Już 1 lutego 2014 r. zaczną obowiązywać pozostałe przepisy ustawy nowelizującej system emerytalny. Pozostałe (m.in. dotyczące przeniesienia ponad połowy środków z OFE do ZUS) obowiązują już od 15 stycznia 2014 roku.
Przepisy obowiązujące od 1 lutego 2014 r. wprowadzą istotne zmiany w systemie emerytalnym. Przewidują one m. in.:
- przenoszenie do ZUS (jednorazowo lub stopniowo) pozostałych środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych,
- wprowadzenie nowych zasad ustalania wysokości emerytury z FUS oraz ponownego obliczenia tej wysokości w wyniku przeniesienia do ZUS środków z OFE,
- minimalne zaangażowanie otwartych funduszy emerytalnych na rynku akcji,
- obniżenie opłat pobieranych od członków funduszy.

Całość składek do organu rentowego

3 lutego 2014 r. każdy z otwartych funduszy emerytalnych umorzy 51,5 proc. jednostek rozrachunkowych zapisanych na rachunku każdego członka otwartego funduszu emerytalnego na dzień 31 stycznia 2014 r. Następnie przekaże wartość środków powstałych w wyniku tego umorzenia do ZUS. Wskutek takiej operacji na rachunkach członków OFE pozostanie więc 48,5 proc. jednostek rozrachunkowych. Nowelizacja, która zacznie obowiązywać od 1 lutego 2013 r. wprowadzi jednak przepis przewidujący, że w określonych przypadkach i ta część środków zostanie w całości przeniesiona do ZUS.
Będzie to dotyczyło:
- osób mających 1 lutego 2014 r. ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej,
- osób, które do 1 lutego 2014 r. nie będą miały ustalonego prawa do emerytury z FUS, ale do tego dnia ukończą powszechny wiek emerytalny przewidziany dla kobiet lub będą miały do tego czasu ustalone prawo do emerytury częściowej,
- osób, które zgłoszą wniosek o przyznanie emerytury częściowej.
Uzyskanie przez osobę ubezpieczoną prawa do emerytury lub emerytury częściowej, a także emerytury pomostowej albo nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego będzie skutkowało zaprzestaniem przez ZUS odprowadzania za nią nowych składek do otwartego funduszu emerytalnego. W takim przypadku całość składki będzie ewidencjonowana na koncie ubezpieczonego, z wyjątkiem osób mających ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej, emerytury pomostowej albo nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Dla nich część składki nadal będzie ewidencjonowana na subkoncie.

Suwak bezpieczeństwa

W lutym wejdzie w życie także przepis przewidujący stopniowe przekazywanie środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych na subkonta w ZUS przez 10 lat poprzedzających osiągnięcie przez członków OFE powszechnego wieku emerytalnego (suwak bezpieczeństwa).
W związku z ukończeniem przez członka OFE wieku niższego o mniej niż 10 lat od powszechnego wieku emerytalnego, ZUS poinformuje fundusz o obowiązku comiesięcznego przekazywania środków zgromadzonych na jego rachunku. Otwarty fundusz emerytalny zobligowany będzie od tego czasu do umarzania co miesiąc odpowiednio ustalonej liczby jednostek rozrachunkowych zgromadzonych na rachunku członka OFE i przekazywania ich równowartości na subkonto ubezpieczonego w ZUS. W miesiącu, w którym ubezpieczony ukończy powszechny wiek emerytalny, na rachunku członka OFE ma już nie być żadnych jednostek rozrachunkowych.
Przepisy przejściowe obowiązujące także od 1 lutego 2014 r. przewidują odrębne zasady przekazywania środków w ramach tzw. suwaka bezpieczeństwa dla osób, które w tym dniu będą już miały osiągnięty wiek niższy o mniej niż 10 lat od powszechnego wieku emerytalnego lub taki wiek osiągną w okresie od 1 lutego do 30 października 2014 r. W przypadku tych osób otwarty fundusz emerytalny do 12 listopada 2014 r. przekaże do ZUS umorzone środki za okres do 30 października 2014 r. W kolejnych miesiącach jednostki rozrachunkowe zgromadzone na rachunkach tych osób będą umarzane w ramach suwaka bezpieczeństwa (a środki powstałe w wyniki tego umorzenia – przenoszone do ZUS) na ogólnych zasadach. [przykład 1]

Z subkonta

Od 1 lutego 2014 r. wejdą także w życie te przepisy ustawy z 6 grudnia 2013 r., które regulują sposób, w jaki środki przeniesione z otwartego funduszu emerytalnego i zewidencjonowane na subkoncie wpłyną na świadczenia emerytalne.
Nowelizacja uchyli przepisy dotyczące dożywotnich emerytur kapitałowych (które miały uwzględniać środki zgromadzone w OFE), a jednocześnie zmieni nieco zasady wyliczania emerytury z I filaru przysługującej z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego. Zmiana polega na tym, że w podstawie obliczenia tej emerytury będą uwzględniane już nie tylko składki i kapitał początkowy, ale również środki zewidencjonowane na subkoncie. Wśród tych ostatnich znajdą się także te przeniesione z OFE do ZUS (jednorazowo lub w ramach suwaka bezpieczeństwa).
W niektórych przypadkach środki zewidencjonowane na subkoncie nie zasilą emerytury z ZUS. Będzie to dotyczyło osób spełniających warunki do uzyskania okresowej emerytury kapitałowej (która uwzględni środki z subkonta) a także tych, które dla celów uzyskania wcześniejszej emerytury zgłosiły w przeszłości wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w OFE na dochody budżetu państwa.

Zyskają kobiety

Zacznie obowiązywać także niezwykle istotny i korzystny przepis dla kobiet uprawnionych do okresowej emerytury kapitałowej. Przewiduje on, że po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego przewidzianego dla mężczyzn (określonego w art. 24 ust. 1b ustawy emerytalnej), w związku z utratą prawa do emerytury z II filaru z tytułu ukończenia tego wieku, ZUS z urzędu ponownie obliczy im emeryturę z FUS. Przeliczone świadczenie nie będzie mogło być niższe niż suma dotychczas pobieranej emerytury I-filarowej oraz okresowej emerytury kapitałowej.
ZUS dokona ponownego obliczenia emerytury z I filaru, o ile osoba uprawniona pobierała okresową emeryturę kapitałową do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku lub do tego dnia miała zawieszone prawo do tej emerytury na podstawie art. 103a ustawy emerytalnej.
Dokonując z urzędu przeliczenia emerytury kobiecie, która była dotychczas uprawniona do okresowej emerytury kapitałowej, ZUS uwzględni:
- składki emerytalne zewidencjonowane na jej koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego emerytura przysługuje w nowej wysokości i odpowiednio zwaloryzowane,
- zwaloryzowany kapitał początkowy,
- środki zewidencjonowane na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji (w tym również te przeniesione z OFE do ZUS).
Bardzo korzystnym rozwiązaniem dla kobiet, którym ZUS przeliczy emeryturę, jest zastosowanie do tego przeliczenia średniego dalszego trwania życia ustalonego dla powszechnego wieku emerytalnego przewidzianego dla mężczyzn obowiązującego w dacie osiągnięcia tego wieku. Podwyższy to istotnie nową wysokość świadczenia. [przykład 2]
Ustawa z 6 grudnia 2013 r. przewiduje także, że ZUS przeliczy z urzędu, z uwzględnieniem środków przekazanych z OFE i z subkonta, emeryturę częściową przyznaną przed 1 lutego 2014 r. W odróżnieniu jednak od rozwiązania przewidzianego dla kobiet uprawnionych do okresowej emerytury kapitałowej, dokonując takiego przeliczenia, uwzględni to samo średnie dalsze trwanie życia, które zostało przyjęte do obliczenia tej emerytury na dzień jej przyznania.

