Nowe przepisy są odpowiedzią na coraz popularniejsze formy zatrudnienia, z którymi nie wiąże się obowiązek płacenia ZUS. Dotyczą wiec one przede wszystkim członków rad nadzorczych oraz zatrudnionych na umowach cywilnoprawnych, czyli zlecenie, usługi, dzieło. Ich nadużywanie przez nieuczciwych pracodawców stało się w ostatnich latach prawdziwą plagą.



Członkowie rad nadzorczych i rolnicy pracujący na zleceniach powinni przygotować się w przyszłym roku na ważne zmiany dotyczące płacenia składek emerytalno-rentowych w ZUS. Od 1 stycznia 2015 r. oskładkowanie po raz pierwszy dotknie nadzorczych i to niezależnie od wysokości pobieranego wynagrodzenia. Spółki i inne osoby prawne będą miały obowiązek obliczać, pobierać i przekazywać za nich składki emerytalne, rentowe i wypadkowe do ZUS, tak jak to robią obecnie ze składką zdrowotną (ubezpieczenie chorobowe będzie dobrowolne). Resort pracy szacuje, że oskładkowanie członków rad nadzorczych wzmocni Fundusz Ubezpieczeń Społecznych kwotą 300 mln zł.

Nowelizacja ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.) dotknie od nowego roku także rolników i ich domowników, którzy w wyniku drobnych prac na zleceniu (do wysokości połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę) przeszli do systemu powszechnego. Teraz po złożeniu oświadczenia w KRUS będą mieli prawo kontynuować ubezpieczenie rolnicze. To oznacza zachowanie przywilejów rolniczych (np. finansowania części składek z budżetu państwa) za cenę podwójnego oskładkowania. Posłowie zdecydowali ponadto, że objęcie ubezpieczeniami społecznymi zbiegu umów-zlecen do wysokości minimalnego wynagrodzenia za prace wejdzie w życie z upływem rocznego vacatio legis, tj. 1 stycznia 2016 r.

1. Czy muszę płacić składki od wszystkich umów?

Mam podpisane dwie umowy-zlecenia. Składki odprowadzam z tej, która przewiduje minimalne wynagrodzenie za pracę. Jednak pracodawca wypłacił mi za poprzedni miesiąc niepełną pensję. Boję się, że ta sytuacja może się powtarzać w nowym roku. Czy wtedy będę zmuszony płacić składki także z drugiej umowy – pyta pan Janusz.
Podstawę obliczania składek na ubezpieczenia społeczne stanowi przychód uzyskiwany ze stosunku pracy, umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia, działalności gospodarczej i innych tytułów ubezpieczeniowych. Przy czym oskładkowaniu podlega suma faktycznie wypłacona pracownikowi, nawet jeżeli jest ona niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę. Tak jest również przy zleceniach. Co do zasady zleceniobiorca ma prawo zdecydować, z której umowy będzie odprowadzał należności do ZUS. Nie ma więc znaczenia, czy gwarantuje mu ona minimalne wynagrodzenie czy też nie. Jeżeli pracodawca wypłaci mu kwotę niższą niż umówiona, to ozusowaniu podlega tylko to, co zostało oddane mu do rąk. Po resztę pójdzie do sądu. Musi jednak pamiętać, że im mniej będzie odprowadzał do ZUS, tym niższe świadczenia dostanie w przyszłości. I nie ma tu znaczenia, że równocześnie zarabia na innym zleceniu. Druga umowa nie zainteresuje ZUS. Zasada ta zmieni się w 2016 r. gdy oskładkowaniu będą podlegać wszystkie umowy aż do osiągnięcia lub do przekroczenia kwoty minimalnego wynagrodzenia.
2. Czy emeryt musi oskładkować wszystkie zlecenia?
Od dwóch lat przebywam na emeryturze. Co miesiąc dostaję na konto niewiele ponad 1400 zł, dlatego dorabiam sobie od czasu do czasu na zleceniu (pomagam w prowadzeniu sklepu spożywczego). Jeżeli będę miała w miesiącu dwa zlecenia, to czy zapłacę do ZUS składki od obydwu umów – pyta pani Halina.
Każdy, kto ma ustalone prawo do emerytury lub renty i pracuje na etacie lub na podstawie umowy-zlecenia, musi oskładkować taką umowę. Przy czym zasady podlegania ZUS są takie same jak dla zleceniobiorców niepobierających świadczenia emerytalnego. To oznacza, że składki na ubezpieczenia społeczne emeryt musi płacić od jednej umowy od dnia rozpoczęcia jej wykonywania do momentu jej rozwiązania lub wygaśnięcia. Jeżeli ma ich kilka w miesiącu, ma prawo wybrać zlecenie do ozusowania. Wysokość uzyskiwanych z niego przychodów nie ma tu znaczenia, ale warto pamiętać, że wskazanie wyższej podstawy może podnieść kwotę emerytury. W tym celu należy w organie rentowym złożyć wniosek o jej ponowne przeliczenie. Zasady te ulegną zmianie od 2016 r.
3. Czy prowadzący działalność płaci ZUS od zlecenia?
W lipcu zostałem powołany do rady nadzorczej spółki z branży motoryzacyjnej. Równocześnie prowadzę jednoosobową działalność gospodarczą. Czy w tej sytuacji zapłacę w 2015 r. składki z obu tytułów – pyta pan Bogumił.
