Okresy wolontariatu, od którego nie były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne, nie mogą być zaliczone do przyszłej emerytury. Chyba że ZUS ustali, że było inaczej.
Czy firma musi płacić składki
Absolwentka uczelni nie pracowała w trakcie studiów. Dopiero po obronie dyplomu zdecydowała się na poszukiwanie zatrudnienia. Okazało się jednak, że żaden z pracodawców nie chciał jej dać pracy z powodu braku doświadczenia. Po kilku miesiącach poszukiwania udało się znaleźć firmę, która zgodziła się ją przyjąć na umowę o wolontariat. Właściciel przedsiębiorstwa wyjaśnił, że wprawdzie nie będzie jej płacił, ale w ten sposób zdobędzie doświadczenie zawodowe. Jednocześnie nie może jej zagwarantować, że po zakończeniu takiej formy zatrudnienia będzie miał dla niej etat. Czy ten okres zostanie zaliczony do przyszłej emerytury?
NIE
Ani pracodawca, ani wolontariusz nie opłacają składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, wypadkowe, chorobowe). Dzieje się tak dlatego, że czynności wykonywane przez wolontariusza są jedynie świadczeniem odpowiadającym świadczeniu pracy, a nie świadczeniem pracy. Równocześnie ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie przewiduje obowiązku ani nawet prawnej możliwości objęcia ubezpieczeniem społecznym w ramach świadczonego wolontariatu. Zatem z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych nie ma możliwości zaliczenia tego okresu do stażu emerytalnego.
Podstawa prawna
Art. 42 ust. 1 oraz art. 44–47 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1118 ze zm.). Art. 86 ust. 1–2 pkt 1–3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.). Art. 22 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502).
Czy wolontariusz nie płaci za leczenie
Młody architekt ukończył studia z wyróżnieniem. Żadna duża pracownia projektowa nie chciała go zatrudnić, ale przedstawione przez niego prace były jednak na tyle ciekawe, że właściciel jednej z nich zaproponował wolontariat. – Czy będę miał prawo do korzystania z bezpłatnej pomocy medycznej – zastanawia się czytelnik
TAK
Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie daje możliwość zapewnienia ubezpieczenia zdrowotnego. Nie jest ono jednak obowiązkowe i zależy od ustaleń pomiędzy wolontariuszem i korzystającym – czyli podmiotem, na rzecz którego wykonuje usługę. Innymi słowy korzystający może, ale nie musi zgłosić wolontariusza do ubezpieczenia zdrowotnego w NFZ, jeżeli nie jest on objęty ubezpieczeniem zdrowotnym z innego tytułu (np. stosunku pracy, nauki w szkole średniej lub uczelni wyższej). Jeśli się na to zdecyduje, podpisuje umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia i opłaca za wolontariusza składki. Ich wysokość to 9 proc. kwoty odpowiadającej minimalnemu wynagrodzeniu. Wolontariusz zostaje objęty ubezpieczeniem z dniem określonym w umowie zawartej przez korzystającego z NFZ, a przestaje z dniem rozwiązania umowy lub po upływie miesiąca nieprzerwanej zaległości w opłacaniu składek.
Podstawa prawna
Art. 46–47 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1118 ze zm.).
Art. 68 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tj. Dz.U. z 2015 r. poz. 581 ze zm.).
Czy ZUS może zakwestionować umowę
Pani Teresa była kucharką w szkole podstawowej, jednak została zwolniona. Żeby uzupełnić staż uprawniający ją do emerytury, szukała jakiejkolwiek pracy. Zaproponowano jej fikcyjne zatrudnienie na podstawie umowy o wolontariat w ośrodku wypoczynkowym. Właściciel obiecał, że będzie płacił jej miesięcznie 1 tys. zł, ale oficjalnie podstawą jej obecności w ośrodku będzie wykonywanie czynności bez wynagrodzenia. Kiedy po zakończeniu pracy poprosiła pracodawcę o potwierdzenie zatrudnienia, ten odmówił. Kilka tygodni później w firmie miała miejsce kontrola ZUS. Czy kontroler może zakwestionować taką umowę, a jeśli tak, to czy okres pracy zostanie zaliczony do emerytury?
TAK
Kontroler ZUS ma możliwość sprawdzenia, czy w tym konkretnym przypadku nie było to zatrudnienie na podstawie stosunku pracy. Argumentem przemawiającym za tym jest fakt, że pani Teresa zobowiązała się do wykonywania określonej pracy na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, w wyznaczonym przez niego miejscu i czasie, a pracodawca – do zatrudnienia jej za wynagrodzeniem. Jeśli więc kontrolerom uda się to ustalić, będą do wystarczające przesłanki do stwierdzenia istnienia stosunku pracy. Tym samym zatrudniający ma obowiązek zapłacenia wszystkich danin za pracownika wraz z odsetkami. To zaś powoduje, że okres pracy w ośrodku wypoczynkowym czytelniczka będzie mogła doliczyć do stażu emerytalnego uprawniającego ją do emerytury.
Podstawa prawna
Art. 42 ust. 1 oraz art. 44–47 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (tj. Dz.U. z 2014 r. poz. 1118 ze zm.).
Art. 86 ust. 1 i2 pkt 1–3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 22 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502).
Czy umowa o wolontariat może być podstawą kontroli
Pan Antoni stracił prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Po kilku miesiącach poszukiwań udało mu się znaleźć pracę na podstawie umowy o wolontariat. Mężczyzna miał wątpliwości, czy rodzaj zaproponowanych czynności może być w taki sposób określony, właściciel firmy przekonał go jednak, że będzie mu wypłacał pieniądze w formie comiesięcznej zapomogi. W razie konieczności wyjazdu poza teren powiatu, gdzie miała być świadczona praca, obiecano mu zwrot diet, jednak nie miał prawa do urlopu i chorobowego. Mężczyzna zgodził się na takie rozwiązanie. Sześć miesięcy później zachorował. Lekarz uznał, że jego stan zdrowia na tyle się pogorszył, że powinien wystąpić z wnioskiem o rentę. Pan Antoni złożył w ZUS oświadczenie, że pracuje na podstawie umowy o pracę, którą pracodawca nazwał umową o wolontariat. Czy takie oświadczenie może być podstawą kontroli?
TAK
Zakład w takiej sytuacji może skorzystać z ustawowych możliwości, które umożliwiają mu przeprowadzanie kontroli wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek. Kontrola może obejmować nie tylko zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych, ale także prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek i wpłat, do których pobierania jest zobowiązany. Pracownicy ZUS mają także prawo do ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i ich wypłacania oraz dokonywania rozliczeń z tego tytułu. W takiej sytuacji możliwe jest także sprawdzanie prawidłowości i terminowości opracowywania przez pracodawcę wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe. Inspektorzy mają także prawo do oceny zaświadczeń lub zgłaszania danych dla celów ubezpieczeń społecznych oraz do dokonywania oględzin składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek. Jeśli kontrola ZUS potwierdzi informacje pana Antoniego, to cały okres pracy w charakterze wolontariusza zostanie mu zaliczony jako okres składkowy. Tym samym mężczyzna nie będzie miał problemów z otrzymaniem renty, ponieważ choroba ujawniła się w okresie ubezpieczenia. W przyszłości otrzyma także wyższą emeryturę. Natomiast nieuczciwy pracodawca będzie musiał zapłacić nie tylko składki, ale także odsetki za cały okres zatrudnienia.
Podstawa prawna
Art. 86 ust. 1–2 pkt 1–3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Art. 22 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502).
