Nie tylko matka i ojciec będący małżeństwem, ale też rodzice, którzy samotnie wychowują dziecko lub są w związku nieformalnym, będą mogli wybrać, czy chcą mieć wypłacany rodzinny kapitał opiekuńczy (RKO) w wysokości 500 zł czy 1 tys. zł miesięcznie.
Tak wynika z odpowiedzi udzielonej DGP przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (MRiPS) w sprawie przepisów zawartych w projekcie ustawy o RKO. Jest to nowe świadczenie, które od 1 stycznia 2022 r. ma przysługiwać na każde drugie i kolejne dziecko w rodzinie, między 12. a 36. miesiącem życia.
Co do zasady łączna kwota kapitału będzie wynosić 12 tys. zł i będzie wypłacana w wysokości 500 zł miesięcznie. Zgodnie z art. 5 ust. 1 i 2 projektu matka lub ojciec pozostający w związku małżeńskim będą jednak mogli otrzymywać to świadczenie w wysokości 500 zł lub 1 tys. zł miesięcznie (przy tej drugiej opcji skróci się okres jego pobierania). We wniosku składanym do ZUS będą wskazywać miesięczną wysokość, w jakiej ma być wypłacany kapitał. Będą też mieli prawo do zmiany wysokości wypłacanego im świadczenia, ale tylko raz w okresie jego otrzymywania.
W praktyce oznaczałoby to, że samotny rodzic lub taki, który wychowuje dziecko w związku z partnerskim, nie będzie miał możliwości wyboru, jak będzie wyglądać wypłata należnego mu wsparcia (ponieważ przepis mówi o rodzicach pozostających w związku małżeńskim). Co ciekawe w uzasadnieniu do projektu ustawy nie zostały wyjaśnione powody, które przyświecały wprowadzeniu takiego przywileju wyłącznie dla rodziców będących małżonkami.
Rozwiązanie to budzi wątpliwości. – Artykuł 18 konstytucji mówi o szczególnej opiece oraz ochronie ze strony Rzeczpospolitej dla małżeństwa, rodziny, rodzicielstwa, macierzyństwa. Nie widzę racjonalnych podstaw do tego, aby w zakresie sposobu realizacji uprawnienia do RKO różnicować rodzicielstwo w małżeństwie oraz poza nim – mówi prof. Hubert Izdebski, konstytucjonalista z Uniwersytetu SWPS.
Dodaje, że przepis w zaproponowanym brzmieniu może być też sprzeczny z wywodzoną z art. 32 konstytucji zasadą równego traktowania podmiotów charakteryzujących się tą samą cechą relewantną (w tym przypadku jest nią posiadanie przez rodzica dziecka).
Okazuje się jednak, że kontrowersyjne rozwiązanie zostanie zmodyfikowane. MRiPS zapowiada bowiem zmianę projektowanego przepisu w taki sposób, by wszyscy rodzice mieli wybór i sami decydowali, czy z nowego świadczenia skorzystają przez rok w wysokości 1 tys. zł miesięcznie czy przez dwa lata – po 500 zł.
Ponieważ kapitał ma być przyznawany począwszy od drugiego dziecka w rodzinie, istotna jest definicja pierwszego potomka. Ta przewidziana w projekcie mówi, że jest nim najstarsze dziecko w rodzinie (jest to więc inaczej, niż było na początku obowiązywania programu 500+, gdy za pierwsze dziecko uznawano najstarsze spośród dzieci, które nie skończyły 18 lat). W efekcie, jeśli rodzic w momencie wejścia w życie ustawy będzie miał dwoje dzieci np. w wieku 20 lat i roku, otrzyma RKO. Prawo do świadczenia na drugie dziecko zachowa też, gdyby pierwsze dziecko w rodzinie zmarło (chyba że doszło do tego przed urodzeniem drugiego dziecka).
Nowe świadczenie nie będzie uzależnione od dochodów osiąganych przez rodziców i nie będzie też wliczane do kryterium dochodowego przy wnioskowaniu o świadczenia rodzinne, np. zasiłek rodzinny oraz świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego (FA), a więc tak jak jest przy 500+ i 300+.
– Gdyby RKO miał być uznawany za dochód, musiałaby nastąpić zmiana art. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych, który zawiera katalog dochodów nieopodatkowanych uwzględnianych do kryterium. W projekcie ustawy nie jest przewidziana jego zmiana – wyjaśnia Damian Napierała, zastępca dyrektora Poznańskiego Centrum Świadczeń.
Dodaje, że dla rodziców jest to korzystna informacja, bo z uwagi na niski poziom kryteriów dochodowych można by się spodziewać, że po przyznaniu RKO rodzice traciliby prawo do zasiłku na dziecko lub świadczeń z FA.
RKO nie będzie miało również wpływu na uzyskiwanie wsparcia z systemu pomocy społecznej, ale akurat w tym przypadku zmiana przepisów jest konieczna i zgodnie z art. 44 projektu nowe świadczenie trafi do znajdującego się w art. 8 ust. 4 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1876 ze zm.) katalogu dochodów, które nie stanowią dochodu rodziny.
Etap legislacyjny
Konsultacje projektu ustawy