Obowiązek płacenia do ZUS od zarobków w radzie nadzorczej stanowi tzw. bezwzględny tytuł do ubezpieczenia (podobnie jak umowa o pracę, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, stosunek służby celnej). Oznacza to konieczność odprowadzania składek niezależnie od innych form zarobkowania objętych ZUS (pozarolnicza działalność, umowa-zlecenie, umowa agencyjna) i wielkości uzyskiwanych z nich przychodów. Nie znajdzie tu więc zastosowania ogólna zasada, zgodnie z którą ubezpieczony wybiera swobodnie podstawę oskładkowania w sytuacji zbiegu tytułów.
4. Czy mogę oskładkować tylko jedną kwotę z powołania?
Zasiadam w radzie nadzorczej dwóch spółek, które prowadzą działalność gospodarczą w różnych sektorach rynku. Nie podpisywałam umowy o pracę ani zlecenia, gdyż w obydwu przypadkach zostałam powołana do pełnienia tej funkcji. W pierwszej spółce zarabiam 3000 zł, w drugiej nieco ponad 2000 zł. Czy mogę wybrać niższą kwotę do oskładkowania – pyta pani Krystyna.
Zgodnie z nowelizacją ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przychody z działalności wykonywanej osobiście przez osoby należące do składu rad nadzorczych są objęte w każdym przypadku obowiązkiem składkowym i to niezależnie od ich wielkości. Dlatego czytelniczka odprowadzi do ZUS składki emerytalne, rentowe i wypadkowe od podstawy stanowiącej sumę wynagrodzenia z obu spółek. Zasada ta dotyczy osób pracujących w radzie nadzorczej zarówno na podstawie powołania, jak też umowy o pracę, zlecenia i innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy o zleceniu (np. doradztwo, consulting). Obowiązek składkowy ustanie dopiero po osiągnięciu kwoty trzydziestokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (ok. 110 tys. zł w 2014 r.)
5. Czy zapłacę należności i od pracy w radzie nadzorczej, i od zlecenia?
Zasiadam w radzie nadzorczej fundacji, która organizuje warsztaty pozalekcyjne dla dzieci z ubogich rodzin. Funkcję tę pełnię na podstawie umowy-zlecenia. Równocześnie mam podpisane zlecenie z ogólnopolską gazetą na cykl artykułów popularnonaukowych na temat nauczania szkolnego. Czy w tej sytuacji powinnam oskładkować drugą umowę – pyta pani Jolanta.
Zasiadanie w radzie nadzorczej dowolnej osoby prawnej (spółka, spółdzielnia, fundacja, stowarzyszenie) wiąże się z obowiązkiem składkowym, pod warunkiem że praca ta wykonywana jest odpłatnie. Przy czym wysokość wynagrodzenia nie ma znaczenia, a należności do ZUS powinno się odprowadzać zawsze od jego pełnej kwoty. Jednakże w razie zbiegu tytułów ubezpieczenia, tak jak w tym przypadku, zlecenie zawarte z inną firmą podlega również oskładkowaniu (nie ma znaczenia, że jego treść pokrywa się z celami statutowymi fundacji). Warto też zwrócić uwagę, że przepisy każą traktować członkostwo w radzie nadzorczej jako działalność wykonywaną osobiście, co oznacza, że jest to samodzielny tytuł do ubezpieczeń społecznych (praca w radzie nie będzie więc rozliczana w ramach zlecenia lub działalności gospodarczej).
6. Czy muszę zgłaszać do ZUS kolejne umowy?
Jestem emerytem. Pół roku temu zostałem powołany do rady nadzorczej niewielkiej spółki zajmującej się organizacją widowisk plenerowych i koncertów. Moja pensja jest zmienna i zależy od sytuacji finansowej pracodawcy. Niestety czasami spada poniżej kwoty minimalnego wynagrodzenia. Czy będę miał wówczas obowiązek zgłosić do ZUS każdą inną umowę, którą będę miał podpisaną – pyta pan Franciszek.
Członkostwo w radzie nadzorczej jest samodzielnym tytułem do ubezpieczeń społecznych nawet wówczas, gdy ubezpieczony ma ustalone prawo do emerytury i renty. Nie ma znaczenia, że czytelnik zarabia raz więcej, a raz mniej i że jego pensja jest czasami niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę. Oskładkowaniu podlega bowiem kwota faktycznie wypłacona w danym miesiącu (ustalona w sposób kwotowy, akordowy, prowizyjny albo w stawce godzinowej). Jej wysokość nie wpływa na obowiązek ubezpieczenia z innych tytułów w tym sensie, że każda dodatkowa aktywność (zlecenie, firma) również podlega pod ZUS.
7. Czy mogę opłacać składki tylko od wynagrodzenia z rady nadzorczej?
Zasiadam w radzie nadzorczej spółki z branży medycznej i w zarządzie spółki, która sprowadza leki z zagranicy. W obu przypadkach nie podpisywałem żadnych umów, gdyż zostałem powołany do tych organów na drodze uchwały zarządu. Czy w 2015 r. będę opłacać składki ubezpieczeniowe tylko od wynagrodzenia z rady nadzorczej – pyta pan Paweł.
