W tym roku nauczyciele akademiccy otrzymają podwyżki. To, do kogo trafią pieniądze, zależy m.in. od jakości pracy. W celu jej analizowania przeprowadzana jest raz na dwa lata ocena akademików. Wynik może skutkować także negatywnymi konsekwencjami. Już po jednej złej nocie wykładowca może stracić pracę.
Każdy nauczyciel akademicki podlega okresowej ocenie w zakresie właściwego wykonywania obowiązków, takich jak:
● kształcenie i wychowywanie studentów, w tym nadzorowanie opracowywanych przez studentów prac zaliczeniowych, semestralnych, dyplomowych pod względem merytorycznym i metodycznym,
● prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych,
● uczestniczenie w pracach organizacyjnych uczelni,
● podnoszenie swoich kwalifikacji.
Ocena uwzględnia także przestrzeganie przez pracownika prawa autorskiego i praw pokrewnych, a także prawa własności przemysłowej.
Za jej przeprowadzenie odpowiada uczelniana komisja. Trzeba jej dokonać nie rzadziej niż raz na dwa lata (na wniosek dziekana może odbyć się nawet wcześniej niż po upływie tego okresu). A w przypadku osób, które posiadają tytuł naukowy profesora zatrudnionego na podstawie mianowania – raz na cztery lata.
Szczegółowe kryteria oceny oraz tryb jej dokonywania określa statut każdej szkoły wyższej. Istnieje możliwość, że wezmą w niej udział eksperci spoza uczelni.

Ostre kryteria

Zgodnie z wytycznymi szkół wyższych system oceny nauczycieli akademickich wykorzystuje następujące zasady:
● jedno osiągnięcie może być oceniane tylko raz,
● ostatecznie końcowa ocena powinna być pozytywna albo negatywna.
Arkusz oceny pracownika podzielony jest zazwyczaj na cztery główne elementy:
● działalność naukową,
● działalność dydaktyczną,
● działalność organizacyjną.
● kształcenie kadr (w przypadku profesorów).
Ze wskazaniem, że pracowników dydaktycznych nie obowiązuje działalność naukowa, a tych naukowych dydaktyczna. Aby otrzymać ocenę pozytywną, powinno się uzyskać dobry wynik w każdym z wymienionych kryteriów.
Niektóre uczelnie zastrzegają, że jeśli jeden z elementów zostanie zaopiniowany negatywnie, to kolejna ocena pracy akademika powinna zostać przeprowadzona w ciągu roku.

Studenci mają głos

Przy ocenianiu działalności naukowej ważne są liczba punktów przypisanych pracom twórczym. Liczą się te publikacje, które zostały np. wskazane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w wykazie czasopism. Zaliczany jest także m.in. udział w konferencjach, wnioskowanie o granty, recenzowanie prac naukowych, uczestnictwo w krajowej i międzynarodowej współpracy naukowej, rejestracje odmiany czy udokumentowany stopień zaawansowania pracy promocyjnej.
Przepisy zaznaczają również, że uczelniana komisja przy dokonywaniu oceny nauczyciela akademickiego w zakresie wypełniania przez niego obowiązków dydaktycznych uwzględnia opinię przedstawianą przez studentów i doktorantów po zakończeniu każdego cyklu zajęć dydaktycznych.
W tym celu wśród osób kształcących się przeprowadzana jest np. ankieta. Ustawa nie narzuca formy kwestionariusza, jego obojętności oraz treści. W efekcie ankieta może być przeprowadzona w formie papierowej lub elektronicznej, a każda uczelnia sama ustala, o co będą pytani studenci. Są to np. takie zagadnienia jak:
● czy nauczyciel przedstawił na początku zajęć ich tematykę, sposób weryfikacji wiedzy i obowiązkową literaturę,
● czy nauczyciel w zrozumiały sposób prowadził zajęcia i zrealizował je zgodnie z zakładanym programem,
● czy nauczyciel był życzliwy i szanował studentów,
● czy zajęcia rozpoczynały się punktualnie i czy nauczyciel był dla studentów dostępny poza zajęciami,
● czy kryteria i terminy zaliczeń oraz egzaminów zostały podane w regulaminowym czasie, czy podane kryteria zostały ściśle zastosowane przy zaliczeniu, czy były stosowane do wszystkich jednakowo,
● czy nauczyciel zachęcał do stawiania pytań, wyrażania wątpliwości, pobudzał do samodzielnego pogłębiania wiedzy.
Uczelnie często stosują w tym przypadku skalę. Studenci oceniają wykładowców od 1 (najniższa) do 5 (najwyższa).
Dodatkowo szkoły wyższe zastrzegają w zasadach przeprowadzania oceny, że np. liczba ankiet stanowiących podstawę oceny nie powinna być mniejsza niż 100 i ma obejmować wszystkie zajęcia dydaktyczne prowadzone przez nauczyciela w okresie oceny.
Komisja oceniająca zwraca uwagę także np. na postawę etyczną nauczyciela, uwagi na jego na temat oraz wykonywanie obowiązków związanych z dokumentowaniem przebiegu studiów.
Dodatkowe punkty można uzyskać za nadgodziny oraz opiekę naukową nad pracami dyplomowymi studentów. Pozytywnie oceniane jest także napisanie podręcznika akademickiego lub innych pomocy naukowych.
Z kolei do działalności organizacyjnej zalicza się funkcje pełnione w krajowych i międzynarodowych towarzystwach naukowych, prace w organach uczelni i jej komisjach (np. przetargowych, pełnienie funkcji przedstawiciela związków zawodowych), inne prace organizacyjne na rzecz uczelni (Noc Naukowców, Festiwal Nauki i Sztuki itd.).
Profesorowie dodatkowo oceniani są w kategorii kształcenie kadry. Tu liczy się udział w pracach wydziałowych komisji w sprawie postępowania o nadanie tytułu naukowego, przewodów habilitacyjnych i doktorskich, udział w pracach komisji egzaminacyjnych na studiach doktoranckich, konkursowych na stanowisko profesora zwyczajnego i nadzwyczajnego, w rekrutacji na studia trzeciego stopnia, a także prowadzenie zajęć dydaktycznych z doktorantami.

Dotkliwe konsekwencje

Wnioski wynikające z oceny mają wpływ w szczególności na:
● nagrody i wyróżnienia,
● powierzanie funkcji kierowniczych,
● dalsze zatrudnienie,
● a także wysokość wynagrodzenia.
W tym roku dla szkół wyższych przewidziana jest kolejna transza podwyżek. Minister nauki i szkolnictwa wyższego narzucił uczelniom tylko wzrost minimalnych stawek wynagrodzenia. Pozostawił rektorom wolną rękę w rozdysponowaniu pozostałych środków. Te mają być uzależnione m.in. od jakości pracy akademika, może mieć na nie wpływ również wynik oceny okresowej.
Zła opinia może też pociągać za sobą negatywne skutki. Już jedna ocena wystarczy, aby rektor podjął decyzję o zwolnieniu wykładowcy. Jest zaś zobowiązany rozwiązać za wypowiedzeniem stosunek pracy w przypadku otrzymania przez nauczyciela akademickiego dwóch kolejnych złych not.

Wzór

ARKUSZ OCENY NAUCZYCIELA AKADEMICKIEGO

(za okres od ......... do ............)

.........................................................................

(imię i nazwisko pracownika )

..............................................................................

(jednostka organizacyjna)

Ocena wydziałowej komisji oceniającej Punkty Ocena*

Działalność dydaktyczna

Działalność naukowa

Działalność organizacyjna

Kształcenie kadr

Łącznie

*Negatywna lub pozytywna

Data _____ Podpis przewodniczącego komisji _____________

Data _______ Podpis dziekana/prorektora __________________

Wynik powyższej oceny przyjmuję do wiadomości.

Od oceny przysługuje prawo do odwołania się do Uczelnianej Komisji Oceniającej w ciągu 14 dni od daty przedstawienia oceny.

Data _________ Podpis osoby ocenianej ________________

Etapy oceny nauczyciela akademickiego

1. Wypełnianie ankiet na temat pracy nauczyciela akademickiego

2. Wręczenie oceny nauczycielowi akademickiemu

3. Okres na odwołanie (14 dni)

4. Rozpatrzenie odwołań przez uczelnię

PRZYKŁADY

1. Czy mogę kwestionować ocenę

Od 20 lat pracuję na uczelni. Po raz pierwszy otrzymałam negatywną ocenę. Po przejrzeniu kwestionariusza zauważyłam, że najmniej punktów otrzymałam za działalność dydaktyczną. Jestem surowym wykładowcą, ale moim celem jest po prostu zachowanie wysokiej jakości kształcenia studentów. Trudno u mnie o zaliczenie przedmiotu. W mojej ocenie studenci, wystawiając mi złe opinie, chcieli zemścić się za wymagania, jakie stawiam na egzaminie. Czy mogę odwołać się od tej oceny?

Tak. Nauczyciel akademicki, który nie zgadza się z oceną, może się od niej odwołać w ciągu 14 dni. Komisja, która ją przeprowadziła, jest zobowiązana do ponownego rozpatrzenia sprawy. Warto wiedzieć, że ocena studentów jest tylko jednym z elementów. Nawet jeśli za pracę ze studentami otrzyma on mało punktów, to za pozostałe elementy może otrzymać wysokie noty. Co ważne, uczelnie zazwyczaj proszą studentów o wypełnienie ankiety jeszcze przed egzaminami końcowymi, aby uniknąć sytuacji, w której obniżą notę za niezaliczenie egzaminu. Otrzymanie drugiej oceny negatywnej będzie obligowało rektora do zwolnienia wykładowcy.

Podstawa prawna

Art. 132 ustawy z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 572 z późn. zm.).

2. Czy wlicza się macierzyński

Wróciłam z urlopu wychowawczego do pracy po dwuletniej nieobecności. Przed urodzeniem dziecka uczelniana komisja przeprowadziła ocenę mojej pracy. Czy w tym roku moja praca znowu będzie sprawdzona?

Nie. Zgodnie z przepisami nauczyciel akademicki musi być oceniany co dwa lata. Ale do tego okresu nie wlicza się nieobecności w pracy wynikającej z przebywania na urlopie macierzyńskim, na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowym macierzyńskim, dodatkowym urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopie ojcowskim, rodzicielskim, wychowawczym lub urlopie dla poratowania zdrowia oraz okresu służby wojskowej lub służby zastępczej.

Podstawa prawna

Art. 132 ust. 4 ustawy z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 572 z późn. zm.).

Podstawa prawna

Art. 111, 124, 132 ustawy z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 572 z późn. zm.).

Rozporządzenie ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 11 grudnia 2013 r. w sprawie warunków wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą dla pracowników zatrudnionych w uczelni publicznej (Dz.U. z 2013 r. poz. 1571).