Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Cała sprawa zaczęła się od tego, że wójt jednej z gmin we wrześniu 2012 r. na podstawie art. 14a ust. 4 i art. 17 ust. 3a oraz art. 71b ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1943) wydał zarządzenie w sprawie zasad zwrotu kosztów przejazdu uczniów niepełnosprawnych oraz ich rodziców. Dziadkowie, którzy byli prawnymi opiekunami niepełnosprawnego wnuczka i dowozili go własnym samochodem, uznali, że określone w nim stawki i przesłanki nie podlegały w praktyce negocjacjom. Po wezwaniu wójta do usunięcia uchybień skierowali sprawę do WSA. Wskazali, że zwracane koszty zostały w sposób nieuprawniony ograniczone do 40 proc. stawki za kilometr, określonej w par. 2 rozporządzenia ministra infrastruktury z 25 marca 2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy.
Ponadto zarządzenie przewiduje zwrot kosztów tylko za przejazd opiekuna z dzieckiem do szkoły i ze szkoły, pomijając koszty związane z koniecznością powrotu opiekuna ze szkoły i koniecznością dojazdu po dziecko do szkoły po zakończeniu zajęć. W konkluzji skarżący wnieśli o stwierdzenie nieważności zaskarżonego zarządzenia.
WSA z przyczyn procesowych odrzucił skargę. Z kolei NSA uchylił postanowienie i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. WSA ponownie ją przeanalizował i w lutym 2014 r. oddalił skargę. Argumentował, że z samodzielności finansowej gmin wynika uprawnienie do ustalania zasad zwrotu kosztów dowozu dzieci niepełnosprawnych do placówek edukacyjnych. W ocenie WSA z obowiązujących przepisów nie wynika obowiązek zwrotu kosztów wielokrotnego przejazdu samochodem prywatnym, bo ma to być ekwiwalent transportu i opieki zapewnianej bezpośrednio przez gminę (refundacja kosztów wspólnej podróży dziecka z opiekunem z domu do szkoły i ze szkoły do domu). W przekonaniu sądu uprawnienie to nie może prowadzić do dodatkowych przysporzeń majątkowych.
Takie rozstrzygnięcie podzielił NSA, który podkreślił, że dowożenie dzieci we własnym zakresie skutkuje koniecznością poddania się rygorom ustanowionym przez gminę. Tego rodzaju zarządzenie pozwala na ujednolicenie zasad odpłatności za przejazd ucznia niepełnosprawnego i jego opiekuna do szkoły. NSA oddalił więc skargę.
Opiekunowie niepełnosprawnego dziecka nie dali za wygraną i skierowali skargę do TK. Do całego postępowania przyłączył się rzecznik praw obywatelskich, który uznał, że nie we wszystkich gminach zasady zwrotu kosztów ustalane są w sposób gwarantujący pełne wyrównanie szans edukacyjnych. Osoby samodzielnie zapewniające dowóz i opiekę muszą często liczyć się z ponoszeniem większych nakładów finansowych niż osoby korzystające z bezpłatnego transportu zapewnionego przez gminę.
TK orzekł, że ustawodawca świadomie pominął dodatkowe regulacje dotyczące zasady zwrotu kosztów dowozu ucznia do placówki oświatowej, pozostawiając je do ustalenia w umowie. W efekcie stwierdził, że przedmiotem skargi jest nie pominięcie, ale zaniechanie ustawowe, a to nie podlega badaniu w trybie skargi konstytucyjnej. Skład orzekający umorzył więc wniesioną sprawę, ale jednocześnie wydał kolejne postanowienie, w którym zwrócił się do Sejmu o uregulowania kwestii związanej z kryteriami i warunkami zawierania przez wójta umowy z opiekunami niepełnosprawnych uczniów w zakresie transportu do placówek oświatowych.
TK zwrócił też uwagę, że 1 września 2017 r. weszła w życie ustawa z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59 ze zm.), która problematykę zwrotu kosztów dowozu dzieci określa w art. 32 ust. 6 oraz w art. 39 ust. 4 pkt 3. Zaznaczył, że nowe regulacje co do zasady nie odbiegają od dotychczasowych, gdyż nadal obowiązkiem gminy jest zwrot kosztów przejazdu ucznia i jego opiekuna na zasadach określonych w umowie zawartej między wójtem a rodzicami. MEN przekonuje, że kompleksowe regulacje związane z uczniami niepełnosprawnymi będą zawarte w nowej ustawie od 2019 r.
ORZECZNICTWO
Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 17 października 2017 r., sygn. akt S1/17. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