W nowym roku praca w radzie nadzorczej będzie oskładkowana niezależenie od wysokości pobieranego z tego tytułu wynagrodzenia i podstawy prawnej wykonywania tej funkcji (powołanie, umowa o pracę, umowa cywilnoprawna). Inaczej jest z pracą w zarządzie spółki. Jest ona zwolniona z ZUS tylko w sytuacji powołania do tego organu. Gdyby jednak czytelnik pracował w nim na podstawie umowy o pracę lub kontraktu menedżerskiego, wówczas płaciłby składki do organu rentowego z obu tytułów.
8. Czy mogę renegocjować dotychczasowe umowy?
Prowadzę firmę, która wygrała niedawno przetarg na catering w szpitalu wojewódzkim. Z placówką związałem się 15-miesięczną umową obowiązującą od 1 stycznia 2015 r. Pracowników zatrudniam na podstawie umów-zleceń. Czy nowe przepisy dają mi prawo renegocjowania umowy ze szpitalem w sytuacji oskładkowania zbiegu zleceń – pyta pan Jerzy.
Nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przewiduje taką możliwość w przypadku kontraktów zawartych w warunkach zamówienia publicznego. Wykonawca będzie mógł więc wnosić o zmianę warunków umowy zaraz po wejściu nowych przepisów w życie, tj. od 1 stycznia 2015 r. Zamawiający nie musi jednak godzić się na wyższe wynagrodzenie. Jeżeli postawi na swoim, zmianę w największym stopniu odczują pracownicy firmy cateringowej. Jej właściciel oskładkuje bowiem aktualnie wypłacane wynagrodzenie, co przełoży się na niższe kwoty wypłacane zatrudnionym do ręki lub na konto. Przepisy próbują jednak łagodzić taką możliwość. Nowelizacja przewiduje, że niezawarcie porozumienia do 1 marca 2016 r. daje prawo każdej ze stron do rozwiązania umowy z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Przepis ten może jednak nic nie dać czytelnikowi, jeśli jego kontrakt wygasa z nadejściem tego dnia. Ozusowanie zbiegu umów-zleceń do kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2016 r.
9. Czy muszę powiadomić dotychczasowego pracodawcę?
Pracuję na podstawie umowy cywilnoprawnej (umowa o świadczenie usług). Zamierzam niedługo podpisać zlecenie z inną firmą. Jeżeli zapomnę powiadomić nowego pracodawcę, że jest to moja druga umowa, to czy poniosę konsekwencje przed ZUS?
W przypadku zleceń, umowy agencyjnej i innych umów o świadczenie usług oskładkowaniu podlega co do zasady kontrakt, który został podpisany jako pierwszy. Zawierając kolejne umowy zleceniobiorca (usługodawca) może ubezpieczyć się z dowolnej z nich. Może pozostać przy pierwszej, ale równie dobrze wybrać inną. Obowiązkowemu ozusowaniu podlega bowiem tylko jedna tego typu umowa (drugą i kolejne można objąć dobrowolnym ubezpieczeniem). W dodatku organ rentowy nie ma prawa zakwestionować wyboru tylko z tego powodu, że nowy kontrakt przewiduje niższe wynagrodzenie. W 2016 r. będzie jednak inaczej. Poniesie on odpowiedzialność odszkodowawczą jeżeli nie powiadomi zleceniodawcy, żeby oskładkował dodatkową umowę.
10. Czy dodatkowe świadczenia wpływają na wysokość składek?
Jestem ochroniarzem. Pracuję w dwóch firmach na zlecenie. W jednej prócz wynagrodzenia dostaję kamizelkę odblaskową i ciepłe napoje w czasie patrolu ulicznego w zimie. W drugiej pracodawca finansuje koszt badań lekarskich. Czy wartość świadczeń niematerialnych ma być wliczana w całości do podstawy wymiaru składek do ZUS – pyta pan Damian.
Składki na ubezpieczenia społeczne opłaca się od przychodu m.in. z działalności wykonywanej osobiście bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia. Za taką należy uznać wykonywanie usług ochroniarskich na podstawie zlecenia. Do podstawy oskładkowania wlicza się zasadniczo wynagrodzenie pracownika (zleceniobiorcy) i wartość świadczenia niepieniężnego. Jednak nie każdego. Rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przewiduje w tym zakresie wyjątki. Oskładkowaniu nie podlega wartość ubioru służbowego (umundurowania), którego używanie należy do obowiązków pracownika, lub ekwiwalent pieniężny za ten ubiór oraz wartość finansowanych przez pracodawcę posiłków do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 190 zł. W przypadku czytelnika oskładkowaniu podlegać więc będzie tylko jedno świadczenie niematerialne – wartość badania lekarskiego. Należy pamiętać, że obowiązek ubezpieczeniowy powstaje tylko z jednej umowy-zlecenia bez względu na wysokość uzyskiwanego z niej przychodu. W dodatku czytelnik może sam zdecydować, która z nich ma zostać zgłoszona do ZUS. Od 1 stycznia 2016 r. będą to wszystkie zlecenia do kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę.



11. Czy prowadząc firmę, muszę płacić należności od zleceń?
Mam założoną jednoosobową działalność gospodarczą, w ramach której realizuję zlecenia i umowy o dzieło. Czy od nowego roku będę płacić składki także od zleceń i dzieła – pyta pani Dorota.
