Firmy mają już jasne wytyczne, jak fakturować bonusy dla kontrahentów. Między NSA i resortem finansów zapanowała w tej sprawie pełna zgoda.
Chodzi o premie, które mają zachęcać kontrahentów do większych zakupów. Działa to tak: jeśli będziesz u mnie kupował więcej, to przyznam ci bonus pieniężny; w efekcie zapłacisz mniej.
Niektórzy podatnicy przez lata próbowali forsować korzystne dla siebie stanowisko, że tak wypłaconej premii nie trzeba fakturować i rozliczać w VAT. Fiskus się z tym nie zgadzał. Sądy orzekały różnie, ale obecnie obowiązuje korzystna dla organów podatkowych uchwała NSA w składzie siedmiu sędziów z 25 czerwca 2012 r. (sygn. I FPS 2/12). Do tego doszedł jeszcze wyrok NSA z 19 grudnia 2012 r. (sygn. akt I FSK 273/12), w którym sąd stwierdził, że premie wypłacane jednemu kontrahentowi mogą w niektórych przypadkach wymagać podwójnego rozliczenia, a uzależnione jest to od ich charakteru. To stanowisko jest też zbieżne z tezami interpretacji ogólnej ministra finansów z 27 listopada 2012 r. (sygn. PT4/033/5b/44/EFU/2012/PT-618).
Dwa rodzaje premii
Według NSA premie nie tylko mogą stanowić rabat (obniżający cenę i podstawę opodatkowania), ale równocześnie mogą być zapłatą za wykonaną usługę (opodatkowaną 23-proc. stawką VAT). Jeśli więc firma udziela kontrahentowi premii lojalnościowej (za to, że jego zakupy przekroczyły określoną wartość), to przyznaje mu rabat. Natomiast jeśli wypłaca mu bonus za np. promowanie towarów w gazetce sklepowej, to jest to premia o charakterze jakościowym, a mówiąc inaczej – wynagrodzenie za wykonaną usługę.
Zdaniem ekspertów wprawdzie ostatnie orzeczenia NSA oraz interpretacja ogólna MF nie są korzystne dla podatników, to jednak rozwiązują najważniejsze problemy, jakie od lat pojawiały się w odniesieniu do rozliczania premii pieniężnych na gruncie VAT.
Sposoby rozliczenia
Weźmy za przykład producenta np. armatury łazienkowej, który sprzedaje swoje wyroby sieci sklepów. Umowa przewiduje kwartalne premie, o ile wzajemne obroty osiągną pewien pułap.
– Zgodnie z aktualnym orzecznictwem NSA oraz interpretacją ogólną MF producent w związku z przyznaniem odbiorcy premii powinien wystawić fakturę korygującą pierwotną fakturę (lub kilka faktur pierwotnych), w której wykaże przyznaną premię jako rabat – mówi Filip Siwek, doradca podatkowy w Kancelarii Skoczyński Wachowiak Strykowski. Ekspert tłumaczy, że zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym (Dz.U. z 2011 r. nr 68, poz. 360 z późn. zm.) podatnik ma możliwość wystawienia zbiorczej faktury korygującej, jeżeli udzielenie rabatu dotyczy wszystkich dostaw dla danego odbiorcy w danym okresie (udokumentowanych pierwotnymi fakturami). – Na podstawie faktury korygującej producent będzie mógł obniżyć podatek należny. Nabywca zaś po otrzymaniu takiej faktury będzie zobowiązany do zmniejszenia podatku naliczonego – wyjaśnia Filip Siwek.
Zaznacza jednak, że korygowanie faktur, nawet zbiorczo, będzie uciążliwe dla tych firm, które udzielają premii za cały rok, jeśli w ciągu roku doszło do bardzo wielu pojedynczych transakcji.
Producent może też wypłacać sieci handlowej premie za np. promowanie jego armatury łazienkowej wśród klientów. Trzeba ją, zgodnie ze stanowiskiem NSA i MF, rozliczyć w inny sposób. Jak wyjaśnia Elżbieta Lis, doradca podatkowy, partner w Kancelarii KSP legal & tax advice, nabywca otrzymujący tego rodzaju premię powinien wystawić fakturę z tytułu wykonanej usługi i rozliczyć VAT – tak jak w przypadku każdej innej usługi opodatkowanej według stawki podstawowej.
Zalecenia dla firm
Elżbieta Lis radzi, aby ze względu na stanowisko MF, wspierane orzecznictwem NSA, przeanalizować umowy między kontrahentami. Ci przedsiębiorcy, którzy jeszcze rozliczają premie w sposób inny niż wymagany przez organy podatkowe, powinni go czym prędzej zmienić – chyba że korzystają z ochrony, którą dają im aktualne interpretacje indywidualne.
Pojawia się jednak pytanie, czy sprzedawcy, którzy w przeszłości nie wystawiali faktur korygujących od premii stanowiącej rabat, są narażeni na kontrole? Według Filipa Siwka jest to mało prawdopodobne, ponieważ musiałyby prowadzić do obniżenia podstawy opodatkowania i zwrotu podatku sprzedawcy. Z drugiej strony, aby nabywca obniżył podatek naliczony – co byłoby korzystne dla fiskusa – najpierw musi otrzymać fakturę korygującą od sprzedawcy. Dopóki faktura korygująca od sprzedawcy do niego nie wpłynie, jego rozliczenia pozostają prawidłowe.
Zdaniem ekspertów bardziej na ryzyko narażeni są przedsiębiorcy, którzy otrzymali premie jakościowe, a nie odprowadzili od nich VAT.
Przychody i koszty
Adrian Stępień, ekspert podatkowy w KPMG, mówi, że w przypadku premii stanowiącej rabat sprzedawca powinien skorygować (obniżyć) swój przychód z tytułu sprzedaży, natomiast nabywca obniżyć koszt uzyskania przychodu (ponieważ kupił towar z rabatem – a więc ostatecznie za niższą kwotę). Niektóre firmy uważają, że jeśli zmniejszają cenę sprzedanego towaru w następnym okresie rozliczeniowym, to mogą zmniejszyć przychód za ten właśnie okres, w którym dokonują korekty. To w niektórych przypadkach mogłoby być dla nich korzystne ekonomicznie. Obecnie takie podejście kwestionują jednak zgodnie i izby skarbowe, i sądy administracyjne. Przykładowo NSA w wyroku z 12 lipca 2012 r. (sygn. akt II FSK 2653/10) czy w wyroku z 2 sierpnia 2012 r. (sygn. akt II FSK 180/11) stwierdził, że korekta przychodów i kosztów powinna dotyczyć okresu, za który wystawiono fakturę pierwotną.
Jeśli chodzi o drugi rodzaj premii, to wypłacone wynagrodzenie zwiększa przychody i koszty stron transakcji za okres, w którym premia została wypłacona. Adrian Stępień mówi, że w takim przypadku sprzedawca powinien rozpoznać koszt bezpośredni, natomiast nabywca otrzyma przychód rozliczany na zasadach ogólnych.