Prawomocne decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, od których nie zostało wniesione odwołanie, będą mogły być zmienione, jeśli ich podstawą było przestępstwo lub fałszywe dokumenty.
Do Sejmu został skierowany projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Dokument ten, przygotowany przez Senat, wykonuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28 lutego 2012 roku (sygn. akt K 5/11) opublikowany 8 marca 2012 r. (poz. 251). TK uznał, że art. 114 ust. 1a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) jest niezgodny z konstytucją.
Zdaniem sędziów Trybunału prawo ZUS do ponownego weryfikowania prawa do świadczenia, i to już po uprawomocnieniu jego decyzji w sprawie, naruszało zasadę zaufania obywateli do państwa.
Organ rentowy, odbierając prawo do wypłat, korzystał bowiem z dokumentów, które wcześniej były podstawą do przyznania świadczenia. Tym samym decyzje rentowe zostały pozbawione jakiejkolwiek stabilności.
Ze względu na to, że zakwestionowane przepisy utraciły moc obowiązującą, niezbędne stało się przygotowanie nowych rozwiązań. Inaczej prawomocne decyzje ZUS mogłyby być wzruszone jedynie wówczas, gdy w sprawie prawa do świadczenia pojawią się nowe dowody lub dojdzie do ujawnienia kolejnych okoliczności.
Projekt ustawy przygotowany przez Senat przewiduje, że wznowienie postępowania w sprawach już rozstrzygniętych będzie możliwe także wówczas, kiedy dowody stanowiące podstawę do wydania decyzji okażą się fałszywe lub gdy jej wydanie będzie związane z przestępstwem. Ponowne zbadanie sprawy będzie też dopuszczalne, jeśli zostaną ujawnione dowody mające wpływ na prawo do świadczenia, których jednak organ rentowy nie znał, podejmując decyzję o przyznaniu świadczenia.
ZUS zyska możliwość ponownego zajęcia się sprawą jedynie w określonym czasie. W przypadku fałszerstwa lub przestępstwa decyzje będą mogły być zmieniane w ciągu 10 lat od ich wydania. Natomiast przez okres pięciu lat od tej daty możliwe będzie wznowienie postępowania w przypadku ujawnienia wcześniej nieznanych dowodów, które mogą mieć wpływ na prawo do świadczenia.
Ustawa wejdzie w życie po upływie 14 dni od ogłoszenia.
Etap legislacyjny
Przyjął Senat