Prowadzenie pozarolniczej działalności jest samodzielnym tytułem do ubezpieczeń społecznych. Czytelniczka ma więc obowiązek zarejestrować firmę w ZUS i płacić składki jako przedsiębiorca od podstawy równej co najmniej 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W tym przypadku zlecenie i umowa o dzieło stanowią formę współpracy z klientami i realizowane są w ramach działalności gospodarczej. Z tego powodu nie podlegają odrębnemu oskładkowaniu, nie ma więc znaczenia wysokość zapisanego w nich wynagrodzenia. Należy też pamiętać, że umowa o dzieło nie podlega w ogóle ubezpieczeniom społecznym.
12. Czy mogę zmienić tytuł ubezpieczenia z firmy na zlecenie?
Mam własną firmę, w ramach której zajmuję się tłumaczeniami. W miesiącu realizuję po kilka zleceń równocześnie. Ostatnio podpisałem umowę na doradztwo (2000 zł miesięcznie). Zrobiłem to prywatnie, a nie jako firma. W tej sytuacji wolałbym ubezpieczyć się z umowy-doradztwa, gdyż przewiduje ona niższą podstawę oskładkowania (w przypadku firmy nie mniej niż 2247,60 zł w 2014 r.). Czy mogę zatem zmienić tytuł ubezpieczenia – pyta pan Michał.
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych reguluje precyzyjnie sytuację jednoczesnego prowadzenia działalności gospodarczej i wykonywania zlecenia (umowy o świadczenie usług). Jeżeli podstawa wymiaru składek z tytułu umowy cywilnej jest mniejsza niż najniższa podstawa dla przedsiębiorców (60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia), wówczas obowiązek składkowy powstaje z działalności. Gdyby była wyższa, wówczas czytelnik mógłby wybrać, czy chce ubezpieczyć się z tytułu zlecenia czy działalności gospodarczej. Nie ma znaczenia liczba zleceń zawieranych w ramach firmy, gdyż nie podlegają one samodzielnemu oskładkowaniu. W związku z tym nie można łączyć ich (sumować) z dodatkowym zleceniem, np. na usługi doradcze, zawartym poza firmą.
13. Czy płacę składki od świadczeń menedżerskich?
Jestem menedżerem z kilkuletnim stażem. Prowadzę własną firmę, w ramach której wykonuję i rozliczam kontrakty menedżerskie. Podatki i składki odprowadzam za firmę. Słyszałem jednak, że należy oskładkowywać tego typu umowy. Czy to prawda – pyta pan Adrian.
Chodzi o sytuację, gdy działalność gospodarcza polega na świadczeniu usług menedżerskich. Kontrakt na zarządzanie przedsiębiorstwem jest umową cywilnoprawną, do której stosuje się przepisy o zleceniu. ZUS wychodzi z założenia, że takie usługi są w istocie działalnością wykonywaną osobiście i z tego powodu stanowią samodzielny tytuł do ubezpieczeń. To stanowisko potwierdzają sądy. W efekcie menedżer ma obowiązek płacić składki od wartości kontraktu, nie zaś deklarowaną kwotę jako przedsiębiorca (jest ona często niższa od pensji za zarządzanie). Taką sytuację należy traktować więc jako zbieg tytułów, a obowiązek składkowy będzie tak naprawdę zależeć od wysokości wynagrodzenia menedżerskiego. Jeżeli będzie niższe od kwoty najniższej podstawy wymiaru składek dla przedsiębiorców (2247,60 zł w 2014 r.), to ubezpieczony odprowadzi należności do organu rentowego tylko za firmę. Gdy będzie wyższe – tylko z kontraktu. Zasady te będą również obowiązywać w 2015 r.
14. Czy mam zsumować przychody z różnych źródeł?
Jestem zawodowym konferansjerem. W ramach zlecenia mam przez dwa lata prowadzić festiwal folklorystyczny na południu Polski. Mam też umowę o dzieło na występ kabaretowy w styczniu w innej miejscowości. Czy na potrzeby ZUS mam zsumować przychody z obu źródeł – pyta pan Szymon.
Umowa o dzieło jest regulowana przez kodeks cywilny i polega na stworzeniu określonego przedmiotu (książka, projekt architektoniczny, budowla) lub dzieła niematerialnego (wykład, występ sceniczny). Polega więc na osiągnięciu z góry przewidzianego przez strony rezultatu. Umowa o dzieło nie podlega jednak ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu m.in. z powodu trudności w wyliczeniu okresu składkowego. Stan prawny nie zmieni się także w przyszłym roku. Dlatego czytelnik będzie zobowiązany płacić na ZUS wyłącznie z tytułu umowy-zlecenia. Ta z kolei ma ściśle określony początek i koniec, a jej treścią jest staranne działanie zgodnie z wolą zleceniodawcy, np. prowadzenie festiwalu muzycznego.
15. Czy wysokość pierwszej umowy nie będzie miała znaczenia?
W maju podpisałam zlecenie na kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę, tj. 1680 zł. Wiem jednak, że od nowego roku rośnie ono do 1750 zł. Mimo wszystko wydaje mi się, że nie będę obowiązana zgłaszać się do ZUS, jeżeli przyjmę kolejne zlecenie. Czy słusznie – pyta pani Marzena.