Zmiany dotyczące funkcjonowania funduszy

Ustawa z 6 grudnia 2013 r. wprowadzi od 1 lutego 2014 r. wiele zmian dotyczących funkcjonowania otwartych funduszy emerytalnych, w tym:

● niezwykle istotne z punktu widzenia przyszłego ryzyka inwestycyjnego członków OFE wprowadzenie minimalnego progu zaangażowania funduszy na rynku akcji w latach 2014–2017. W 2014 r. OFE będą musiały inwestować w akcje nie mniej niż 75 proc. całości swoich aktywów. W kolejnych latach próg ten będzie coraz niższy i wyniesie:

– 55 proc. wartości aktywów w 2015 r.,

– 35 proc. tej wartości w 2016 r.,

– 15 proc. tej wartości w 2017 r.

● obniżenie maksymalnej opłaty pobieranej przez otwarte fundusze emerytalne od przekazywanej przez ZUS składki. Obecnie wynosi ona 3,5 proc. tej wartości, a zostanie zredukowana o połowę – do poziomu 1,75 proc. Otwarte fundusze emerytalne będą również mogły różnicować tę opłatę w zależności od stażu członkowskiego danego członka funduszu.

PRZYKŁAD 1

Po ukończeniu powszechnego wieku

Anna P. urodziła się 15 marca 1957 r. W 1999 r. przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego. Powszechny wiek emerytalny, który wynosi dla niej 61 lat i 5 miesięcy, ukończy w sierpniu 2018 r. Oznacza to, że wiek niższy o mniej niż 10 lat od wspomnianego wieku ukończyła już we wrześniu 2008 r. W związku z tym do 12 listopada 2014 r. OFE przekaże do ZUS część jej środków zgromadzonych na rachunku za okres od dnia ukończenia wieku 51 lat i 6 miesięcy do 30 października 2014 r. Jednocześnie ZUS zaprzestanie odprowadzania części składki emerytalnej do otwartego funduszu emerytalnego. W kolejnych miesiącach fundusz będzie sukcesywnie przekazywał pozostałą część środków do ZUS według algorytmu określonego w ustawie z 6 grudnia 2013 r. W sierpniu 2018 r., gdy ubezpieczona ukończy powszechny wiek emerytalny, na jej rachunku w OFE nie powinno już być żadnych środków.

PRZYKŁAD 2

Przeliczenie

Barbara K. (ur. 20 września 1949 r.), będąca członkiem OFE, w styczniu 2010 r. uzyskała prawo do emerytury z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego przewidzianego dla kobiet (60 lat). W związku z tym, że suma środków zgromadzonych na jej rachunku w funduszu była wyższa od 20-krotności dodatku pielęgnacyjnego, ZUS ustalił jej również prawo do okresowej emerytury kapitałowej. Emerytura ta przysługuje jej do dnia poprzedzającego dzień ukończenia powszechnego wieku emerytalnego przewidzianego dla mężczyzn urodzonych we wrześniu 1949 r. (65 lat i 7 miesięcy), tj. do 19 kwietnia 2015 r. Na podstawie ustawy z 6 grudnia 2013 r. OFE przekaże do ZUS w lutym 2014 r. 51,5 proc. środków zgromadzonych na jej rachunku, a następnie 30 maja 2014 r. pozostałe 48,5 proc. tych środków. W kwietniu 2015 r., w związku z ukończeniem powszechnego wieku emerytalnego przewidzianego dla mężczyzn urodzonych we wrześniu 1949 r., ZUS przeliczy emeryturę uprawnionej uwzględniając:

● kwotę składek emerytalnych zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonej do końca marca 2015 r., z uwzględnieniem ich waloryzacji,

● zwaloryzowany kapitał początkowy,

● środki zewidencjonowane na subkoncie, z uwzględnieniem ich waloryzacji (w tym również przekazane przez otwarty fundusz emerytalny do ZUS).

● średnie dalsze trwanie życia dla wieku 65 lat i 7 miesięcy wg tablicy obowiązującej od 1 kwietnia 2015 r.

Podstawa prawna

Ustawa z 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1717).

Marek Opolski, ekspert z zakresu emerytur i rent