Trybunał Konstytucyjny rozpatrywał skargę Józefa J. oskarżonego o liczne oszustwa. W czasie trwania procesu karnego wyjechał on z kraju na 16 miesięcy, a następnie został w drodze ekstradycji przekazany do Polski. Przesłuchano 300 świadków w sprawie 24 dokumentów. Areszt został przedłużony i trwał ponad dwa lata.
Terminy maksymalne
W kodeksie postępowania karnego brak jest terminów maksymalnych stosowania aresztowania tymczasowego – twierdził adwokat skarżącego. – Art. 263 par. 4 kpk nie gwarantuje ochrony prawa do wolności oskarżonego.
Skargę tę poparł Rzecznik Praw Obywatelskich.
Zdaniem posła Jerzego Kozdronia przepis jest konstytucyjny, gdyż przesłanki tymczasowego aresztowania są wyraźnie określone. Prokurator generalny, w którego imieniu wypowiadał się Wiesław Nocuń, stwierdził, że określenie maksymalnego czasu aresztowania tymczasowego mogłoby spowodować umyślne przedłużanie procesów przez oskarżonych, którzy ubiegają się o zwolnienie z aresztu.
Warunki przedłużenia aresztu
Trybunał Konstytucyjny podzielił argumenty prokuratora i marszałka Sejmu i stwierdził, że prawo do wolności osobistej nie jest bezwzględne. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych praw wynikają ze względów bezpieczeństwa lub porządku publicznego albo tez wolności i praw innych ludzi. Należy zwrócić uwagę, że po orzeczeniu Trybunału konstytucyjnego w lipcu 2006 roku z zaskarżonego przepisu usunięto jeden z niekonkretnych warunków aresztowania tymczasowego ( inne przeszkody, których nie można usunąć). Pozostały więc takie warunki przedłużenia tymczasowego aresztowania ponad 2 lata, jak:
- szczególna zawiłość sprawy,
- postępowanie toczące się za granica,
- zawieszenie postępowania,
- celowe przedłużanie przez oskarżonego procesu ( np. częste zwolnienia lekarskie).
Trybunał zwrócił uwagę, że przy nowelizacji przepisu w 2007 roku ustawodawca, stanowiąc przesłanki przedłużenia tymczasowego aresztowania, dokonał zaostrzenia wymogów stawianych w tym zakresie sądowi. Na sądzie ciąży obowiązek wykazania przyczyn przedłużenia tymczasowego aresztowania, przed uzyskaniem zgody na taką formę zabezpieczenia w toczącym się procesie. W szczególności sąd decydując o kolejnym przedłużeniu tymczasowego aresztowania, nie powinien tolerować bezczynności procesowej organu odpowiedzialnego za konkretny etap postępowania karnego. W sytuacji, gdy postępowanie prowadzone jest przez sąd bez przewlekłości, a konieczność utrzymywania tymczasowego aresztowania jest uzasadniona realną, bo potwierdzoną wcześniej konkretnym faktem ucieczki oskarżonego - co miało miejsce w przypadku skarżącego nie zachodzi naruszenie zasady proporcjonalności ograniczenia prawa do wolności osobistej.
Kontrola sądu nadzorującego
Zdaniem Trybunału w sytuacji, kiedy do wydłużenia toku postępowania sądowego dochodzi z przyczyn leżących po stronie sprawcy, w związku z wykonywaniem czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju nie ma faktycznej możności bezwzględnego określenia maksymalnej granicy okresu tymczasowego aresztowania.
- Właściwą metodą przeciwdziałającą nadmiernemu wydłużeniu czasu trwania tymczasowego aresztowania może być wzmożona kontrola toku postępowania przed sądem pierwszej instancji sprawowana przez właściwy sąd apelacyjny – podkreślił sędzia sprawozdawca prof. Marek Mazurkiewicz.
Terminy aresztowania tymczasowego
3 miesiące w postępowaniu przygotowawczym
12 miesięcy jeśli zachodzą szczególne okoliczności
2 lata łączny okres
sprawy zawiłe lub toczone za granica – bez terminu.
Sygnatura akt SK 46/07