Prawa członków spółdzielni mieszkaniowych zapisane są w podstawowym dokumencie każdej spółdzielni, czyli w statucie. Poza tym szereg gwarancji zawierają przepisy prawa spółdzielczego.
Zgodnie z ustawą Prawo spółdzielcze każdy członek spółdzielni ma prawo:
- uczestniczenia w walnym zgromadzeniu lub zebraniu grupy członkowskiej;
- wybierania i bycia wybieranym do organów spółdzielni;
- otrzymania odpisu statutu i regulaminów, zaznajamiania się z uchwałami organów spółdzielni, protokołami obrad organów spółdzielni, protokołami lustracji, rocznymi sprawozdaniami finansowymi, umowami zawieranymi przez spółdzielnię z osobami trzecimi (z pewnymi ograniczeniami, o których niżej);
- żądania rozpatrzenia przez właściwe organy spółdzielni wniosków dotyczących jej działalności;
- udziału w nadwyżce bilansowej;
- do świadczeń spółdzielni w zakresie jej statutowej działalności.
Jednocześnie należy pamiętać, że spółdzielnia może odmówić członkowi wglądu do umów zawieranych z osobami trzecimi, jeżeli naruszałoby to prawa tych osób lub jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że członek wykorzysta pozyskane informacje w celach sprzecznych z interesem spółdzielni i przez to wyrządzi spółdzielni znaczną szkodę. Odmowa tego typu powinna być wyrażona na piśmie. Członek, któremu odmówiono wglądu do umów zawieranych przez spółdzielnie z osobami trzecimi, może złożyć wniosek do sądu rejestrowego o zobowiązanie spółdzielni do udostępnienia tych umów (wniosek należy złożyć w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia członkowi pisemnej odmowy).
W parze z uprawnieniami idą także ustawowe obowiązki, przede wszystkim: przestrzegania przepisów prawa, postanowień statutu i opartych na nich regulaminów; dbanie o dobro i rozwój spółdzielni oraz uczestniczenie w realizacji jej zadań statutowych.
Prawo do odpisów dokumentów. Członek spółdzielni mieszkaniowej ma prawo otrzymania odpisu statutu i regulaminów oraz kopii uchwał organów spółdzielni i protokołów obrad organów spółdzielni, protokołów lustracji, rocznych sprawozdań finansowych oraz faktur i umów zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi. Koszty sporządzania odpisów i kopii tych dokumentów, z wyjątkiem statutu i regulaminów uchwalonych na podstawie statutu, pokrywa członek spółdzielni wnioskujący o ich otrzymanie.
Udział w walnym zgromadzeniu. Członek spółdzielni może uczestniczyć w walnym zgromadzeniu osobiście albo przez pełnomocnika. Pełnomocnik nie może zastępować więcej niż jednego członka. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie pod rygorem nieważności i dołączone do protokołu walnego zgromadzenia.
Prawo do zwołania zarządu. Zgodnie z ustawą zarząd zwołuje walne zgromadzenie przynajmniej raz w roku w ciągu 6 miesięcy po upływie roku obrachunkowego. Zarząd może zwołać walne zgromadzenie także na żądanie rady nadzorczej albo przynajmniej jednej dziesiątej (1/10), nie mniej jednak niż trzech członków (chyba że statut wymaga większej liczby członków dla takiego żądania). Żądanie zwołania walnego zgromadzenia powinno być złożone pisemnie z podaniem celu jego zwołania.
Walne zgromadzenie zwołuje się w takim przypadku w takim terminie, aby mogło się ono odbyć w ciągu czterech tygodni od dnia wniesienia żądania. Jeżeli to nie nastąpi, zwołuje je rada nadzorcza, związek rewizyjny, w którym spółdzielnia jest zrzeszona, lub Krajowa Rada Spółdzielcza, na koszt spółdzielni. O czasie, miejscu i porządku obrad walnego zgromadzenia lub jego części zawiadamia się wszystkich członków na piśmie co najmniej 21 dni przed terminem posiedzenia walnego zgromadzenia lub jego pierwszej części. Zawiadomienie powinno zawierać czas, miejsce, porządek obrad oraz informację o miejscu wyłożenia wszystkich sprawozdań i projektów uchwał, które będą przedmiotem obrad oraz informację o prawie członka do zapoznania się z tymi dokumentami.
Prawo zgłaszania projektów uchwał i żądania. Projekty uchwał i żądania zamieszczenia oznaczonych spraw w porządku obrad walnego zgromadzenia lub jego wszystkich części mają prawo zgłaszać: zarząd, rada nadzorcza i członkowie spółdzielni - tak stanowi ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych. Projekty uchwał, w tym uchwał przygotowanych w wyniku tych żądań, powinny być wykładane na co najmniej 14 dni przed terminem walnego zgromadzenia lub jego pierwszej części. Członkowie spółdzielni mają prawo zgłaszać projekty uchwał i żądania w terminie do 15 dni przed dniem posiedzenia walnego zgromadzenia lub jego pierwszej części. Należy pamiętać, że projekt uchwały zgłaszanej przez członków spółdzielni musi być poparty przez co najmniej 10 członków.
Prawo zgłaszania poprawek do projektów uchwał. Członek spółdzielni mieszkaniowej ma prawo zgłaszania poprawek do projektów uchwał nie później niż na 3 dni przed posiedzeniem walnego zgromadzenia lub jego pierwszej części. Zarząd jest zobowiązany do przygotowania pod względem formalnym i przedłożenia pod głosowanie na walnym zgromadzeniu projektów uchwał i poprawek zgłoszonych przez członków spółdzielni.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze
Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych