Skoro przepisy nie przewidują podstaw prawnych do pozbawienia aplikanta stypendium, to nie można tego zrobić bez względu na jego wyniki w nauce – orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.
Dyrektor Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury (KSSiP) w Krakowie wydał decyzję, w której odmówił aplikantowi aplikacji ogólnej stypendium za grudzień 2010 r. Zgodnie z art. 42 ust. 4 ustawy o Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury (Dz.U. z 2009 r. nr 26, poz. 157 z późn. zm.) prawo do jego pobierania za miesiąc następujący po miesiącu, w którym zakończyła się aplikacja ogólna, przysługuje tylko temu aplikantowi, który ubiega się o kontynuowanie szkolenia na aplikacji sędziowskiej lub prokuratorskiej.
Ustawa nie reguluje natomiast formy odmowy przyznania świadczenia. Aplikant złożył wniosek o przyjęcie na aplikację prokuratorską, jednak miał za mało punktów, by się na nią dostać.
Decyzja
Minister sprawiedliwości uchylił decyzję szkoły i umorzył postępowanie. Odmówił tym samym zbadania, czy decyzja dyrektora była prawidłowa. Dopatrzył się bowiem, że przyznanie aplikantowi stypendium nie wymaga formy decyzji administracyjnej. W ocenie ministra przyznanie bądź odmowa przyznania stypendium to tzw. czynność materialno-techniczna. Nie podlega więc zaskarżeniu i nie może być przedmiotem skargi do sądu administracyjnego.
Aplikant mimo to wniósł skargę do sądu, a wojewódzki sąd administracyjny uchylił decyzję ministra. Co prawda, podzielił pogląd ministra, że przyznanie stypendium następuje w formie czynności materialno-technicznej, wystarczające jest więc pismo informacyjne i wypłata środków.
Jednak w wypadku odmowy sama informacja o nieprzyznaniu świadczenia nie wystarczy. Takie pismo nie gwarantowałoby bowiem stronie obrony jej praw przed sądem. Dlatego też w orzecznictwie sądów administracyjnych przyjęto, iż odmowa dokonania czynności materialno-technicznej powinna być dokonana w drodze decyzji.
Taka forma umożliwia kontrolę zgodności rozstrzygnięcia z prawem i w najlepszy sposób chroni zarówno interes społeczny, jak i interes indywidualny strony. Minister nieprawidłowo zatem odmówił aplikantowi zbadania zasadności stanowiska dyrektora KSSiP. Powinien bowiem ocenić, czy są przesłanki do odmowy przyznania aplikantowi stypendium. Minister sprawiedliwości wniósł skargę kasacyjną.
Stypendium
NSA uchylił wyrok. Wskazał, że przepis określa zachowanie prawa do pobierania stypendium do końca miesiąca następującego po miesiącu, w którym aplikant zakończył aplikację ogólną. Przesłanką zachowania tego prawa jest ubieganie się o kontynuowanie szkolenia na aplikacji sędziowskiej lub prokuratorskiej. Jeżeli zatem złożył wniosek o kontynuowanie nauki, z mocy prawa ma możliwość pobierania stypendium. Przepisy nie dają bowiem podstaw prawnych, by tego odmówić.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 4 września 2012 r., sygn. akt I OSK 2294/11.
