Odmowa przyznania świadczenia rodzicielskiego ojcu dziecka, gdy nie przysługuje ono matce, która nie ma prawa pobytu, narusza konstytucyjne zasady równości i sprawiedliwości społecznej oraz ochrony i opieki nad rodziną.
Tak uznał Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Gliwicach, który rozpatrywał skargę dotyczącą świadczenia rodzicielskiego, czyli tzw. kosiniakowego. Jest ono przyznawane matkom, które po urodzeniu dziecka nie mają prawa do zasiłku macierzyńskiego, np. bezrobotnym, studiującym lub świadczącym usługi na umowach cywilnoprawnych.
W sprawie, którą zajmował się sąd, wniosek o jego przyznanie złożył ojciec, a gmina wydała negatywną decyzję z uwagi na brak spełnienia przesłanek wymienionych w art. 17c ust. 2 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 111 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem ojciec dziecka może otrzymać świadczenie rodzicielskie w trzech przypadkach: śmierci matki, porzucenia przez nią dziecka lub skrócenia na jej wniosek okresu pobierania kosiniakowego, zasiłku macierzyńskiego – pod warunkiem że korzystała z nich przez 14 tygodni od urodzenia dziecka.
Mężczyzna odwołał się od tej decyzji i w uzasadnieniu wyjaśnił, że matka nie może skutecznie złożyć wniosku o świadczenie, bo jest cudzoziemką, która stara się o uzyskanie zezwolenia na pobyt stały w Polsce. Podkreślił też, że ich syn urodził się w kraju i ma polskie obywatelstwo. Odmowa przyznania świadczenia dyskryminuje jego jako ojca i jego potomka. Samorządowe kolegium odwoławcze (SKO) nie uwzględniło argumentacji mężczyzny i utrzymało w mocy decyzję gminy. Organ wskazał, że była ona prawidłowa, bo w sprawie nie zachodzi żadna z okoliczności wymienionych w art. 17c ust. 2 ustawy.
Katalog przesłanek do przyznania ojcu kosiniakowego jest otwarty, bo ustawodawca nie mógł przewidzieć wszystkich stanów faktycznych
Ojciec złożył skargę do WSA. Sąd stwierdził, że była zasadna, i zdecydował o uchyleniu decyzji SKO oraz gminy. W uzasadnieniu podkreślił, że art. 17c ust. 2 zawiera przykładowy katalog przesłanek, które pozwalają na przyznanie kosiniakowego ojcu dziecka. Jednak to wyliczenie nie ma charakteru wyczerpującego i stanowi katalog otwarty. Ustawodawca nie mógł bowiem przewidzieć wszystkich stanów faktycznych, jakie mogą wystąpić. W odniesieniu do obywateli polskich przepisy nie określają żadnych dodatkowych przeszkód do uzyskania świadczenia poza tymi wymienionymi w art. 17c ust. 9, który mówi m.in., że nie może być przyznane, gdy jeden z rodziców korzysta z zasiłku macierzyńskiego, doszło do zaprzestania sprawowania opieki nad dzieckiem lub trafiło ono do pieczy zastępczej. Założeniem była zatem powszechna dostępność do kosiniakowego. W ocenie sądu cel wprowadzenia tego świadczenia jest na tyle jasny, że nie można zapomnieć, że ma przysługiwać jednemu z rodziców. Jeżeli więc z różnych względów wsparcie nie należy się matce i nie zachodzi żadna z negatywnych przesłanek zawartych w art. 17c ust. 9, świadczenie powinno zostać przyznane ojcu dziecka.
Zdaniem WSA za takim rozumieniem przepisów przemawia też ich wykładnia prokonstytucyjna. Przyjęcie stanowiska, że świadczenie rodzicielskie w odniesieniu do dziecka mającego polskie obywatelstwo nie może być przyznane ojcu (również polskiemu obywatelowi) tylko z tego powodu, że matka jest cudzoziemką bez prawa pobytu, stanowiłoby naruszenie konstytucyjnych zasad: równości i sprawiedliwości społecznej. Godziłoby też w wywodzone z ustawy zasadniczej nakazy ochrony i opieki nad rodziną oraz szczególnej pomocy władz publicznych dla rodzin będących w trudnej sytuacji materialnej i społecznej.
ORZECZNICTWO
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 27 maja 2020 r., sygn. akt II SA/Gl 136/20.www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia