● Czy w treści uchwały dotacyjnej mogą być postanowienia dotyczące elementów umowy
● Czy gmina może wspierać prace archeologiczne
● Czy można przekazać środki finansowe właścicielowi zabytku
● Czy przy podejmowaniu uchwały należy zasięgnąć opinii Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
● Czy kwestie związane z kontrolą i rozliczaniem dotacji mogą się znaleźć w uchwale
● Czy w uchwale dotacyjnej można zawrzeć zapis, jakie elementy znajdą się w umowie dotacyjnej np. z mieszkańcem gminy?
● Czy w uchwale dotacyjnej można zawrzeć zapis, jakie elementy znajdą się w umowie dotacyjnej np. z mieszkańcem gminy?
Nie. Przede wszystkim wskazać należy, że art. 250 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.) stanowi, że to zarząd jednostki samorządu terytorialnego, udzielając dotacji celowej, w tym jednostce samorządu terytorialnego, w przypadku gdy odrębne przepisy lub umowa międzynarodowa nie określają trybu i zasad udzielania lub rozliczenia dotacji, zawiera umowę. Zgodnie z tym przepisem w jej treści należy uwzględnić wysokość dotacji, cel lub opis zakresu rzeczowego zadania, na którego realizację przyznawane są środki dotacji, termin wykorzystania dotacji nie dłuższy niż do 31 grudnia danego roku budżetowego, termin i sposób rozliczenia dotacji oraz termin zwrotu niewykorzystanej części dotacji celowej, z tym że termin nie może być dłuższy niż terminy zwrotu określone w niniejszym dziale. Ustawodawca nie przypisał więc radzie gminy kompetencji do kreowania elementów umowy. To organ wykonawczy w oparciu o art. 250 ustawy o finansach publicznych podpisuje umowę z beneficjentem, mając na uwadze treść tegoż przepisu. W związku z tym w treści tej uchwały nie może być postanowień dotyczących elementów umowy. Takie też stanowisko prezentuje zdecydowana większość regionalnych izb obrachunkowych, przykładem jest choćby uchwała Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Poznaniu z 29 czerwca 2016 r., znak 13/722/2016.
● Czy uchwała dotacyjna może obejmować nakłady na przeprowadzenie badań archeologicznych?
Nie. Wykracza to poza upoważnienie ustawowe z art. 81 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Ponadto jest to sprzeczne z art. 40 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 446), ponieważ stanowienie prawa miejscowego (czyli np. uchwały dotacyjnej) następuje nie tylko na podstawie, lecz także w granicach upoważnień ustawowych. Ustawa z 22 maja 2009 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. nr 97, poz. 804) wyłączyła z zakresu nakładów koniecznych, na które może być udzielana z budżetu jednostki samorządu terytorialnego dotacja, nakłady na badania archeologiczne. Ustawodawca wprowadził przy tym zasadę, że ewentualne dotacje na prace archeologiczne mogą być udzielane wyłącznie przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Ujęty w art. 77 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami katalog nakładów koniecznych, na jakie może być przeznaczona dotacja z budżetu jednostki samorządu terytorialnego, ma zamknięty charakter i nie może być rozszerzony o inne nakłady konieczne (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 25 stycznia 2011 r., sygn. akt I SA/KR 1673/10).
● Czy można wprowadzić w uchwale zapis, że dotacja będzie udzielona tylko temu, kto jest właścicielem zabytku?
Niestety nie. W ten sposób doszłoby do ograniczenia kręgu podmiotów – wnioskodawców mogących ubiegać się o udzielenie dotacji z budżetu gminy na dofinansowanie prac restauratorskich, konserwatorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków – wyłącznie do właścicieli zabytku wpisanego do rejestru. Zapis taki narusza postanowienia art. 71 ust. 1 w związku z art. 81 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zgodnie z art. 71 ww. ustawy osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna posiadająca tytuł prawny do zabytku wynikający z prawa własności, użytkowania wieczystego, trwałego zarządu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowiązaniowego finansuje prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy tym zabytku. Zatem stosownie do dyspozycji ww. przepisu finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków należy do podmiotu mającego tytuł prawny do tego zabytku. Nie jest to jednak jedynie własność, ale również trwały zarząd, ograniczone prawo rzeczowe, stosunek zobowiązaniowy, użytkowanie wieczyste. Takie stanowisko wynika również z uchwały Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Opolu z 21 października 2015 r. znak 18/30/2015.
