Co się składa na minimalną stawkę godzinową obowiązującą przy umowach-zleceniach i o świadczenie usług? Czy jest to czyste wynagrodzenie? Czy też strony mogą się umówić, że zawiera np. koszty dojazdu do miejsca wykonania zlecenia i używania sprzętu zleceniodawcy?
O ile przepisy rozstrzygają o składowych minimalnego wynagrodzenia za pracę, o tyle nie zawierają żadnych wskazówek w tym zakresie co do minimalnej stawki godzinowej, jaką należy stosować przy umowach-zleceniach i o świadczenie usług od 1 stycznia 2017 r. Biorąc pod uwagę to rozróżnienie i stosując wykładnię językową oraz celowościową ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (dalej: ustawa), należy uznać, że ustawodawcy chodziło o czyste wynagrodzenie za realizację godziny zlecenia lub usługi. Jednak dopuszczalne jest zapisanie w tej samej umowie kosztów, które wiążą się z jej wykonaniem i występują po stronie zleceniobiorcy, które w rzeczywistości zmniejszą wysokość wynagrodzenia.
Sumowanie przy etacie
W art. 6 ust. 4–5 ustawy został zamieszczony sposób obliczania minimalnego wynagrodzenia za pracę na pełnym etacie. Polega on na tym, by sumować przysługujące pracownikowi składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy zaliczone według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń określonych przez Główny Urząd Statystyczny do wynagrodzeń osobowych. Należy jednak pominąć nagrodę jubileuszową, odprawę pieniężną przysługującą pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych oraz dodatek za pracę w porze nocnej. Takie podejście pozostaje w zgodzie z definicją wynagrodzenia. Jest to bowiem dająca się wyrazić w gotówce i ustalona przez umowę lub ustawodawstwo krajowe płaca, która na mocy pisemnej lub ustnej umowy najmu usług należy się pracownikowi za pracę wykonaną, lub która ma być wykonana albo za usługi świadczone. Tak każe rozumieć to pojęcie art. 1 Konwencji Konferencji Ogólnej Międzynarodowej Organizacji Pracy (nr 95) dotyczący ochrony płacy.
Z kolei według art. 78 kodeksu pracy (dalej: k.p.), aby określić wynagrodzenie za pracę, trzeba ustalić wysokość oraz zasady przyznawania stawek za pracę określonego rodzaju, ale także innych (dodatkowych) składników wynagrodzenia, jeśli zostały przewidziane. Również Sąd Najwyższy podkreśla konieczność uwzględniania wszystkich składników wynagrodzenia wymienionych w k.p., innych ustawach, aktach prawa wewnątrzzakładowego oraz w umowie o pracę (por. uchwała SN z 30 grudnia 1986 r., sygn. akt III PZP 42/86, OSNC 1987/8/106).
Umowy cywilnoprawne – brak elementów
W przypadku wynagrodzenia z umów-zleceń i o świadczenie usług nie ma mowy o żadnych składnikach. Ani w kodeksie cywilnym (dalej: k.c.), ani w orzecznictwie. Wynagrodzenie to ma być adekwatne do czasu poświęconego na jego realizację oraz stopnia skomplikowania, a czasem kwalifikacji, jeśli miały one wpływ na sposób wykonania (tak: „Kodeks cywilny. Komentarz” pod red. prof. dr. hab. Edwarda Gniewka i prof. dr. hab. Piotra Machnikowskiego, wyd. 2016 r., komentarz do art. 735). A że ustawodawca wprowadzał minimalną stawkę godzinową z myślą o redukcji kontraktów cywilnoprawnych na rynku pracy i ucywilizowaniu poziomu wynagrodzenia, dostosował treść ustawy w tym zakresie do obowiązujących zasad. Dlatego z dodanych 1 stycznia 2017 r. art. 1a pkt 1a, art. 8a–8f oraz pozostałych przepisów ustawy nie da się wyprowadzić wniosku o jakichkolwiek elementach składających się na minimalną stawkę godzinową. Ma ona mieć czystą wartość wskazaną przez Radę Dialogu Społecznego lub Radę Ministrów, jeśli RDS nie podejmie decyzji w ciągu 30 dni od otrzymania wszystkich informacji od rządu. I to bez względu na zastosowaną w umowie formułę: godzinową, ryczałtową, prowizyjną, za całość itp. Tym samym nie jest możliwe umieszczenie w niej np. kosztów dojazdów do miejsca realizacji zlecenia albo/i wynagrodzenia za używanie sprzętu zleceniodawcy.
Wiele zależy od konstrukcji kontraktu
Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Tak brzmi art. 3531 k.c. Ten właśnie przepis pozwala na umieszczenie w umowie-zleceniu lub o świadczenie usług kosztów, które pokrywa zleceniobiorca w związku z wykonaniem kontraktu. Tego typu postanowienia nie będą stały w sprzeczności z definicją umów-zleceń i umów o świadczenie usług określoną w art. 734–735 i 750 k.c. Regulacje te przewidują, że przez umowę-zlecenie zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania określonej czynności prawnej dla zleceniodawcy, w zamian za co otrzyma wynagrodzenie, o ile strony inaczej się nie umówią. Postanowienia o kosztach pokrywanych przez zleceniobiorcę nie będą też występowały wbrew przepisom o minimalnej stawce godzinowej. Zgodnie z art. 1 pkt 1a ustawy minimalna stawka godzinowa to minimalna wysokość wynagrodzenia za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług przysługująca przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi. Obowiązek jej stosowania – w myśl art. 8a ustawy – istnieje przy umowach-zleceniach i o świadczenie usług, co oznacza, że wynagrodzenie w przypadku tych kontraktów musi być tak ustalone, aby wynosiło co najmniej minimalną stawkę za godzinę. Nawet jeśli koszty po stronie zleceniobiorcy obniżą finalnie tę stawkę, to zasada swobody umów na to pozwala. Pod warunkiem, iż rzeczywiście obie strony się na to zgodziły, a nie że był to warunek „nie do odrzucenia” zastosowany przez zleceniodawcę wobec zleceniobiorcy. W tym przypadku inspekcja pracy może zakwestionować ich prawidłowość.
Podstawa prawna
Art. 1 pkt 1a, art. 6 ust. 4–5, art. 8a–8f ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2008 ze zm.).
Art. 734, art. 735, art. 750 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 459).
Art. 78 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.).
Art. 1 Konwencji Konferencji Ogólnej Międzynarodowej Organizacji Pracy (nr 95) dotyczącej ochrony płacy, przyjętej w Genewie 1 lipca 1949 r. (Dz.U. z 1955 r. nr 38, poz. 234).