W przyszłym roku, podobnie zresztą jak w 2014 r., obowiązuje zasada, że składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne płaci się od jednej umowy-zlecenia, agencyjnej lub innej polegającej na świadczeniu usług. To oznacza, że nie powstanie obowiązek ubezpieczeniowy, gdy czytelniczka podpisze w miesiącu drugie zlecenie. W związku z tym wysokość wynagrodzenia z pierwszej umowy nie ma tu znaczenia. Jednakże gdy będzie ono niskie, nie odłoży zbyt dużo na przyszłą emeryturę. Obowiązek zgłoszenia do ZUS kolejnej umowy powstanie w 2016 r.
16. Czy mam zsumować wszystkie przychody, by opłacać składki?
Mam dwie umowy-zlecenia na przewóz rzeczy: jedną na 1500 zł, drugą na 1200 zł. Wydaje mi się, że powinienem je zsumować, gdyż żadna z nich nie gwarantuje minimalnego wynagrodzenia. Czy w nowym roku oskładkowaniu będzie zatem podlegać kwota 2700 zł – pyta pan Olgierd.
Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne (chorobowe nie jest obowiązkowe) będą płacone od jednej umowy, którą wybierze sam czytelnik. Nawet wówczas, gdy nie gwarantuje ona minimalnego wynagrodzenia. Z drugiej umowy może ubezpieczyć się dobrowolnie. Dopiero w takiej sytuacji podstawa wymiaru składek wyniesie 2700 zł. Obowiązek odprowadzania składek od obydwu umów powstanie dopiero w 2016 r.
17. Czy termin wypłaty wynagrodzenia ma znaczenie?
Pracuję na podstawie umowy agencyjnej. Moje wynagrodzenie zasadnicze wynosi 1600 zł płatne 30. dnia miesiąca (prowizja nie jest na razie przewidziana). Mam też zlecenie w sklepie wędkarskim jako sprzedawca na 850 zł, ale płatne 10. dnia następnego miesiąca. To oznacza, że np. w styczniu dostanę wynagrodzenie za grudzień (sklep) i styczeń (agencja). Czy w tej sytuacji na potrzeby ZUS mam co miesiąc sumować wynagrodzenie z obu umów – pyta pan Jan.
Odmienny termin otrzymywania wynagrodzenia u dwóch różnych pracodawców nie zmienia faktu, że miesięczny przychód czytelnika wynosi 2450 zł. Uzyskiwany jest jednak z dwóch różnych umów, z których każda stanowi samodzielny tytuł do ubezpieczenia. W związku z tym ubezpieczony może wybrać, która z nich zostanie zgłoszona do ZUS. Organ rentowy nie ma prawa kwestionować decyzji, jeżeli będzie to zlecenie na niską kwotę w sklepie wędkarskim. Zasada ta nie zmieni się w nowym roku.
18. Czy jako student jestem zwolniony z opłacania ZUS?
Mam 24 lata i jestem studentem. Wieczorami pracuję w piwiarni jako barman. Czasami podłapię też jakieś zlecenie na remont mieszkania. Wydaje mi się, że w 2015 r. nadal będę zwolniony ze składek do ZUS od tego typu umów. Czy rzeczywiście tak będzie – pyta pan Stanisław.
Uczniowie i studenci do 26. roku życia są wyłączeni z ubezpieczeń, jeżeli pracują na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. To oznacza, że czytelnik jest zobowiązany odprowadzić od zleceń wyłącznie podatek dochodowy do urzędu skarbowego. Z kolei ubezpieczenie zdrowotne pokrywa mu uczelnia. Ale uwaga: obowiązek składkowy powstanie w okresie pomiędzy studiami licencjackimi (I stopnia), a magisterskimi (II stopnia). Warto też pamiętać, że wykonywanie umowy o pracę nawet w młodym wieku wiąże się ze zgłoszeniem w organie rentowym.
19. Czy pracując na pół etatu, muszę zgłosić zlecenie?
Jestem zatrudniony w fabryce urządzeń grzewczych na pół etatu. Dostaję co miesiąc 1450 zł brutto. Mam też podpisane dwa zlecenia z innymi firmami: jedno na 350 zł, drugie na 500 zł. Czy w nowym roku będę musiał zgłosić któreś ze zleceń do ZUS – pyta pan Łukasz.
Umowa o pracę jest tzw. bezwzględnym tytułem do ubezpieczeń społecznych. Oznacza to, że nie można w żaden sposób zrezygnować z oskładkowania umowy o pracę, a podjęcie innej aktywności zarobkowej objętej ubezpieczeniem (zlecenie, firma, działalność rolnicza) nie ma wpływu na ten obowiązek. Jeżeli jednak podstawa wymiaru składki na etacie jest niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę (1750 zł w 2015 r.), wówczas powstaje obowiązek ubezpieczenia się także z innych tytułów aż do osiągnięcia tego limitu. Takim tytułem jest np. umowa-zlecenie, działalność gospodarcza, praca nakładcza, a także współpraca przy tego typu aktywnościach. W przypadku czytelnika wystarczy, że zgłosi w ZUS umowę na kwotę 350 zł, gdyż osiągnie wtedy ustawowe minimum. Jednak nic nie stoi na przeszkodzie, by w to miejsce oskładkować drugie zlecenie. Wybór należy zawsze do ubezpieczonego.
