Okres zatrudnienia w rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie jest zaliczany do pracy w szczególnych warunkach wymaganych do uzyskania wcześniejszej emerytury. Jej członek nie jest bowiem pracownikiem, a tylko on ma prawo do takiego świadczenia.
Tak orzekł Sąd Najwyższy, uwzględniając skargę kasacyjną ZUS od wyroku sądu apelacyjnego, który, tak samo jak wcześniej sąd okręgowy przyznał ubezpieczonemu wcześniejszą emeryturę, uwzględniając ośmioletni okres jego zatrudnienia w rolniczej spółdzielni produkcyjnej. Sędziowie uznali, że zainteresowany w tym czasie miał status pracownika wykonującego czynności zaliczane do szczególnych warunków. Był on bowiem zatrudniony na podstawie umowy o pracę, a po upływie około miesiąca został członkiem spółdzielni. Przez cały okres swojej pracy był mechanikiem ciągników i kombajnów będących na stanie spółdzielni oraz spawaczem. Wnioskodawca świadczył pracę od godziny 7.00 do 15.00 i był to jego podstawowy czas pracy.
Sąd Najwyższy (SN) uznał jednak inaczej, niż sądy niższych instancji, i nie przyznał ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury. Jego zdaniem osoba zatrudniona w rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie jest pracownikiem. Zatem ten okres aktywności zawodowej nie będzie jej zaliczany przez ZUS do co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, które są niezbędne do uzyskania wcześniejszej emerytury. Sędziowie wskazali, że wykonywanie pracy na podstawie ważnego stosunku członkostwa wyklucza kwalifikowanie jej jako stosunku pracy. Stosownie do art. 22 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.) przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a ten do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Z kolei w myśl art. 22 par. 11 k.p. zatrudnienie w warunkach określonych w par. 1 odbywa się na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Zatrudnienie wynikające z członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie odpowiada zatem warunkom opisanym w art. 22 par. 1, bowiem z jego istoty wynikają prawa i obowiązki niewystępujące w stosunku pracy. Otóż członek spółdzielni może na przykład uczestniczyć w walnym zgromadzeniu lub zebraniu grupy członkowskiej, wybierać i być wybieranym do organów spółdzielni. Ma też prawo do świadczeń spółdzielni w zakresie jej statutowej działalności oraz do zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia spółdzielni. Jego obowiązkiem jest natomiast wniesienia wkładu. Zatem prawa i obowiązki członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych są uregulowane w odmienny sposób od praw i obowiązków pracowniczych.
Wyrok Sądu Najwyższego z z 25 kwietnia 2012 r., sygn. akt I UK 384/11