Pracownica zatrudniona na 7/8 etatu zakończyła urlop macierzyński 21 czerwca 2019 r., a od 22 czerwca przeszła na urlop rodzicielski płatny (80 proc.). Od tego też dnia łączy urlop rodzicielski z pracą na 1/4 etatu. Pracownica w lipcu przyniosła zwolnienie lekarskie z tytułu opieki nad chorym dzieckiem (od 22 do 24 lipca – trzy dni). Wynagrodzenie pracownicy jest ustalone w stawce godzinowej 15,50 zł. W czasie pracy na 1/4 etatu pracuje po 10 godzin tygodniowo (poniedziałek–wtorek po cztery godziny, a w środę po dwie godziny). Jak obliczyć jej zasiłek opiekuńczy i macierzyński za lipiec? Podstawa wymiaru zasiłku macierzyńskiego wynosi 2157,25 zł.

odpowiedź

Pracownicy przysługuje za lipiec zarówno 80-proc. zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego (obniżony odpowiednio w związku z łączeniem go z pracą), jak i 80-proc. zasiłek opiekuńczy, którego podstawę stanowi uzupełnione wynagrodzenie za pracę w obniżonym wymiarze. Zacznijmy jednak od początku. Otóż kodeks pracy daje pracownikom możliwość podejmowania działalności zarobkowej w czasie urlopu rodzicielskiego. Pracownik może bowiem wrócić do pracy do pracodawcy, który udzielił urlopu, nie przerywając lub nie rezygnując z tego uprawnienia, lecz łącząc urlop z etatem. Przy czym może powiązać korzystanie z rodzicielskiego urlopu z wykonywaniem pracy u macierzystego pracodawcy, lecz w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część wymiaru czasu pracy. Tak wynika z art. 1821e kodeksu pracy (dalej: k.p.). Podjęcie pracy następuje na pisemny wniosek pracownika składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. Pracodawca jest zobowiązany uwzględnić taki wniosek, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca informuje pracownika na piśmie.
O powrót do obowiązków służbowych w czasie przebywania na urlopie rodzicielskim można się ubiegać zarówno będąc zatrudnionym w pełnym, jak i niepełnym wymiarze czasu pracy. Osoba zajmująca pełen etat może np. pracować na 1/4, 1/8 czy 1/3, ale maksymalnie na 1/2 etatu. Resztę jej normalnego wymiaru zajmie sprawowanie opieki nad dzieckiem. Natomiast pracownik niepełnoetatowy może przeplatać swoje firmowe obowiązki z urlopem, o ile jego wymiar czasu pracy jest nie niższy niż 1/2 etatu, czyli taki, że po obniżeniu pozostanie przynajmniej ta połówka. Chodzi bowiem o to, aby urlop razem z tym mniejszym etatem dał łącznie wymiar czasu pracy wykonywany przed urodzeniem dziecka i rozpoczęciem urlopu macierzyńskiego. Innymi słowy, pracownik podejmuje zadania służbowe w ograniczonej skali, a urlopu udziela się wtedy na tę pozostałą liczbę godzin z wymiaru czasu pracy.

przykład 1

Tylko 1/8 etatu
Pracownica zatrudniona na 3/4 etatu zakończyła 10 lipca urlop macierzyński w wymiarze 20 tygodni. Od 11 lipca rozpoczęła urlop rodzicielski na podstawie złożonego wniosku w wymiarze 32 tygodnie. Na trzy tygodnie przed tą datą złożyła podanie o zgodę na podjęcie w tym okresie pracy w wymiarze 1/8 etatu. Pracodawca uwzględnił wniosek. Oznacza to, że udzielił pracownicy urlopu rodzicielskiego na pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy tj. na 5/8 etatu.

przykład 2

Konieczne uzupełnienie
Pracownica od 1 lipca br. łączy pobieranie zasiłku macierzyńskiego z tytułu urlopu rodzicielskiego z pracą na 1/4 etatu. Jednak pod koniec lipca zachorowała. Przysługuje jej wynagrodzenie chorobowe, którego podstawę wymiaru stanowi wynagrodzenie za lipiec, po uzupełnieniu wg zasad obowiązujących dla składników stałych lub zmiennych (art. 37 ust. 2 ustawy zasiłkowej) w zależności od tego, jak pracownica jest wynagradzana. Jeśli na niższym etacie jest wynagradzana stałą stawką miesięczną, np. 1500 zł, to ta stawka po odliczeniu 13,71 proc. stanowi podstawę chorobowego. Jeśli jest to wynagrodzenie zmienne, np. akordowe, wówczas wynagrodzenie miesięczne, które pracownica osiągnęłaby, gdyby przepracowała cały miesiąc, ustala się poprzez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni, w których zostało ono osiągnięte i pomnożone przez liczbę dni, które kobieta była obowiązana przepracować w danym miesiącu (jeśli przepracowała choćby 1 dzień).

