Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW) zamierza w tym roku opublikować wskazówki dla szkół wyższych, które ułatwią im przejście przez proces oceny jakości działalności naukowej na nowych zasadach.
Zrobi to, choć sama ewaluacja (ocena jakości) działalności naukowej została przesunięta o rok na mocy ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. z 2020 r. poz. 695).
O przedłużenie tego terminu apelowały wszystkie uczelnie, bo ich działalność została zahamowana przez epidemię i obawiały się, że może to negatywnie wpłynąć na ocenę. Od wyników ewaluacji zależy bowiem wiele kluczowych dla szkół wyższych kwestii – podział pieniędzy, kwestie uprawnień do nadawania stopni doktora i doktora habilitowanego w danej dyscyplinie oraz możliwość uzyskania pozwolenia na utworzenie studiów i prowadzenie szkoły doktorskiej.
Samo przesunięcie okresu ewaluacji to dopiero pierwszy krok. Najważniejsze są przepisy wykonawcze, dlatego resort nauki przygotował projekt rozporządzenia w tym zakresie, który jest obecnie konsultowany.
Jedną z wątpliwości, jakie mają w jego przypadku naukowcy, są nowe zasady wyliczeń punktów za kryterium wpływu badań na społeczeństwo. Dotychczas przyznawano je tylko za zasięg – międzynarodowy, krajowy, regionalny, lokalny, żaden. Teraz te punkty będą jeszcze mnożone przez znaczenie (przełomowe, kluczowe, istotne, ograniczone, nikłe). Zaczęły pojawiać się obawy, że trudno będzie odróżnić np. wpływ kluczowy od istotnego. W konsekwencji uczelnie mogą mieć spory dylemat przy zgłaszaniu osiągnięć, które mają być brane pod uwagę w ewaluacji.
W odpowiedzi na pytanie DGP resort nauki tłumaczy, po co wprowadza tak rozbudowane wskaźniki. Wyjaśnia, że trzecie kryterium (wpływ działalności naukowej na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki) jest nowością w polskim systemie ewaluacji. Wcześniej oceniane jednostki naukowe nie musiały wykazywać, jak ich badania wpłynęły na otoczenie gospodarczo-społeczne. Dlatego, jak podkreśla MNiSW, zaplanowana na 2022 r. ewaluacja jest poprzedzona pilotażem oceny kryterium trzeciego. Jego wyniki dodatkowo ułatwią uczelniom i innym jednostkom odpowiednie przygotowanie opisów wpływu.
Ministerstwo zwraca uwagę, że obowiązujące przepisy zakładają łączną ocenę zasięgu i znaczenia wpływu. Natomiast pilotaż i wnioski z prac Komisji Ewaluacji Nauki pokazały, że te dwa czynniki mogą się diametralnie różnić. Stąd potrzeba zmiany.
Resort deklaruje, że oprócz nowelizacji rozporządzenia zamierza jeszcze w tym roku opublikować wskazówki dotyczące oceny w tym kryterium dla podmiotów objętych ewaluacją.
Zwraca jednocześnie uwagę, że ocena wpływu jest jedynym kryterium, w ramach którego podmioty będą oceniane ekspercko, w tym z udziałem specjalistów z zagranicznych instytucji naukowych. Resort sam przyznaje, że w tym obszarze brak mierzalnych wskaźników, które mogłyby obiektywizować przyznawane przez ekspertów oceny. Dlatego bardzo istotne jest odpowiednie przygotowanie ekspertów. MNiSW zapewnia, że planuje opracowanie dla nich wytycznych oraz ich przeszkolenie.
Etap legislacyjny
Projekt w konsultacjach