Przedsiębiorca (podatnik VAT czynny) na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej nabył 26 sierpnia 2019 r. od osoby fizycznej (zamieszkałej w Polsce) nieprowadzącej działalności gospodarczej sześcioletni samochód osobowy za 48 000 zł. Popisanie umowy kupna-sprzedaży oraz przekazanie samochodu nastąpiło w Polsce. Dowodem nabycia jest umowa, w której nabywca kwituje odbiór zapłaty (gotówką). Jeszcze przed formalnym przerejestrowaniem pojazdu w wydziale komunikacji urzędu gminy i zawarciem własnej umowy ubezpieczenia OC pojazdu przedsiębiorca 26 sierpnia 2019 r. wprowadził nabyty samochód do ewidencji środków trwałych, wybierając indywidualną stawkę amortyzacyjną w wysokości 40 proc. Na moment wprowadzania samochodu do ewidencji środków trwałych nie zapłacił jeszcze podatku od czynności cywilnoprawnych od umowy sprzedaży tego samochodu. Przedsiębiorca nie uwzględnił wartości tego podatku w wartości początkowej samochodu, lecz nie jest pewien, czy dobrze postąpił. Samochód został wprowadzony do środków trwałych firmy, ale przedsiębiorca zamierza w niewielkim zakresie wykorzystywać go także na potrzeby osobiste. Przedsiębiorca prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów metodą kasową. Jak powinien rozliczyć nabycie pojazdu na gruncie VAT, PIT i PCC? Zaliczki na PIT i VAT przedsiębiorca płaci za okresy miesięczne. Jak przedsiębiorca powinien rozliczyć zakup tego samochodu na gruncie VAT, PIT i PCC?
Schemat rozliczenia*
1. JAKI PODATEK WYSTĄPI Z TYTUŁU NABYCIA SAMOCHODU OSOBOWEGO
VAT
Nie wystąpi ani podatek należny, ani naliczony.
PIT
Przychody: nie wystąpią.
Koszty uzyskania przychodów:
• podatek od czynności cywilnoprawnych w wysokości 960 zł – w sierpniu albo we wrześniu 2019 r. – w zależności, kiedy przedsiębiorca go zapłaci i złoży w urzędzie skarbowym deklarację PPC-3,
• odpisy amortyzacyjne dokonywane od tego pojazdu w wysokości 1600 zł miesięcznie, ale dopiero od września 2019 r., za sierpień 2019 r. przedsiębiorca nie ma prawa naliczyć odpisu amortyzacyjnego.
PCC
Od umowy kupna-sprzedaży samochodu wystąpi PCC w wysokości 960 zł (płatny w terminie 14 dni, tj. do 9 września 2019 r.)
2. W JAKIEJ DEKLARACJI WYKAZAĆ PODATEK
PCC wykazujemy w deklaracji PCC-3 (poz. 27 podstawa opodatkowania: 48 000 zł, a w poz. 28 podatek: 960 zł).
PIT
Nie ma obowiązku składać deklaracji zaliczkowej, należy jednak uwzględnić koszty uzyskania przychodów w odpowiedniej wysokości przy obliczeniu miesięcznych zaliczek na PIT, a po zakończeniu roku podatkowego uwzględnić je w PIT-36.
3. TERMIN ZŁOŻENIA DEKLARACJI
PCC-3: 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, tj. w analizowanej sprawie do 9 września 2019 r.
PIT
PIT-36: do 30 kwietnia 2020 r.
* W schemacie rozliczenia pominięte zostały inne zdarzenia/czynności.
PIT
Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy o PIT (art. 22 ust. 1 ustawy o PIT). Zatem, aby zatem wydatek mógł być uznany za koszt uzyskania przychodu, to powinien spełniać łącznie następujące warunki:
  • pozostawać w związku przyczynowo-skutkowym z przychodem lub źródłem przychodu i być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu,
  • nie znajdować się na liście kosztów nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów, wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy o PIT,
  • być właściwie udokumentowany.
Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na nabycie środków trwałych, w tym środków transportu (art. 23 ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT). Kosztem uzyskania przychodów są odpisy z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (odpisy amortyzacyjne) dokonywane wyłącznie zgodnie z art. 22a‒22o, z uwzględnieniem art. 23 ustawy o PIT (art. 22 ust. 8 ustawy o PIT).