● W uchwale gminy będzie zapis, że o dotację może wystąpić każdy podmiot wynikający z ustawy o ochronie zabytków, w tym przedsiębiorca. Czy powinniśmy uzyskać stanowisko UOKiK?
Tak, skoro dotacje te mogą być udzielane także podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą. Tym samym mogą one stanowić pomoc publiczną lub pomoc de minimis, o której mowa w ustawie z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (t.j. Dz.U. z 2007 r. nr 59 ze zm.). Tak więc ich udzielenie powinno uwzględniać warunki dopuszczalności tej pomocy określone w prawie Unii Europejskiej, a w szczególności rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1998/2006 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu do pomocy de minimis (Dz.Urz. UE L nr 379.5 z 28 grudnia 2006 r.). W odniesieniu do proponowanej uchwały należy zatem spełnić wymogi proceduralne określone w art. 7 ust. 3 ustawy o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej. Zgodnie z nimi projekt uchwały przewidującej udzielenie pomocy de minimis powinien zostać przedłożony prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Ten w terminie 14 dni może przedstawić zastrzeżenia dotyczące przejrzystości zasad udzielania pomocy (art. 7 ust. 3 ustawy), które organy jednostek samorządu terytorialnego powinny uwzględniać, podejmując uchwałę dotyczącą udzielenia pomocy de minimis. Podkreślić trzeba, że wyżej wymieniony obowiązek przedkładania stosownego projektu uchwały przewidującego udzielenie pomocy de minimis prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów stanowi jeden z elementów procedury podejmowania uchwały w ww. zakresie przedmiotowym. Takie stanowisko prezentuje m.in. Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Gdańsku w uchwale z 2 czerwca 2016 r. znak 140/p123/D/16.
● Nasi radni chcą zawrzeć w uchwale dotacyjnej gminy zapisy dotyczące kontroli i rozliczania dotacji. Motywują to lepszym nadzorem nad środkami publicznymi. Czy jest to zgodne z prawem?
Nie. Brak jest także upoważnienia ustawowego do regulowania w drodze aktu prawa miejscowego, jakim jest uchwała dotacyjna, kwestii rozliczania i kontroli dotacji. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 25 stycznia 2011 r. sygn. I SA/Kr 1673/10 stwierdził, że „z art. 81 ust. 1 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wynika dla organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego jedynie upoważnienie do ustalania zasad udzielania dotacji celowej, a już nie trybu czy warunków jej rozliczania. Przepis kompetencyjny mówi wprost jedynie o »zasadach udzielania dotacji«, a więc przykładowo chodzi tu o sposób postępowania z wnioskiem o udzielenie dotacji, wymagane dokumenty do rozpoznania tego wniosku, formę załatwienia wniosku”. Powyższe stanowisko zostało również wyrażone przez regionalne izby obrachunkowe m.in. w uchwałach: Kolegium RIO w Warszawie nr 11.159.2014 z 15 kwietnia 2014 r., Kolegium RIO w Opolu nr 11/41/2011 z 15 kwietnia 2011 r., Kolegium RIO w Zielonej Górze nr 362/2013 z 19 listopada 2013 r. oraz Kolegium RIO w Gdańsku nr 140/p123/D/16 z 2 czerwca 2016 r.
W świetle powyższego proponowane postanowienia uchwały odnoszące się do rozliczania dotacji oraz kontroli wykraczają poza granice kompetencji przysługujących radzie gminy. Wspomniane kwestie powinny zostać uregulowane w umowie zawartej przez wójta gminy z podmiotem, któremu została udzielona dotacja.
Podstawa prawna
Art. 71, art. 77 art. 81 ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1446 ze zm.).