20. Czy umowa współpracy wpływa na oskładkowanie umowy-zlecenia?
Pomagam koledze w tworzeniu projektów komputerowych, które wykonuję w ramach zlecenia. Dostaję za to 1000 zł, od których znajomy odprowadza składki do ZUS. Niedawno podpisałam umowę-zlecenie na zaprojektowanie wystawy w muzeum. Czy od tej umowy zapłacę należności do organu rentowego – pyta pani Zuzanna.
Z sytuacji opisanej przez czytelniczkę wynika, że jest ubezpieczona dobrowolnie z tytułu współpracy przy realizacji zlecenia. Obowiązkowemu oskładkowaniu podlegają bowiem tylko współpracownicy, którzy są spokrewnieni ze zleceniobiorcą, a więc jego małżonek, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione, rodzice, macocha, ojczym i przysposabiający. W związku z tym umowa na zaprojektowanie wystawy podlega ozusowaniu w pełnej kwocie od chwili jej zawarcia do zakończenia lub wygaśnięcia. W tej sytuacji czytelniczka może w każdej chwili zrezygnować z odprowadzania należności z tytułu współpracy.



21. Czy niania płaci składki od dwóch umów o świadczenie usług?
Pracuję w charakterze niani. Podstawą zatrudnienia jest umowa uaktywniająca, która zgodnie z przepisami umożliwia opiekę nad dziećmi do lat trzech. Zarabiam 1400 zł. Tydzień temu zawarłam drugą taką umowę, tym razem na 1200 zł. Czy powinnam oskładkować obie umowy – pyta pani Helena.
Zgodnie z ustawą o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, nianią może być osoba fizyczna sprawująca opiekę na podstawie umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Co do zasady ubezpieczeniom społecznym podlega jedna umowa-zlecenie, agencyjna lub o świadczenie usług, i to niezależnie od wysokości uzyskiwanej z niej przychodów. Czytelniczka może więc w tej sytuacji zdecydować, którą umowę zarejestrować z ZUS. Powinna przy tym pamiętać, że w przypadku umów uaktywniających organ rentowy pokrywa koszt składek do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Płatnikiem składki od kwoty przekraczającej minimum jest z kolei usługobiorca, czyli rodzic dziecka. Drugą umowę czytelniczka będzie musiała oskładkować po 1 stycznia 2016 r.
22. Czy wspólnik spółki może nie płacić składek od zlecenia?
Jestem wspólnikiem spółki cywilnej i spółki jawnej. Zamierzam w styczniu podpisać umowę-zlecenie niezwiązaną z ich działalnością. Wydaje mi się, że nie będzie ona oskładkowana. Czy mam rację – pyta pan Aleksander.
Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych wspólnicy spółki cywilnej, jednoosobowej spółki z o.o., spółki jawnej, komandytowej i partnerskiej rozliczają się z ZUS jak przedsiębiorcy, tj. osoby prowadzące pozarolniczą działalność. W tej sytuacji będziemy więc mieć do czynienia ze zbiegiem trzech obowiązkowych tytułów ubezpieczenia. Żaden z nich nie jest jednak tzw. tytułem bezwzględnym (jak np. umowa o pracę), co oznacza, że do ZUS powinien zostać zgłoszony tylko jeden z nich. Znajdzie tu więc zastosowanie reguła swobodnego wyboru tytułu, choć z ważnym zastrzeżeniem. Podstawa wymiaru składki nie może być niższa niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (2247,60 zł w 2014 r.), tj. najniższa podstawa dla działalności gospodarczej. Jeżeli zatem umowa-zlecenie przekroczy tę kwotę, czytelnik będzie mógł wybrać między oskładkowaniem członkostwa w jednej ze spółek a umową cywilną.
23. Czy kiepska kondycja firmy wpłynie na moje składki?
Pracuję w firmie chemicznej. Umowa o pracę gwarantuje mi 3300 zł i różne dodatki (bilety do kina, bony zakupowe, karnet na siłownię). Zawarłem też dwa zlecenia na 500 i 750 zł, które nie są związane z pracą zawodową. W październiku dostałem tylko połowę pensji, gdyż firma straciła ważne zamówienie. Jeżeli sytuacja powtórzy się w 2015 r., czy będę miał obowiązek oskładkować jedno ze zleceń – pyta pan Dominik.
Dla oceny tej sytuacji istotne jest, jakie wynagrodzenie zostało uzgodnione z pracodawcą. Gdy przekracza kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę (1680 zł w 2014 r., 1750 zł w 2015 r.), nie powstaje obowiązek rozliczania się z ZUS z innego tytułu (zlecenie, działalność gospodarcza, stypendium sportowe). Nawet wtedy, gdy w danym miesiącu pracownik otrzymał tylko część wynagrodzenia albo nie dostał go wcale. Obowiązek zgłoszenia dodatkowej umowy (umów) powstałby dopiero wtedy, gdyby umowa o pracę czytelnika opiewała na kwotę mniejszą niż minimalne wynagrodzenie.
24. Czy na macierzyńskim muszę opłacać ZUS?
Od pół roku przebywam na urlopie macierzyńskim. Dostaję zasiłek w kwocie 1700 zł i dorabiam na zleceniu jako krawcowa. Czy od nowego roku będę odprowadzać składki od umowy-zlecenia – pyta pani Sylwia.
