ZUS będzie mógł obliczyć emeryturę według nowych zasad również osobom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., które pobrały wcześniejszą emeryturę. Podstawa obliczenia tego świadczenia zostanie jednak pomniejszona o pobrane wcześniej kwoty
Wśród zmian, które wprowadzi nowelizacja z 5 marca 2015 r., znajdzie się również regulacja dotycząca emerytury obliczanej na nowych zasadach dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. Dotychczas przeszkodą w ustaleniu przez ZUS takiego świadczenia było pobranie wcześniejszej emerytury.
Także dla starszych
Nowe zasady obliczania emerytury mają zastosowanie głównie do osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. W określonych przypadkach mogą jednak skorzystać z tej możliwości również osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. Na podstawie art. 55 ustawy emerytalnej wysokość świadczenia może być im ustalona według nowych zasad, o ile spełniają łącznie następujące warunki:
kontynuowały ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, wystąpiły z wnioskiem o emeryturę po 31 grudnia 2008 r., wysokość emerytury ustalonej na nowych zasadach jest wyższa od emerytury obliczonej na zasadach dotychczasowych.
Obliczenie emerytury na nowych zasadach możliwe jest wyłącznie dla tych ubezpieczonych urodzonych przed 1949 r., którzy spełniają warunki do przyznania emerytury na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej. Przypomnijmy, że oprócz ukończenia powszechnego wieku emerytalnego przepis ten wymaga udowodnienia okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.
Wyjaśniając pierwszy z warunków obliczenia emerytury na nowych zasadach dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. (tj. kontynuowanie ubezpieczeń emerytalnego i rentowych po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego), należy podkreślić, że dla jego spełnienia wystarczy podleganie ubezpieczeniom z jakiegokolwiek tytułu (obowiązkowego lub dobrowolnego). Nie ma też znaczenia, jak długo ubezpieczenia były kontynuowane po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (np. przez rok, miesiąc czy nawet jeden dzień). Nie jest również istotne to, czy w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę i obliczenie jej na nowych zasadach wnioskodawca był jeszcze objęty tymi ubezpieczeniami. [przykłady 12 i 13].
Dla wcześniejszych emerytów
Omawiany art. 55 ustawy emerytalnej pozwala na zastosowanie nowych zasad obliczania emerytury dla tych osób urodzonych przed 1949 r., które występują z wnioskiem o emeryturę po 31 grudnia 2008 r. Przepis ten nie precyzuje jednak, czy taka możliwość dotyczy również osób, które przed tą datą:
wnioskowały o przyznanie wcześniejszej emerytury, ale ZUS nie ustalił im prawa do takiego świadczenia, miały przyznaną wcześniejszą emeryturę, ale jej nie pobierały, pobierały wcześniejszą emeryturę.
Początkowo ZUS stosował omawiany przepis wyłącznie do pierwszej grupy osób. Na tle orzecznictwa sądów powszechnych (głównie uchwały Sądu Najwyższego z 4 lipca 2013 r., sygn. akt II UZP 4/13) dopuścił jednak możliwość skorzystania z emerytury obliczanej na nowych zasadach również przez te osoby, które miały wprawdzie ustalone prawo do wcześniejszej emerytury, ale w ogóle nie pobierały tego świadczenia. Nadal jednak, pomimo odmiennej wykładni prezentowanej w orzecznictwie sądowym, ZUS nie stosuje art. 55 ustawy emerytalnej w odniesieniu do osób, które miały ustalone prawo do wcześniejszej emerytury i takie świadczenie pobierały. [przykład 14]
Również dla pobierających wcześniejsze świadczenie
Nowelizacja wprowadzi nowy przepis do ustawy emerytalnej (art. 55a), który umożliwi obliczenie emerytury według nowych zasad (na warunkach przewidzianych w art. 55 ustawy emerytalnej) również tym osobom, które miały dotychczas ustalone prawo do wcześniejszej emerytury. Jednocześnie, w celu zrównania ich sytuacji z osobami urodzonymi po 31 grudnia 1948 r., ustawodawca przewidział, że podstawa obliczenia nowej emerytury będzie musiała być w tym przypadku pomniejszona o sumę kwot pobranych emerytur, w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Osoby, którym ZUS ustali nową emeryturę pomimo pobierania emerytury wcześniejszej, utracą prawo do dotychczasowego świadczenia. Taki sam skutek będzie też dotyczył emerytów, którzy nabyli wprawdzie wcześniejsze uprawnienia emerytalne, ale świadczenia nie pobrali nawet za jeden miesiąc.
