Czy skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia może zapobiec wyrządzeniu szkody przez to orzeczenie?
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia nie służy zapobieganiu wyrządzeniu szkody, mogącej powstać na skutek jego wydania. Jest środkiem prawnym, który w razie uwzględnienia będzie stanowić podstawę wystąpienia z powództwem przeciwko Skarbowi Państwa o naprawienie szkody wyrządzonej orzeczeniem.
Występując z takim powództwem, powód może powoływać się na taką szkodę, która została wyrządzona, a nie na szkodę, która może powstać w przyszłości.
Zgodnie z przyjętą przez Sąd Najwyższy linią orzecznictwa nie dotyczy to wymogów formalnych skargi, lecz jej merytorycznych podstaw rozpoznania. SN stoi na stanowisku, że dopóki zaskarżone w trybie omawianych przepisów, prawomocne orzeczenie nie zostanie wykonane, nie powstaje szkoda. Stanowisko takie ogranicza prawo skarżącego do rozpoznania skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Taką skargę można wnieść jedynie w terminie dwóch lat od uprawomocnienia się orzeczenia, którego ona dotyczy, a strona uprawniona do wykonania orzeczenia może je wykonać po tym terminie. Gdyby to nastąpiło, to pokrzywdzony wykonaniem orzeczenia zostanie pozbawiony ochrony z uwagi na upływ terminu do wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia. Zgodnie z przepisami (art. 4171 par. 2 k.p.c.), jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem.
Do skutecznego dochodzenia roszczeń odszkodowawczych przeciwko Skarbowi Państwa z tytułu wydania niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przepisy wymagają jedynie stwierdzenia tej niezgodności. Racjonalne więc byłoby ograniczenie kompetencji SN, rozpatrującego skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, jedynie do oceny zaskarżonego orzeczenia pod kątem zgodności lub niezgodności z prawem, wyłączając spod nich kwestię oceny w odniesieniu do wyrządzenia szkody. Postępowanie przed SN jest jednoinstancyjne, a negatywne orzeczenie w przedmiocie skargi automatycznie przekreśla szanse strony na dochodzenie od Skarbu Państwa odszkodowania z tytułu niezgodnego z prawem orzeczenia. Nie powinno więc budzić wątpliwości, że kwestia zaistnienia szkody powinna być przedmiotem badania tylko i wyłącznie w postępowaniu dotyczącym odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa z tytułu wydania niezgodnego z prawem orzeczenia, a nie w swego rodzaju przedsądzie, jakim jest postępowanie w sprawie przedmiotowej skargi.