Stosownie do art. 22a ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT amortyzacji podlegają, z zastrzeżeniem art. 22c ustawy o PIT, stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania maszyny, urządzenia i środki transportu o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy określonej w art. 23a pkt 1 ustawy o PIT (tj. umowy leasingu), zwane środkami trwałymi. W analizowanej sprawie przedsiębiorca zaliczył nabyty samochód osobowy do środków trwałych. Rozumiem, że były spełnione wszystkie przesłanki warunkujące zaliczenie pojazdu do środków trwałych, gdyż:
  • został on nabyty w drodze kupna i stanowi własność przedsiębiorcy,
  • jest kompletny i zdatny do użytku w dniu przyjęcia do używania – to, że przerejestrowanie w wydziale komunikacji oraz zawarcie umowy OC nastąpi już po ujęciu w ewidencji środków trwałych w przypadku pojazdów używanych (już zarejestrowanych) nie stanowi przeszkody, aby uznać pojazd za środek trwały,
  • przewidywany okres używania tego pojazdu na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej jest dłuższy niż rok,
  • pojazd ma być wykorzystywany przez podatnika na potrzeby prowadzonej przez niego działalności (okoliczność, że w niewielkim zakresie ma służyć także potrzebom osobistym przedsiębiorcy, nie ma znaczenia),
  • składnik nie jest wymieniony w katalogu środków trwałych z art. 22c ustawy o PIT.
Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że przedsiębiorca ma trudności w ustaleniu wartości początkowej środka trwałego, a w szczególności nie jest pewny, czy w wartości początkowej pojazdu powinien uwzględnić podatek od czynności cywilnoprawnych, którego nie zapłacił jeszcze na moment wprowadzenia samochodu do środków trwałych. Za wartość początkową środków trwałych w razie odpłatnego nabycia uważa się w razie odpłatnego nabycia cenę ich nabycia (art. 22g ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT). Za cenę nabycia uważa się kwotę należną zbywcy, powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do używania, a w szczególności o koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji, oraz pomniejszoną o podatek od towarów i usług, z wyjątkiem przypadków, gdy zgodnie z odrębnymi przepisami VAT nie stanowi podatku naliczonego albo podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług (art. 22g ust. 3 zdanie pierwsze ustawy o PIT). Wartość początkową przedmiotowego samochodu stanowi jego cena nabycia, tj. 48 000 zł. Wartość początkowa nie obejmuje PCC od umowy sprzedaży tego pojazdu, gdyż wydatek ten nie został poniesiony do dnia oddania samochodu do używania. Podatnicy mogą indywidualnie ustalić stawki amortyzacyjne dla używanych lub ulepszonych środków trwałych, po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji danego podatnika, z tym że okres amortyzacji nie może być krótszy niż dla środków transportu, w tym samochodów osobowych ‒ 30 miesięcy (art. 22j ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT). Maksymalna indywidualna stawka amortyzacyjna dla samochodów osobowych może zatem wynosić 40 proc. Środki transportu (środki trwałego) uznaje się za używane, jeżeli podatnik udowodni, że przed ich nabyciem były wykorzystywane co najmniej przez sześć miesięcy (art. 22j ust. 2 pkt 1 ustawy o PIT). Przedsiębiorca nabył sześcioletni pojazd (co, jak rozumiem, potwierdza m.in. dowód rejestracyjny, karta pojazdu), a zatem używany środek trwały, po raz pierwszy będzie on wprowadzony do ewidencji środków trwałych u niego, może więc stosować do tego pojazdu indywidualną stawkę amortyzacyjną (do 40 proc.).
Uwaga! Wybraną metodę amortyzacji z zastosowaniem stawki indywidualnej w wysokości 40 proc. przedsiębiorca będzie zobowiązany stosować do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego stosownie do art. 22h ust. 2 ustawy o PIT.
Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się od wartości początkowej środków trwałych, począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek wprowadzono do ewidencji (wykazu), do końca tego miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową lub w którym postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór. Suma odpisów amortyzacyjnych obejmuje również odpisy, których zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o PIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów (art. 22h ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT). Przedsiębiorca wprowadził ten samochód do ewidencji środków trwałych 26 sierpnia 2019 r., a zatem pierwszego odpisu amortyzacyjnego będzie mógł dokonać dopiero za wrzesień 2019 r. Rozumiem, że przedsiębiorca będzie dokonywał miesięcznych odpisów amortyzacyjnych. Wyniosą one zatem 1600 zł (48 000 zł x 40 proc.: 12 miesięcy). W koszty uzyskania przychody przedsiębiorca po raz pierwszy odniesie dokonany odpis amortyzacyjny w wysokości 1600 zł we wrześniu 2019 r. Za sierpień 2019 r. nie może być dokonany odpis amortyzacyjny.
Wartość początkowa samochodu osobowego nie przekracza 150 000 zł, a zatem nie znajdzie zastosowania ograniczenie przewidziane w art. 23 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT i dokonywane od pojazdu odpisy amortyzacyjne w całości stanowić będą koszt uzyskania przychodów.