Nowe regulacje będą miały zastosowanie do bieżąco załatwianych wniosków. Osoby, którym ZUS odmówił obliczenia emerytury według nowych zasad pod rządami dotychczasowych przepisów, będą mogły ubiegać się o ponowne obliczenie emerytury. Należy jednak podkreślić, że większość tych osób uzyskała już korzystny dla siebie wyrok sądu, wydany na podstawie wspomnianej uchwały Sądu Najwyższego z 4 lipca 2013 r.
Nie wiadomo, jak po wejściu w życie nowych regulacji ukształtuje się orzecznictwo sądowe w sprawach o emerytury obliczane na nowych zasadach, dla urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. Jeśli sądy nadal będą uznawały, że art. 55 ma wprost zastosowanie do osób, które pobierały wcześniejszą emeryturę, ich sytuacja nie ulegnie zmianie. Orzecznictwo może jednak pójść i w przeciwnym kierunku – uznania, że do wymienionej grupy osób mają zastosowanie regulacje art. 55 ustawy emerytalnej, ale z uwzględnieniem art. 55a tej ustawy. W tej sytuacji, odmiennie niż miało to miejsce dotychczas, na mocy wyroku sądu ZUS pomniejszałby podstawę obliczenia emerytury o kwoty wcześniejszych emerytur. [przykład 15]
PRZYKŁAD 12
Wyższa emerytura
Marek K. (urodzony 10 marca 1948 r.) w kwietniu 2013 r. osiągnął powszechny wiek emerytalny wynoszący dla mężczyzn urodzonych w I kwartale 1948 r. 65 lat i 1 miesiąc. Pomimo tego nie rozwiązał stosunku pracy i kontynuował zatrudnienie do końca 2013 r. Następnie w styczniu 2014 r. zgłosił wniosek o emeryturę przysługującą na podstawie art. 27 ustawy emerytalnej oraz o obliczenie tego świadczenia według nowych zasad.
W związku z tym, że miał już wymagany staż ubezpieczeniowy (22 lata składkowe oraz 5 lat nieskładkowych), ZUS przyznał to świadczenie. Emerytura obliczona według nowych zasad okazała się korzystniejsza od obliczonej na zasadach dotychczasowych. W związku z tym ZUS podjął wypłatę świadczenia ustalonego według nowych zasad.
PRZYKŁAD 13
Nowe zasady
Hanna G. (urodzona 20 czerwca 1948 r.) w czerwcu 2008 r. osiągnęła powszechny wiek emerytalny 60 lat. Po osiągnięciu tego wieku przez kilka lat pracowała, podlegając z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Z końcem 2014 r. (mając 22-letni staż ubezpieczeniowy) rozwiązała stosunek pracy, a w styczniu 2015 r. zgłosiła wniosek o przyznanie emerytury i obliczenie jej według nowych zasad. Pomimo to, że w dacie zgłoszenia wniosku nie podlegała już ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, ZUS uznał, że spełnia warunki wymagane do zastosowania art. 55 ustawy emerytalnej.
PRZYKŁAD 14
Bez wcześniejszych świadczeń
Andrzej K. (urodzony w grudniu 1948 r.) po ukończeniu 60 lat w grudniu 2008 r. zgłosił wniosek o wcześniejszą emeryturę. ZUS przyznał mu to świadczenie, ale w związku z kontynuowaniem pracy i osiąganiem z tego tytułu wysokich przychodów zawiesił prawo do emerytury. W marcu 2015 r. emeryt zgłosił wniosek o emeryturę powszechną oraz o wyliczenie jej według nowych zasad. Spełnił warunki wymagane do jej przyznania (ukończenie 65 lat i 4 miesięcy oraz posiadanie 25-letniego stażu ubezpieczeniowego). W związku z tym, że emeryt nie pobrał wcześniejszej emerytury (nawet za część miesiąca), ZUS mógł obliczyć świadczenie z zastosowaniem art. 55 ustawy emerytalnej.
PRZYKŁAD 15
Co będzie korzystniejsze
Andrzej K. (urodzony w 1947 r.) w 2007 r. przeszedł na wcześniejszą emeryturę. Pobierał to świadczenie przez ponad 4 lata. Łączna kwota pobranej wcześniejszej emerytury wyniosła 80 450 zł. Po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego 65 lat (w 2012 r.) podlegał przez pewien okres ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W maju 2015 r. zamierza wystąpić z wnioskiem o emeryturę powszechną oraz o obliczenie jej według nowych zasad. W związku z wejściem w życie art. 55a ustawy emerytalnej ZUS przychyli się do tego wniosku, o ile emerytura obliczona według nowych zasad okaże się korzystniejsza od obliczonej według zasad dotychczasowych. Podstawę obliczenia nowej emerytury ZUS pomniejszy o kwotę pobranych wcześniejszych emerytur w wysokości 80 450 zł. Jednocześnie ubezpieczony utraci prawo do wcześniejszej emerytury.