Utworzenie Ministerstwa Energetyki oraz powołanie nowego członka Rady Ministrów w postaci ministra energetyki wymaga dokonania zasadniczej zmiany w ustawie z 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej.
Przedmiotowy akt prawny określa zakres działów administracji rządowej oraz właściwość ministrów kierujących danym działem. Ustalenie szczegółowego zakresu działania ministra kierującego określonym działem następuje już w drodze rozporządzenia prezesa Rady Ministrów. Ustawa rozróżnia ponad 30 działów, jednak brak wśród nich energetyki. Z tego też powodu niemożliwe jest powołanie przedmiotowego ministra, ponieważ to właśnie minister steruje określonym działem.
Większość zadań związanych z energetyką ujęta jest w dziale gospodarka. Wspominany dział obejmuje sprawy gospodarki, w tym konkurencyjności gospodarki, współpracy gospodarczej z zagranicą, energetyki, oceny zgodności, miar i probiernictwa, własności przemysłowej, innowacyjności, działalności gospodarczej, promocji gospodarki polskiej w kraju i za granicą oraz współpracy z organizacjami samorządu gospodarczego. Energetyka pojmowana jest zatem jako jeden z wielu elementów należących do działu gospodarki.
Do ministra właściwego do spraw gospodarki należą m.in. sprawy funkcjonowania krajowych systemów energetycznych, z uwzględnieniem zasad racjonalnej gospodarki i potrzeb bezpieczeństwa energetycznego kraju, jak również działalności związanej z wykorzystaniem energii atomowej na potrzeby społeczno-gospodarcze kraju. Należy wspomnieć również o ministrze skarbu państwa, który to sprawuje nadzór właścicielski np. nad spółkami węglowymi. Odpowiada również za większość inwestycji energetycznych, takich jak np. elektrownie. Dział Skarb Państwa obejmuje bowiem sprawy dotyczące gospodarowania mieniem Skarbu Państwa, w tym wykonywania praw majątkowych i osobistych przysługujących Skarbowi Państwa, komercjalizacji i prywatyzacji, w szczególności przedsiębiorstw państwowych.
Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej określa zadania, jakie powinien podejmować minister. Minister kieruje określonym działem (albo działami) administracji rządowej lub wypełnia zadania wyznaczone mu przez prezesa Rady Ministrów. Ustawa precyzuje te zadania. Minister jest zatem obowiązany do inicjowania i opracowywania polityki Rady Ministrów w stosunku do działu, którym kieruje, a także przedkładania w tym zakresie inicjatyw, projektów założeń projektów ustaw i projektów aktów normatywnych na posiedzenia Rady Ministrów. W zakresie działu, którym kieruje, wykonuje politykę Rady Ministrów i koordynuje jej wykonywanie przez organy, urzędy i jednostki organizacyjne, które jemu podlegają lub są przez niego nadzorowane.
Od ministra należy odróżnić ministerstwo. Ministerstwo jest to instytucja obsługująca ministra właściwego do danych spraw od strony technicznej. Innymi słowy, ministerstwo jest urzędem administracji rządowej, aparatem pomocniczym, działającym pod bezpośrednim kierownictwem ministra. Ministerstwu nadaje się statut w drodze rozporządzenia. Organizację wewnętrzną i szczegółowy zakres zadań komórek organizacyjnych i delegatur terenowych oraz tryb pracy ministerstwa określa jego regulamin organizacyjny. Należy również pamiętać, że utworzenie nowej instytucji wiąże się z inną organizacją środków płynących z budżetu.
Osobną kwestią, o której już wspominałem na łamach DGP, są kompetencje z zakresu energetyki powierzone ministrowi gospodarki w ustawie z 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne oraz ustawie z 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii. Zgodnie z ustawą – Prawo energetyczne to minister gospodarki jest naczelnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach polityki energetycznej. To on odpowiedzialny jest za przygotowanie projektu polityki energetycznej państwa i koordynowanie jej realizacji, określanie szczegółowych warunków planowania i funkcjonowania systemów zaopatrzenia w paliwa i energię czy chociażby nadzór nad bezpieczeństwem zaopatrzenia w paliwa gazowe i energię elektryczną oraz nadzór nad funkcjonowaniem krajowych systemów energetycznych w zakresie określonym ustawą.
Ponadto minister właściwy do spraw gospodarki, po zasięgnięciu opinii prezesa URE, określa szczegółowe zasady kształtowania i kalkulacji taryf dla paliw gazowych, energii elektrycznej oraz ciepła. Zgodnie zaś z ustawą o odnawialnych źródłach energii zadania związane z funkcjonowaniem rynku energii ze źródeł odnawialnych, zużywanych w sektorach: elektroenergetyki, ciepłownictwa i chłodnictwa oraz transportu, wykonuje m.in. minister gospodarki. Ten sam minister określa sposób obliczania udziału energii ze źródeł odnawialnych w poszczególnych sektorach. To ministrowi gospodarki przysługują upoważnienia do wydawania aktów wykonawczych (czyli rozporządzeń) do przywołanych ustaw.
Kompetencje i pozycja nowego podmiotu będą zależeć nie tylko od znacznych zmian w ustawie o administracji rządowej, wydania nowych rozporządzeń określających szczegółowy zakres działania danych ministrów, ale przede wszystkim od zmian w ustawach regulujących funkcjonowanie sektora energetyki w Polsce.