Czas na emerytury częściowe. Nie warto jednak ubiegać się o to świadczenie pochopnie. Przyznana później emerytura powszechna będzie pomniejszona o jego wartość, i to przed pobraniem zarówno zaliczki na podatek, jak i składki zdrowotnej.
Emerytury mieszane wprowadzono wraz z podwyższeniem wieku emerytalnego dokładnie rok temu, ale pierwsze tego typu świadczenia mogą zostać przyznane dopiero od stycznia tego roku.
Wynika to z tego, że emerytura częściowa przysługuje osobom, które nie osiągnęły jeszcze ustawowego (podwyższonego) wieku emerytalnego, ale ukończyły 62. (kobiety) lub 65. (mężczyźni) rok życia. Najstarsze osoby, które będą mogły skorzystać z nowej instytucji, to mężczyźni urodzeni w I kwartale 1949 r. (ukończą oni 65 lat w I kwartale 2014 r.) i kobiety urodzone w I kwartale 1959 r. (ukończą 62 lata w I kwartale 2021 r.). Różnica wynika ze stopniowego zwiększania wieku emerytalnego dla kobiet ponad obowiązujące dotychczas 60 lat. Dopiero kobiety, które urodziły się w okresie 1 stycznia – 31 marca 1959 r., będą mogły przejść na emeryturę w wieku starszym niż 62 lata.
Emerytura częściowa dla niektórych osób może się okazać korzystna. Decydując się jednak na złożenie wniosku o nią, trzeba zdawać sobie sprawę, że podstawa do obliczenia emerytury przyznawanej w powszechnym wieku będzie pomniejszona o kwotę pobranych emerytur częściowych, i to w wysokości przed obliczeniem zaliczki na podatek dochodowy oraz składki zdrowotnej.

Warunki

Wymagane jest także posiadanie odpowiedniej długości okresów składkowych i nieskładkowych. W przypadku kobiet jest to 35 lat, a w przypadku mężczyzn – 40 lat. Do okresów składkowych zalicza się m.in. okres ubezpieczenia (jako pracownik, przedsiębiorca itd.) i okres pobierania zasiłku macierzyńskiego. Za okres nieskładkowy uważa się m.in. czas pobierania zasiłku chorobowego i przebywania na urlopie wychowawczym. Proporcja między tymi okresami jest z góry określona. Okres nieskładkowy nie może stanowić więcej niż 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Jeżeli warunek dotyczący okresów nie jest spełniony, a osoba taka posiada także okres pracy lub ubezpieczenia jako prowadząca gospodarstwo rolne lub też w nim pracująca, może doliczyć sobie ten czas do wymaganych 35–40 lat. Ubezpieczenie rolnicze traktowane jest wtedy jako okres składkowy.
Przyznanie emerytury wcześniej niż ustalony powszechny wiek emerytalny nie oznacza faktycznego jego obniżenia, gdyż jak sama nazwa wskazuje, emerytura częściowa jest świadczeniem w niepełnej wysokości. Stanowi ona bowiem tylko 50 proc. emerytury obliczonej wg nowych zasad (kapitałowej).
Podstawą obliczenia emerytury kapitałowej jest zwaloryzowana na indywidualnym koncie ubezpieczonego kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kwota kapitału początkowego podzielona przez przewidywane dalsze trwanie życia liczone w miesiącach. Średnia długość życia ogłaszana jest corocznie w formie komunikatu przez prezesa GUS. Dopiero połowa tak wyliczonej kwoty będzie stanowiła faktyczną wysokość miesięcznego świadczenia. Nawet jeśli będzie to bardzo niska kwota, nie ulegnie podwyższeniu do najniższej gwarantowanej emerytury, która obecnie wynosi 831,15 zł. Będzie jednak waloryzowana zgodnie z zasadami obowiązującymi dla zwykłych emerytur.
Z wnioskiem o przyznanie emerytury częściowej może wystąpić także osoba, która ma na tę chwilę status bezrobotnej. Pobierający to świadczenie może także zawrzeć nową umowę o pracę, umowę cywilnoprawną lub prowadzić działalność gospodarczą. Niezależnie od dochodu jaki emeryt uzyska, świadczenie nie ulegnie zawieszeniu ani zmniejszeniu. Uprawnieni do emerytury częściowej będą się znajdować więc w tym zakresie w korzystniejszej sytuacji w stosunku do emerytów pobierających emeryturę na zasadach ogólnych wynikających z art. 24 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Osoby te nie mogą bowiem uzyskiwać przychodu wyższego niż 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W przypadku uzyskiwania przychodu poniżej tego progu, ale powyżej 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż 24 proc. kwoty bazowej. Kwota bazowa to przeciętne miesięczne wynagrodzenie w poprzednim roku kalendarzowym po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenie społeczne. Jest ona ogłaszana w formie komunikatu przez prezesa GUS i obowiązuje zawsze do 1 marca następnego roku. Obecnie wynosi 3080,84 zł. Ograniczenia te nie dotyczą pobierających emeryturę częściową.

Następnie w normalnym trybie

Po ukończeniu ustawowego wieku emerytalnego osoba pobierająca emeryturę częściową ma prawo zwrócić się do ZUS o przyznanie świadczenia w normalnym trybie. Będzie ono wyliczane podobnie do sposobu obliczania świadczenia częściowego. Istnieją jednak różnice, o których warto pamiętać. Od podstawy obliczenia emerytury odjęta zostanie zsumowana kwota już pobranego w formie emerytury częściowej świadczenia. Zasadą jest, że składki i kapitał na koncie ubezpieczonego ulegają co kwartał waloryzacji. Jednak przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury z art. 24 nie zostaną uwzględnione kwoty zwiększeń składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego uzyskanych w wyniku waloryzacji kwartalnej, przeprowadzonej w celu obliczenia emerytury częściowej. Oznacza to, że osoba pobierająca wcześniej emeryturę częściową będzie otrzymywać mniejszą emeryturę przyznaną na zasadach ogólnych, niż gdyby nigdy nie pobierała emerytury częściowej.
Przejście na emeryturę na podstawie art. 24 nie jest jednak obowiązkowe. Nie będzie ona przyznawana automatycznie po ukończeniu wieku emerytalnego, ale tylko na wniosek uprawnionego. Decyzji o przejściu na taką emeryturę nie trzeba będzie jednak podejmować od razu w miesiącu, w którym ukończy się 67 lat. Wniosek o zmianę typu emerytury na powszechną będzie mógł być złożony w każdym czasie. Warunkiem jest jednak rozwiązanie stosunku pracy. Po otrzymaniu świadczenia na zasadach ogólnych nic nie stoi na przeszkodzie, aby zostać ponownie zatrudnionym. Może się więc okazać, że wbrew pozorom bardziej opłacalne finansowo jest pozostanie przy emeryturze częściowej i zarabianie bez ograniczeń.
Podstawa prawna
Ustawa z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 637).
Art. 6, 7, 10, 24, 26b, 103, 103a, 104 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.).

Joanna Śliwinska, radca prawny