawnienie dla osób z niepełnosprawnościami (niepracujących rencistów) do pobierania zasiłku dla bezrobotnych na takich samych zasadach, jak osoby pełnosprawne;

• dodatkowy bon dla osób z niepełnosprawnościami rozpoczynających zatrudnienie, tzw. Bon na start zwiększający motywację do podjęcia pracy;

• wprowadzenie instytucji asystenta (asystenta pracy) dla pracowników z niepełnosprawnościami, finansowanego z Funduszu Pracy z możliwością powierzania tej usługi organizacjom pozarządowym;

• wprowadzenie instrumentu zatrudnienia wspomaganego finansowanego z Funduszu Pracy, z możliwością powierzania go organizacjom pozarządowym;

• wprowadzenie dodatkowych programów dla pracodawców związanych z zatrudnianiem osób z niepełnosprawnościami.

Obecnie w nie jest znana dokładna liczba osób niepełnosprawnych żyjących w Polsce. Z Narodowego Spisu Ludności przeprowadzonego w 2011 roku wynika natomiast, że na terenie naszego kraju żyło blisko 4,7 mln osób z niepełnosprawnością, z czego 3,1 mln były to osoby z niepełnosprawnością prawną. Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności wskazują natomiast, że w 2017 roku stopa bezrobocia osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym wyniosła 9,3 proc.