Jeżeli dochodzi do zbiegu okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego z okresem wykonywania pracy nakładczej, umowy-zlecenia, agencyjnej lub o świadczenie usług, współpracy przy ich wykonywaniu, prowadzenia pozarolniczej działalności i współpracy przy jej prowadzeniu – obowiązek ubezpieczenia dotyczy tylko zasiłku, niezależnie od kwoty otrzymywanej na tej podstawie. Gdyby czytelniczka miała zawartą umowę o pracę, wówczas odprowadzałaby składki z obu tytułów.
25. Czy mogę żądać od pracownika, by informował mnie o zleceniach?
Jestem właścicielem firmy ogrodniczej. Chciałbym zatrudnić pracownika na podstawie zlecenia (będzie miał pewną swobodę w realizacji zadań) i dać mu ok. 1500 zł. Czy mogę zobowiązać go – pod groźbą kary pieniężnej – do informowania mnie o innych umowach i wysokości otrzymywanej z nich pensji – pyta pan Henryk.
Zlecenie jest umową cywilnoprawną i strony mogą ukształtować je zgodnie z własną wolą, o ile nie naruszają jego istoty (natury). Zleceniobiorca powinien zgodzić się na przekazywanie takich informacji, tym bardziej że od 2016 r. wysokość wynagrodzenia będzie miała znaczenie dla oskładkowanie danej umowy-zlecenia (składką będą objęte wszystkie zlecenia w miesiącu do kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę). Zleceniodawca może również zabezpieczyć się na wypadek zaniedbania drugiej strony, tym bardziej że właśnie on będzie zobowiązany do uregulowania ewentualnych zaległości. Takim rozwiązaniem może być kwota odszkodowania wpisana do umowy albo możliwość potrącenia tej części wynagrodzenia, która odpowiada zaległym składkom.
26. Czy muszę płacić składki od umowy o dzieło w 2015 r.?
Jestem pracownikiem firmy meblarskiej. W grudniu podpisałem z pracodawcą umowę-zlecenie na serwis naszych produktów. W styczniu zamierzamy podpisać umowę o dzieło na przygotowanie folderu z ofertą firmy. Czy obie umowy powinny być również oskładkowane – pyta pan Wiktor.
W tym przypadku dochodzi do szczególnej sytuacji, gdy umowy cywilnoprawne (zlecenie, umowa o dzieło) zostały podpisane z własnym pracodawcą. Wtedy ma on obowiązek połączyć przychód ze stosunków cywilnych i oskładkować go razem z przychodami z umowy o pracę. Nie zgłasza więc czytelnika do ubezpieczeń jako zleceniobiorcy (umowa o dzieło jest z kolei wyłączona z ZUS). Miałby taki obowiązek tylko wówczas, gdyby pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym, wychowawczym lub pobierał zasiłek macierzyński.
27. Czy społecznik może być rolnikiem?
Właściciel dużego gospodarstwa rolnego służy w Ochotniczej Straży Pożarnej. Do jednostki wstąpił będąc jeszcze w szkole ponadpodstawowej – chciał robić to, co jego ojciec. Po wypadku w czasie żniw ojciec musiał zrezygnować ze służby, zainteresowany zdecydował, że zajmie jego stanowisko jako kierowca wozu bojowego. Rolnik z tego tytułu otrzymywał kilkanaście złotych, musiał jednak podpisać umowę zlecenia z gminą. Zgodnie z przepisami ubezpieczeniowymi gmina musi odprowadzać od tej kwoty składki na ubezpieczenia w ZUS, a tym samym zainteresowany został wykluczony z ubezpieczenia rolniczego. Czy będzie mógł wrócić do KRUS?
Zasady przywrócenia do systemu rolniczego określa art. 4 ustawy z 23 października 2014 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Umożliwia on powrót do KRUS tej grupy rolników i domowników, którzy albo już dostali decyzję KRUS o wykluczeniu z ubezpieczenia rolniczego, albo ją dostaną do końca 2014 r. Przy czym powodem wykluczenia musi być wykonywanie prac na podstawie umów-zleceń opiewających na niewielkie kwoty. Osoby, które chciałyby ponownie podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników, muszą jednak w terminie 6 miesięcy od wejścia w życie ustawy (czyli od 1 stycznia 2015 r. do 30 czerwca 2015 r.) złożyć wniosek o objęcie ich systemem ubezpieczeń społecznych rolników za okres, w którym na skutek decyzji Kasy o ustaniu ubezpieczenia nie byli w systemie. Musi być jednak spełniony warunek, że wynagrodzenie z tytułu umowy-zlecenia nie przekraczało kwoty połowy minimalnego wynagrodzenia w rozliczeniu miesięcznym. Rolnicy, których KRUS do dnia wejścia w życie ustawy nie wyłączył z ubezpieczenia rolniczego, bowiem nie zdążył wydać decyzji, nie będą już przez KRUS wyłączani, o ile spełnili warunek wysokości przychodu określony przez ustawę. Nowe rozwiązanie powoduje więc, że rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy został objęty ubezpieczeniem w systemie powszechnym, podlega nadal ubezpieczeniu rolniczemu w pełnym zakresie z mocy ustawy. Może jednak dobrowolnie odstąpić od tego ubezpieczenia, składając w Kasie stosowne oświadczenie.
