Miałem zadłużenie składkowe jeszcze z lat 90., kiedy prowadziłem działalność gospodarczą. Z tego powodu ZUS zajął mi niedawno rachunek bankowy, ale złożyłem odwołanie z zarzutem przedawnienia. Odwołanie uwzględniono. ZUS zauważył jednak, że w 2004 r., gdy zabezpieczono zobowiązanie hipoteką na mojej nieruchomości, przedawnienia jeszcze nie było. Chcę sprzedać tę nieruchomość, ale mam z tym problemy właśnie przez wpis hipoteczny. Jakie skutki ma dla mnie ten wpis? Czy powoduje, że nie ma przedawnienia? Czy jest możliwa sprzedaż nieruchomości bez wpisu?
Mimo że ZUS uznał przedawnienie składek przy egzekucji z rachunku bankowego, to istnienie hipoteki spowodowało, że może dochodzić zapłaty zaległości składkowych z nieruchomości, na której hipoteka została ustanowiona. Jest to niezależne od tego, czy nieruchomość zostanie sprzedana osobie trzeciej, czy też pozostanie u dotychczasowego właściciela.
Trzeba przede wszystkim zwrócić uwagę, że należności z tytułu składek zabezpieczone hipoteką lub zastawem nie ulegają przedawnieniu. Jednak po upływie terminu przedawnienia należności te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki (nieruchomości) lub zastawu do wysokości zaległych składek i odsetek za zwłokę liczonych do tego dnia.
Do zabezpieczenia należności ZUS przysługuje hipoteka przymusowa na wszystkich nieruchomościach dłużnika, który zalega z opłacaniem składek. Podstawą jej ustanowienia jest m.in. doręczona decyzja o określeniu wysokości należności. Jeśli ZUS dopełnił tej formalności, to hipoteka na nieruchomości skutecznie powstała. Należności z tytułu składek (czyli też odsetki za zwłokę), których płatnik nie uregulował w terminie, podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej. ZUS może więc na drodze egzekucji dochodzić tylko tych należności, które nie uległy przedawnieniu.
W odróżnieniu więc od cywilnoprawnych roszczeń majątkowych, w przypadku których upływ terminu przedawnienia nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania, przedawnienie należności z tytułu składek powoduje wygaśnięcie zobowiązania składkowego.
Skoro więc ZUS uznał zarzut przedsiębiorcy i stwierdził, że należności składkowe faktycznie się przedawniły, to nie miał innego wyjścia, jak wycofać się z zajęcia rachunku bankowego. Pozostaje jednak kwestia egzekucji z nieruchomości, na której została ustanowiona hipoteka na zabezpieczenie spłaty składek.
Wpis hipoteki przymusowej stanowi rodzaj zabezpieczenia należności ZUS. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorca jako właściciel nieruchomości obciążonej będzie miał problem z jej zbyciem, gdyż kupujący nabywa ją wraz z zadłużeniem, które jest na niej zabezpieczone.
W tej sytuacji zbycie nieruchomości nie zmieni nic w kwestii istnienia hipoteki przymusowej, a może stać się przyczyną problemów nabywcy, który stanie się dłużnikiem rzeczowym. Dobrym rozwiązaniem jest skontaktowanie się z ZUS i ustalenie spłaty zadłużenia w ratach albo złożenie wniosku o umorzenie zadłużenia. Do czasu zaś uregulowania zadłużenia ZUS z pewnością nie zwolni zabezpieczenia hipotecznego na nieruchomości.
Podstawa prawna
Art. 24 ust. 5 i art. 26 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121).