Prokonstytucyjna wykładnia przepisów pozwala przyznać świadczenie pielęgnacyjne osobie, która jest rodzicem zastępczym niezawodowym, bo wykonuje takie same obowiązki jak opiekun zastępczy spokrewniony, który ma do niego prawo.
Tak stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny (WSA) w Gorzowie Wielkopolskim, który rozpatrywał skargę dotyczącą świadczenia pielęgnacyjnego. Wniosek o jego przyznanie złożyła kobieta, która od 2005 r. na podstawie postanowienia sądu rejonowego została ustanowiona rodziną zastępczą niezawodową dla niepełnosprawnego dziecka. Gmina wydała decyzję odmawiającą wsparcia, powołując się na brzmienie art. 17 ust. 1 pkt 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2220 ze zm.), który wskazuje, że świadczenie pielęgnacyjne przysługuje osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną z dzieckiem oraz na treść ust. 5 pkt 2 lit. b tego samego artykułu. Zgodnie z tym przepisem wsparcie za opiekę nie należy się, gdy osoba niepełnosprawna została umieszczona w pieczy zastępczej – z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej.
Kobieta odwołała się od tej decyzji, wskazując trudną sytuację materialną, bo po śmierci męża samotnie zajmuje się łącznie trójką dzieci, a konieczność sprawowania cało dobowej opieki nad niepełno sprawnym podopiecznym nie pozwala jej na podjęcie zatrudnienia. Samorządowe Kolegium Odwoławcze (SKO) utrzymało w mocy rozstrzygnięcie gminy, podkreślając, że literalne brzmienie przepisów ustawy nie pozostawia wątpliwości co do wykluczenia opiekunki z grona uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego, a organ administracyjny nie ma prawa do ich odmiennej interpretacji. Dodało, że z woli ustawodawcy elementem decydującym o przyznaniu świadczenia jest istnienie po stronie opiekuna obowiązku alimentacyjnego, a poszerzenie kategorii osób otrzymujących wsparcie byłoby wejściem w jego rolę.
Rodzic zastępczy zaskarżył decyzję SKO do WSA, ponownie powołując się na trudną sytuacją majątkową i rodzinną. Sąd uznał, że skarga jest zasadna i uchylił obydwa rozstrzygnięcia organów niższej instancji. Wskazał, że wprawdzie ich stanowisko bazowało na wykładni językowej art. 17 ustawy, ale w sytuacji gdy rezultaty takiej jego interpretacji nie dają się pogodzić z wartościami lub celami, jakiemu służy dany akt prawny, to sąd może odstąpić od jej stosowania. Zdaniem sądu rodzina zastępcza spokrewniona oraz ta niezawodowa wykonują takie same obowiązki – sprawują pieczę nad dzieckiem, której dotychczasowi opiekunowie nie podejmują. Natomiast dzięki porównaniu ich sytuacji na gruncie przepisów ustawy widać, że preferują one wzorce społeczne oparte na więzach pokrewieństwa i obowiązku alimentacyjnym, czyli rodzinę zastępczą spokrewnioną.
Przy czym w aspekcie celów i funkcji rodziny zastępczej, więzi pokrewieństwa nie są najważniejsze. Istotniejsze jest to, jak rodzina zastępcza spełnia zadania, których z różnych przyczyn nie wykonuje rodzina naturalna. Sąd podkreślił, że skarżąca sprawuje pieczę nad podopiecznym od 14 lat, praktycznie przez całe jego dzieciństwo. Stan ten zatem nie różni się od standardowej relacji między rodzicami lub innymi krewnymi i dziećmi, w której możliwe jest przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego. Dlatego w ocenie WSA prokonstytucyjna wykładnia art. 17 ustawy, uwzględniająca zasadę równości i sprawiedliwości społecznej, uzasadnia odmowę zastosowania tego przepisu, w zakresie w jakim wyłącza ona możliwość uzyskania przez kobietę pomocy finansowej.
ORZECZNICTWO
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z 16 października 2019 r., sygn. akt II SA/Go 479/19. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