Zasady ogólne

Za czas 32-tygodniowego urlopu rodzicielskiego przysługuje zasiłek macierzyński z ubezpieczenia społecznego. Wynosi on 60 proc. podstawy wymiaru. Inna wysokość zasiłku – tj. 80 proc. – przysługuje za okres obu urlopów, tj. zarówno urlopu macierzyńskiego, jak i rodzicielskiego, jeśli pracownica w ciągu 21 dni po porodzie od razu zadeklaruje chęć wykorzystania tych urlopów w pełnych wymiarach. Jeśli natomiast pracownica nie złoży wniosku w tej sprawie od razu, a będzie składała pojedyncze podania o udzielenie danego rodzaju urlopu, to zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego i za okres do sześciu tygodni rodzicielskiego wynosi 100 proc., a za pozostałą część rodzicielskiego – 60 proc.

Wypłacane niższe świadczenie

Powrót do pracy w czasie urlop rodzicielskiego oznacza zmniejszenie kwoty zasiłku macierzyńskiego w tym czasie. Jego podstawa wymiaru jest taka sama, jak dla zasiłku za urlop macierzyński, czyli nie ulega przeliczeniom. Jest to zgodne z zasadą, że podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków (zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju) nie było przerwy. Zasada jest taka: wysokość zasiłku macierzyńskiego powinna zostać zmniejszona o część, jaka wynika z wyliczenia proporcji wymiaru czasu pracy podjętej w czasie urlopu do zwykłego wymiaru czasu pracy wykonywanej przed urlopem macierzyńskim.
Pracownicy, która łączy urlop z pracą, przysługuje:
1) wynagrodzenie za pracę – powinno być obniżone proporcjonalnie do tego mniejszego wymiaru czasu pracy (przy wynagrodzeniu w stałej miesięcznej stawce);
2) zasiłek macierzyński w odpowiednio niższej wysokości.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego zmniejsza się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, w którym pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego takiego urlopu (art. 31 ust. 4a ustawy zasiłkowej). Innymi słowy, wysokość zasiłku macierzyńskiego powinna zostać zmniejszona z zastosowaniem proporcji wymiaru czasu pracy podjętej w czasie urlopu rodzicielskiego do wymiaru czasu pracy wykonywanej przed urlopem macierzyńskim. W sytuacji gdy np. pracownica była zatrudniona na pełny etat, a w czasie urlopu rodzicielskiego chciałaby pracować na 1/4 wymiaru, to zasiłek macierzyński powinien być zmniejszony o 1/4, co wynika z ułożonej proporcji 1/4 : 1/1.
Analogicznie ustala się proporcję w przypadku pracowników, którzy przed urlopem macierzyńskim byli zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu pracy i zamierzają jednocześnie pracować i korzystać z urlopu rodzicielskiego. [ramka 1]

Ramka 1

Jaka dzienna stawka
Pracownica ze wstępnego stanu faktycznego pracuje na 7/8 etatu z wynagrodzeniem w stawce godzinowej 15,50 zł, jednak w czasie urlopu rodzicielskiego przychodzi do pracy. Jest to oczywiście dopuszczalne i prawidłowe, jeśli z 7/8 pracownica zejdzie do 1/4 etatu. Pracodawca, uznając wniosek, udzielił pracownicy urlopu rodzicielskiego na pozostałą część wymiaru czasu pracy – 5/8 etatu.
Natomiast 60 proc. zasiłek macierzyński przysługuje pracownicy w wysokości zmniejszonej proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej w czasie urlopu rodzicielskiego, tj. zmniejszonej o 2/7 (1/4 : 7/8 = 2/7 tj. 0,29). Za okres urlopu przypadającego na lipiec tj. za 31 dni, pracownica powinna otrzymać zasiłek macierzyński w kwocie:
2157,25 zł – podstawa wymiaru zasiłku
2157,25 zł : 30 = 71,91 zł – pełna dniówka zasiłku macierzyńskiego (100 proc.),
71,91 zł x 80 proc. = 57,53 zł – dniówka zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego – 80 proc.
57,53 zł x 0,29 = 16,68 zł – kwota zmniejszenia dniówki zasiłku macierzyńskiego
57,53 zł – 16,68 zł = 40,85 zł – nowa dniówka zasiłku macierzyńskiego
40,85 zł x 31 dni urlopu w lipcu = 1 266,35 zł – zasiłek macierzyński za urlop rodzicielski.

Choroba lub opieka

Może się zdarzyć, że w czasie pracy w zmniejszonym wymiarze pracownik sam zachoruje lub będzie zmuszony opiekować się chorym członkiem rodziny. W razie nieobecności w pracy spowodowanej którąś z tych okoliczności pracownikowi przysługuje albo wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek chorobowy, jeśli w danym roku kalendarzowym już przekroczył limit 33 dni choroby opłacanej wynagrodzeniem chorobowym, albo zasiłek opiekuńczy. Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku stanowi jednak wynagrodzenie za pracę wykonywaną podczas łączenia jej z urlopem dodatkowym czy rodzicielskim.
Jeżeli pracownik łączący korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u swojego pracodawcy, otrzyma zaświadczenie lekarskie ZUS ZLA o niezdolności do pracy z powodu choroby lub zaświadczenie o konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny przypadające na okres łączenia pracy z tym rodzajem urlopu nabędzie prawo odpowiednio do wynagrodzenia za okres choroby, zasiłku chorobowego lub zasiłku opiekuńczego.
Pracownica czytelnika przez trzy dni w lipcu sprawowała opiekę nad chorym dzieckiem, jednocześnie korzystając z urlopu rodzicielskiego. Za ten okres przysługuje jej zasiłek opiekuńczy w wysokości 80 proc. Podstawę wymiaru tego zasiłku stanowi wynagrodzenie za miesiąc, w którym była sprawowana opieka tj. za lipiec, po uzupełnieniu. W trakcie czerwca pracownica zmieniła bowiem wymiar czasu pracy z 7/8 na 1/4, co oznacza, że należy ten miesiąc potraktować jak niepełny miesiąc zatrudnienia – przyjmując wynagrodzenie za pracę w nowym wymiarze.
Wynagrodzenie w stawce godzinowej traktuje się jak stałe, co oznacza, że podstawę zasiłkową stanowi wynagrodzenie za lipiec będące iloczynem stawki oraz liczby godzin, jakie pracownica by przepracowała w lipcu na 1/4 etatu, gdyby nie opieka. [ramka 2]

Ramka 2

Ile do wypłaty w lipcu
Pełne miesięczne wynagrodzenie za lipiec wynosi więc:
15,50 zł x 46 godzin (184 godz. x 1/4) = 713 zł; po pomniejszeniu o 13,71 proc.: 615,25 zł (podstawa wymiaru zasiłku opiekuńczego)
Zasiłek opiekuńczy:
615,25 zł : 30 = 20,51 zł x 80 proc. = 16,41 zł x 3 dni = 49,23 zł
Za lipiec pracownica powinna zatem otrzymać:
• wynagrodzenie za okres pracy tj. 36 godzin (46 godz. – 10 godz. opieki w dniach 22-24 lipca) x 15,50 zł = 558 zł
• zasiłek macierzyński 80 proc. z obniżonej dniówki za okres trwania urlopu rodzicielskiego połączonego pracą – 1266,35 zł
• zasiłek opiekuńczy 80 proc. za 3 dni – 49,23 zł
Gdyby pracownica zachorowała już w pierwszym miesiącu pracy łączonej z zasiłkiem macierzyńskim, to podstawę wymiaru przysługującego jej wynagrodzenia chorobowego stanowiłoby wynagrodzenie, jakie osiągnąłby, gdyby przepracowała pełny miesiąc kalendarzowy ubezpieczenia. [przykład 2]
Pracownik, który łączy urlop rodzicielski i pobieranie zasiłku macierzyńskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów (art. 9 ust. 1d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Oznacza to, że podlega ubezpieczeniom w pełnym zakresie z tytułu pracy w obniżonym wymiarze oraz ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego.
Podstawa prawna
Art. 31 ust. 1–3, ust. 4a, art. 35 ust. 1, art. 37 ust. 1, art. 40 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 645).
Art. 6 ust. 1 pkt 1, pkt 19, art. 9 ust. 1d ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.).
Art. 1821e ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.).