28. Czy rolnik nie będzie mógł służyć w OSP?
Rolnik nadal wykonuje pracę na rzecz jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej, otrzymując w zamian kilkaset złotych rocznie. Po nowym roku planuje złożyć wniosek o przywrócenie do KRUS, bowiem prowadzenie gospodarstwa jest jego podstawowym źródłem utrzymania. Natomiast służba w straży ma zapewnić miejscowej społeczności bezpieczeństwo. Z tego powodu także w przyszłym roku chce wykonywać prace związane z konserwacją sprzętu strażackiego, od którego stanu zależy życie jego kolegów. Czy właściciele gospodarstw rolnych pracujący na podstawie umów-zleceń będą mogli podlegać ubezpieczeniu w KRUS, jeśli ich przychody z tytułu tej pracy przekroczą połowę minimalnego wynagrodzenia?
Prawo do pozostania w KRUS mają wyłącznie osoby, których przychód osiągany z umowy-zlecenia w rozliczeniu miesięcznym nie przekracza kwoty równej połowie minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dodanie do ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników art. 5b daje prawną podstawę rolnikom, którzy dorabiając sobie niewielkimi zleceniami otrzymują z tego tytułu wynagrodzenie, do zachowania statusu ubezpieczonego w pełnym zakresie w KRUS, przy spełnieniu warunku dochodowego (nie więcej niż 50 proc. minimalnego wynagrodzenia na miesiąc). Podobne rozwiązanie już funkcjonuje w systemie ubezpieczeń rolniczych. W art. 5a uregulowano podobny zbieg ubezpieczeń w przypadku, gdy rolnik rozpocznie ubocznie pozarolniczą działalność gospodarczą również przy spełnieniu warunków dochodowych i braku umowy o pracę. Tacy rolnicy będą jednocześnie ubezpieczeni w KRUS i ZUS przez okres wykonywania tych zleceń. Przekroczenie limitu dotyczącego umów-zleceń będzie skutkowało wyłączeniem z ubezpieczenia KRUS. Zmiana prawa dotyczy bezpośrednio konserwatorów sprzętu ratowniczo-gaśniczego OSP i gminnych komendantów lub koordynatorów ratownictwa, ubezpieczonych na co dzień w KRUS. Z nowego rozwiązania skorzystają także osoby pełniące funkcje sołtysów dokonujący poboru podatku rolnego.
29. Czy rolnik z rady nadzorczej będzie w ZUS?
Właściciel gospodarstwa rolnego specjalizującego się w produkcji mleka dodatkowo zasiada w radzie nadzorczej spółdzielni mleczarskiej. Czy wprowadzenie od stycznia 2015 r. obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zasiadania w radzie spowoduje, że straci prawo do ubezpieczenia w KRUS?
Osoby zasiadające w radach nadzorczych spółdzielni producenckich, których zadaniem jest kontrolowanie sposobu działania takich firm, nie stracą prawa do ubezpieczenia rolniczego. Inaczej nikt nie zgodziłby się zasiadać w takich ciałach. Aby nie doszło do takiej sytuacji – podobnie jak to ma miejsce w przypadku strażaków ochotników – zastosowano specjalne rozwiązanie. W przypadku pełnienia przez rolnika funkcji w radzie nadzorczej istnieje możliwość kontynuowania dobrowolnego ubezpieczenia w KRUS. Taką możliwość mają jednak tylko ci rolnicy i domownicy, których przychód z tytułu wynagrodzenia za pełnienie funkcji w radach nadzorczych nie przekroczy miesięcznie kwoty połowy najniższego wynagrodzenia, czyli analogicznie jak przy wykonywaniu umowy-zlecenia. Zmiana jest konsekwencją wprowadzenia obowiązku oskładkowania wynagrodzenia z tytułu pełnienia funkcji we wszystkich radach nadzorczych bez względu na podmiot, w którym taki organ funkcjonuje. Nowe zasady mają zastosowanie do wszystkich rolników, którzy z racji wyboru powołani zostali do reprezentowania branżowych interesów producentów rolnych w radach nadzorczych takich podmiotów jak np. spółdzielnie rolnicze, rolnicze rynki hurtowe, przedsiębiorstwa rolno-spożywcze i zbożowo-młynarskie, spółki inseminacyjne, banki spółdzielcze, a także w Funduszu Składkowym Ubezpieczenia Społecznego Rolników w KRUS.
30. Czy budżet dopłaci do niepełnosprawnego dziecka?
Rolnik zajmuje się wychowaniem niepełnosprawnego dziecka. Czy w takiej sytuacji składka na ubezpieczenie emerytalno-rentowe jest finansowana przez budżet państwa?
Za rolnika lub domownika podlegającego ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy albo na wniosek, w związku ze sprawowaniem osobistej opieki nad dzieckiem, trwającej przez okres do 3 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 5. roku życia, składki będzie opłacać budżet państwa. Środki na ten cel będą pochodzić z dotacji celowej do funduszu emerytalno-rentowego. Podobnie będzie w przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki tej osoby. Składki będą opłacane przez okres do 6 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Rolnik lub domownik będzie mógł skorzystać z takiego wsparcia finansowego pod warunkiem, że nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu.
Podstawa prawna
Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.). Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. z 1998 r. nr 161, poz. 1106 ze zm.). Ustawa z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1457). Art. 2, art. 4 ustawy z 23 października 2014 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1403 ze zm.).