Uwaga! To, że samochód częściowo będzie służył także potrzebom osobistym przedsiębiorcy, nie ma wpływu na dokonywane odpisy amortyzacyjne, w tym ich wysokość. Natomiast oznacza to, że tylko 75 proc. wydatków eksploatacyjnych będzie stanowiło koszt uzyskania przychodów (zob. art. 23 ust. 1 pkt 46a, ust. 5a, ust. 5f–5h ustawy o PIT).
Okoliczność, że przedsiębiorca zapłacił za nabyty pojazd gotówką (wartość transakcji przekracza 15 000 zł), nie wyłączy z kosztów uzyskania przychodów dokonywanych odpisów amortyzacyjnych stosownie do art. 22pk ustawy o PIT, gdyż sprzedawcą była osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, a nie inny przedsiębiorca.
Kosztem uzyskania przychodów wprost będzie natomiast podatek od czynności cywilnoprawnych w kwocie 960 zł. Jak zostało wyjaśnione, nie powiększy to wartości początkowej pojazdu, gdyż na dzień jego oddania do używania wydatek nie został jeszcze poniesiony.
Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że przedsiębiorca prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów metodą kasową, a to oznacza, iż stosownie do reguły zawartej w art. 22 ust. 4 ustawy o PIT koszty uzyskania przychodów są potrącane tylko w tym roku podatkowym, w którym zostały poniesione. Za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów w przypadku podatników (prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów) co do zasady uważa się dzień wystawienia faktury (rachunku) lub innego dowodu stanowiącego podstawę do zaksięgowania (ujęcia) kosztu stosownie do art. 22 ust. 6b ustawy o PIT. W analizowanej sprawie będzie to dzień zapłaty PCC i złożenia deklaracji PCC-3. ©℗
PCC
Podatkowi od czynności cywilnoprawnych (PCC) podlegają m.in. umowy sprzedaży rzeczy (art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o PCC). Umowy sprzedaży podlegają PCC, jeżeli ich przedmiotem są m.in. rzeczy znajdujące się na terytorium Polski (art. 1 ust. 4 pkt 1 ustawy o PCC). W analizowanym stanie faktycznym warunek ten jest spełniony, gdyż pojazd w momencie sprzedaży znajdował się w Polsce. Został nabyty od osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej i niebędącej z tego powodu podatnikiem VAT, a zatem nie znajdzie zastosowania wyłączenie z PCC zawarte w art. 2 pkt 4 ustawy o VAT (dotyczące m.in. sprzedaży samochodów opodatkowanych lub zwolnionych z VAT). Przy umowie sprzedaży obowiązek podatkowy ciąży na kupującym (art. 4 pkt 1 ustawy o PCC), tj. w analizowanym przypadku na przedsiębiorcy. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej (art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o PCC), tj. w przypadku umów sprzedaży z chwilą ich zawarcia. Przedmiotowa umowa kupna-sprzedaży została zawarta 26 sierpnia 2019 r. i tego dnia powstanie obowiązek podatkowy w PCC. Podstawę opodatkowania stanowi przy umowie sprzedaży wartość rynkowa rzeczy (art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o PCC).
Wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju z dnia dokonania tej czynności bez odliczania długów i ciężarów (art. 6 ust. 2 ustawy o PCC). Na potrzeby schematu rozliczenia zakładam, że ustalona cena za samochód, tj. 48 000 zł, odpowiada jego wartości rynkowej, a zatem podstawą opodatkowania będzie ta kwota.
Od umowy sprzedaży rzeczy ruchomych stawka PCC wynosi 2 proc. (art. 7 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o PCC). PCC od umowy sprzedaży tego samochodu wyniesie zatem 960 zł (48 000 zł x 2 proc.).
Podatnicy są obowiązani, bez wezwania organu podatkowego, złożyć deklarację w sprawie PCC według ustalonego wzoru (tj. PCC-3) oraz obliczyć i wpłacić podatek w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, z wyłączeniem przypadków, gdy podatek jest pobierany przez płatnika, oraz przypadków, o których mowa w art. 10 ust. 1a ustawy o PCC (art. 10 ust. 1 ustawy o PCC). Przedsiębiorca powinien zatem do 9 września 2019 r. złożyć do urzędu skarbowego deklarację PCC-3 i wpłacić PCC w wysokości 960 zł z tytułu umowy kupna samochodu.©℗
VAT
W związku z nabyciem pojazdu nie wystąpi u przedsiębiorcy podatek naliczony podlegający odliczeniu, gdyż samochód został kupiony od osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej na umowę kupna-sprzedaży – jego sprzedaż nie podlegała zatem VAT. Dlatego nabycie pojazdu jest na gruncie VAT neutralne.©℗
Podstawa prawna
Ustawa z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1150 ze zm.).
Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2174 ze zm.).
Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387 ze zm.).
Rozporządzenie ministra finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 728 ze zm.).