Wydłużenie wieku emerytalnego potęguje obawy, że nie wszyscy będą mogli doczekać go w miejscu pracy. Ustawodawca chroni jednak starszych pracowników.
Czy firma może zmienić warunki płacy?
Pan Andrzej korzysta z ochrony przedemerytalnej. Ze względu na trudną sytuację firmy pracodawca negocjuje ze związkami zmiany w układzie zbiorowym pracy. Prawdopodobnie w wyniku zmian w zakładowym prawie załoga straci sporą część dodatków. Czy te niekorzystne zmiany dotkną także osoby chronione?
Wprawdzie ochrona pracownika w wieku przedemerytalnym dotyczy także zakazu wręczania pracownikowi wypowiedzeń zmieniających dotyczących warunków pracy i płacy, ale przewiduje pewne wyjątki. Zgodnie z przepisami kodeksu pracy pracodawca może wypowiedzieć warunki pracy lub płacy pracownikowi objętemu ochroną przedemerytalną, jeżeli wypowiedzenie stało się konieczne ze względu na wprowadzenie nowych zasad wynagradzania dotyczących ogółu pracowników zatrudnionych u danego pracodawcy, lub tej ich grupy, do której chroniony należy.
Pracownikowi chronionemu można również zmienić warunki zatrudnienia ze względu na stwierdzoną orzeczeniem lekarskim utratę zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy albo niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych do jej wykonywania.
Podstawa prawna
Art. 43 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Czy nie grozi mi zwolnienie grupowe
Pracodawca planuje przeprowadzić zwolnienia grupowe. Toczą się w tej sprawie rozmowy z zakładowymi związkami zawodowymi. Czy osoby w wieku przedemerytalnym chronione są także przed skutkami zwolnień grupowych przeprowadzanych w zatrudniającej ich firmie?
Pracownicy w wieku przedemerytalnym są chronieni przed skutkami zwolnień grupowych. Zgodnie z ustawą z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w okresie objęcia szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy pracodawca może jedynie wypowiedzieć dotychczasowe warunki pracy i płacy pracownikowi, któremu zostało mniej niż 4 lata do emerytury. Jeżeli wypowiedzenie warunków pracy i płacy powoduje obniżenie wynagrodzenia, to pracownikowi do końca okresu przysługuje dodatek wyrównawczy. Podstawą do jego obliczania są przepisy rozporządzenia ministra pracy z 19 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w kodeksie pracy. Dodatek ten zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego przysługuje pracownikowi z mocy samego prawa. Zdaniem SN wyrażonym w wyroku z 12 lipca 2012 r. skoro tak, pracownik ma do niego prawo po otrzymaniu wypowiedzenia zmieniającego, choćby nawet pracodawca mu go nie przyznał. Ewentualne wskazanie w wypowiedzeniu zmieniającym, że pracownik ma takie uprawnienie, może mieć walor czysto informacyjny.
Podstawa prawna
Art. 5 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. nr 90, poz. 844).
Czy obejmie mnie wcześniejsza ochrona
Pan Roman może przejść na pełną emeryturę wcześniej ze względu na warunki, w jakich pracuje. Czy w związku z tym może wcześniej skorzystać z ochrony przed zwolnieniem?
Ustawodawca nie założył sztywno, że ochrona dla osób w wieku przedemerytalnym będzie miała zastosowanie tylko do tych, którym zostało mniej niż 4 lata do uzyskania powszechnego wieku emerytalnego, który w przyszłości ma wynosić dla kobiet i mężczyzn 67 lat. Wiele grup zawodowych może korzystać z emerytur po osiągnięciu wieku dużo niższego, niż ma to miejsce w przypadku większości, np. górnicy lub osoby zatrudnione w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Dla tych osób niższy od powszechnego wiek emerytalny jest normalnym wiekiem emerytalnym i w związku z tym wcześniej wchodzą w zakres ochronny przepisów ograniczających możliwość wręczania wypowiedzeń w okresie 4 lat przed emeryturą.
W wyroku z 29 lipca 1997 r. Sąd Najwyższy orzekł, że wiek emerytalny w rozumieniu art. 39 k.p. dla pracownika kolejowego wynosi w odniesieniu do mężczyzn 60 lat. W ocenie sędziów nie można twierdzić, że emerytura uwarunkowana osiągnięciem przez pracownika kolejowego wieku 60 lat jest emeryturą wcześniejszą.
Podstawa prawna
Art. 39 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Czy możliwa jest dyscyplinarka dla chronionego
Mąż Pani Teresy za rok odchodzi na emeryturę. Niestety ostatnio przeszedł poważny zabieg i zapowiada się długa rehabilitacja. Czy pracodawca będzie mógł go zwolnić po kilku miesiącach nieobecności, mimo że podlega ochronie ze względu na krótki czas, jaki pozostał mu do emerytury?
Przepis wyraźnie stanowi, że pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę osobie, której brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego. Nie wspomina jednak o zakazie rozwiązania z takim pracownikiem umowy bez wypowiedzenia. Zatem pracownik w wieku przedemerytalnym może stracić pracę z dnia na dzień, oczywiście gdy zajdą okoliczności uzasadniające tak radykalny krok pracodawcy.
Zgodnie z przepisami rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia może nastąpić z winy pracownika lub gdy po jego stronie zaszły wymienione w przepisach niezawinione okoliczności. W przypadku rozwiązania umowy z winy pracownika najbardziej prawdopodobnym powodem rozstania może być ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych lub utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
Osoba przed emeryturą nie może także zbyt długo chorować, bo to pozwoli pracodawcy na rozwiązanie umowy z dnia na dzień ze względu na przedłużającą się absencję.
Podstawa prawna
Art. 39, art. 52, art. 53 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).
Czy wejście w wiek ochronny kasuje wypowiedzenie
Pani Malwina dostała wypowiedzenie. Bardzo się tym zmartwiła, sądziła, że w firmie dopracuje do emerytury. Odkryła jednak, że okres wypowiedzenia upływa już po osiągnięciu przez nią wieku ochronnego. Czy oznacza to, że będzie mogła pracować dalej, a czynności pracodawcy zmierzające do rozstania staną się nieważne?
Osoba, która weszła w wiek przedemerytalny w trakcie trwania okresu wypowiedzenia jej umowy o pracę, nie skorzysta z ochrony. Zgodnie z przepisami pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę zatrudnionemu, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wielu emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Przepis mówi wyraźnie, że ograniczenie dotyczy wręczania wypowiedzeń na 4 lata przed wiekiem uprawniającym do emerytury. Potwierdził to Sąd Najwyższy, który w wyroku z 7 kwietnia 1999 r. stwierdził, że zakaz wypowiedzenia umowy o pracę z art. 39 k.p. nie obowiązuje przed osiągnięciem wieku przedemerytalnego, chociażby wiek ten pracownik przekroczył w okresie wypowiedzenia. Jednocześnie w uzasadnieniu tego orzeczenia sędziowie stwierdzili, że zakaz ten nie obowiązuje, jeżeli w dacie wypowiedzenia pracownik nie osiągnął ochronnego wieku przedemerytalnego, który przekroczył dopiero w okresie biegnącego wypowiedzenia lub w dacie rozwiązania umowy o pracę. W tym przypadku działa taki sam mechanizm jak w przypadku ochrony w trakcie korzystania ze zwolnienia lekarskiego. Jeśli szef wręczy pismo z wypowiedzeniem umowy, to nawet jeśli pracownik pójdzie na chorobowe i tak nie przerywa to biegu okresu wypowiedzenia.
Podstawa prawna
Art. 39 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.).