Brak ewidencji godzinowej czy nieterminowe wypłacanie wynagrodzenia nie będą mogły być uznane za wykroczenia. PIP nie ma też prawa, by uznawać, że np. umowa o dzieło to w istocie zlecenie.
Zmieniając ustawę o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (dalej: ustawa o minimalnym wynagrodzeniu), ustawodawca zdecydował się także na rozszerzenie kompetencji kontrolnych Państwowej Inspekcji Pracy. Od 1 stycznia 2017 r. będzie ona mogła kontrolować sposób realizacji nowych obowiązków ustawowych związanych z wypłatą minimalnych stawek godzinowych dla zleceniobiorców.
Zakres zmian
Po pierwsze rozszerzono pojęcie „podmiotów kontrolowanych” przez PIP o przedsiębiorców albo inne jednostki organizacyjne, na rzecz których w ramach prowadzonej przez nie działalności jest wykonywane zlecenie lub są świadczone usługi przez przyjmującego zlecenie lub świadczącego usługi – w zakresie wypłacania takim osobom wynagrodzenia w wysokości wynikającej z wysokości minimalnej stawki godzinowej, zgodnie z ustawą o minimalnym wynagrodzeniu (art. 13 pkt 5 ustawy o PIP). Ponadto rozszerzono zadania inspekcji uregulowane w art. 10 ustawy o PIP o kontrolę wypłacania wynagrodzenia w wysokości wynikającej z wysokości minimalnej stawki godzinowej. W tym zakresie uprawnienia inspektorów pracy określa z kolei nowy art. 11b ustawy o PIP, który przyznaje im jedynie prawo do skierowania wystąpienia lub wydania polecenia w sprawie wypłacenia wynagrodzenia w wysokości wynikającej z wysokości minimalnej stawki godzinowej. Polecenia w sprawach mniejszej wagi są wydawane ustnie, a wystąpienia wymagają formy pisemnej i powinny zawierać wnioski pokontrolne oraz ich podstawę prawną.
Uwaga! Zakres kompetencji kontrolnych i upoważnienie do wydawania środków prawnych przez PIP są bardzo wąskie i wydaje się, że nie obejmują innych zagadnień związanych z umowami cywilnoprawnymi poza wypłacaniem wynagrodzenia w wysokości minimalnej stawki godzinowej. Organy PIP nie uzyskały więc uprawnienia do kwestionowania charakteru umów cywilnoprawnych oraz uznawania np., że umowa o dzieło jest tak naprawdę umową-zleceniem, i zobowiązywania do wypłacenia wynagrodzenia za jej wykonanie w kwotach nie niższych niż 13 zł za godzinę.
W praktyce więc kontrolowane przez PIP powinny być tylko dokumenty mające znaczenie w procesie naliczenia wynagrodzenia, a więc przede wszystkim:
- umowa cywilnoprawna, z której powinien wynikać sposób potwierdzania liczby przepracowanych przez zleceniobiorcę w skali miesiąca godzin,
- dokumenty potwierdzające przepracowane godziny,
- rachunek do umowy,
- polecenia przelewów lub potwierdzenia wypłacenia wynagrodzenia w gotówce.
Dzięki analizie danych wynikających z tych dokumentów inspektor pracy będzie bowiem mógł zweryfikować, czy wypłacono wynagrodzenie nie niższe od minimalnej stawki godzinowej za każdą przepracowaną godzinę.
Co będzie wykroczeniem
Nowelizacja ustawy o minimalnym wynagrodzeniu dodaje do jej treści także przepisy wykroczeniowe. Stosownie do treści nowego art. 8e ustawy o minimalnym wynagrodzeniu przedsiębiorca lub osoba działająca w jego imieniu będzie podlegała karze grzywny od tysiąca do 30 tys. zł, jeśli wypłaci przyjmującemu zlecenie (świadczącemu usługi w ramach samozatrudnienia) wynagrodzenie godzinowe za wykonanie zlecenie (świadczenie usług) w wysokości niższej niż obowiązująca wysokość stawki godzinowej, czyli w 2017 r. – 13 zł. Zgodnie z art. 8f ustawy o minimalnym wynagrodzeniu orzekanie w tych sprawach następuje w trybie kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia (dalej: k.p.s.w.), a zmieniany tą samą nowelizacją art. 17 par. 2 k.p.s.w. wskazuje, że w przypadku określonego powyżej wykroczenia oskarżycielem publicznym jest inspektor pracy.
Należy zwrócić jednak uwagę na zakres przepisu wykroczeniowego, gdyż odpowiedzialnością objęto w nim tylko wypłacanie wynagrodzenia godzinowego w wysokości niższej niż obowiązująca wysokość stawki godzinowej. Tak więc będzie wiele naruszeń nowych przepisów, których nie będzie można uznać za wykroczenia:
- nieustalenie w umowach-zleceniach sposobu potwierdzania liczby godzin świadczonych usług czy wykonywania zlecenia,
- brak dokumentacji liczby godzin przepracowanych na podstawie umowy zlecenia w skali miesiąca,
- niewypłacanie wynagrodzenia co najmniej raz w miesiącu, mimo zawarcia umowy na dłuższy okres,
- rozliczanie się za wykonane usługi w innej formie niż pieniężna, np. deputaty lub barter, czyli rozliczenie „usługa za usługę”, popularne w niektórych branżach,
- zaniżanie stawek z tytułu wykonanych usług, o ile zostanie wypłacona minimalna stawka za przepracowaną liczbę godzin, czyli np. wypłacenie wynagrodzenia po 13 zł za godzinę, mimo że ustalona stawka wynosiła np. 25 zł za godzinę,
- nieterminowe wypłacanie wynagrodzenia z tytułu umów zlecenia czy o świadczenia usług.
Od redakcji: Nie uzyskaliśmy dotąd potwierdzenia, czy w ocenie PIP powyższe uchybienia pozostają poza zakresem działania inspekcji. Główny Inspektorat Pracy wskazuje, że odpowiedź na nie uzyskamy po wejściu w życie nowych przepisów.
Inspektor nie będzie mógł wystąpić z wnioskiem o ukaranie zleceniodawcy w trybie wykroczeniowym, gdy stawka godzinowa została wypłacona, ale wynagrodzenie zostało zaniżone, np. zamiast umówionych 25 zł wypłacono 13 zł za godzinę.
Podstawa prawna
Ustawa z 22 lipca 2016 r. o zmianie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1265).
Art. 10 ust. 1 pkt 15a, art. 11b, art. 13 pkt 5, art. 24 ust. 1, art. 33 ust. 1 pkt 2 ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 640 ze zm.).
Art. 8e i 8f ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2008 ze zm.).
Art. 17 par. 2 ustawy z 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 395 ze zm.).