W ocenach oddziaływania na środowisko dochodzą aspekty krajobrazowe. Zrezygnowano jednak z urbanistycznych zasad ochrony krajobrazu
Ustawa z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1235 ze zm.) wprowadza obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko (lub na obszar Natura 2000) w przypadku przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. W ramach oceny oddziaływania nie analizuje się jednak wpływu przedsięwzięcia na krajobraz. Zmienia to art. 10 ustawy krajobrazowej, który wymusza przeprowadzenie analizy możliwości zapobiegania negatywnemu oddziaływaniu przedsięwzięcia na krajobraz i jego zmniejszania.
Bez dominanty
W toku prac parlamentarnych zrezygnowano z innego narzędzia ochrony krajobrazu, jakim miały być urbanistyczne zasady ochrony krajobrazu (dalej: UZOK), mające stanowić akty prawa miejscowego uchwalane przez sejmiki województwa. Ich zadaniem miało być określenie m.in. norm dotyczących ładu przestrzennego, zasad lokalizacji obiektów budowlanych o charakterze dominant krajobrazowych, nieprzekraczalnych parametrów i wskaźników kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, maksymalnej wysokość zabudowy, sposobu usytuowania budynków w stosunku do dróg, dopuszczalnych materiałów stosowanych do budowy budynków, rozwiązań detali architektonicznych elewacji, w tym okien i drzwi itd.
W projekcie wskazywano, że UZOK miały mieć charakter wiążący dla gmin przy opracowywaniu projektów studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a także przy wydawaniu decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, pozwoleń na budowę oraz rozpatrywania zgłoszeń zamiaru wykonywania robót budowlanych. Kwestia ta wzbudziła wątpliwości co do zgodności tych rozwiązań z konstytucją.
„Przyznanie sejmikom województw kompetencji do uchwalania urbanistycznych zasad ochrony krajobrazu bez jednoczesnego ograniczenia kompetencji samorządu gminnego przyznanych przepisami określającymi zakres normowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego może naruszać art. 2 Konstytucji RP (zasadę przyzwoitej legislacji) oraz art. 165 ust. 2 Konstytucji RP (zasadę samodzielności jednostek samorządu terytorialnego)” – twierdził dr Bogusław Lackoroński, ekspert ds. legislacji w Biurze Analiz Sejmowych (opinia z 9 stycznia 2015 r., druk nr 1525).
Oś priorytetem
Omawiana regulacja, niejako w zastępstwie urbanistycznych zasad ochrony krajobrazu, wprowadza nową instytucję w postaci kompetencji sejmiku województwa do przyjęcia uchwały (stanowiącej akt prawa miejscowego) w sprawie wyznaczenia, w granicach krajobrazów priorytetowych zidentyfikowanych w ramach audytu krajobrazowego, stref ochrony krajobrazu. Chodzi w szczególności o przedpola ekspozycji, osie widokowe, punkty widokowe oraz obszary zabudowane wyróżniające się lokalną formą architektoniczną, istotne dla zachowania walorów krajobrazowych obszaru chronionego krajobrazu.
W wyznaczonej uchwałą strefie sejmik będzie mógł wprowadzić wiele zakazów, których katalog będzie uzależniony od tego, czy na danym obszarze obowiązuje, czy też nie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Gdy taki plan został uchwalony, to sejmik będzie mógł wprowadzić zakazy lokalizowania nowych obiektów budowlanych oraz zalesiania.
Natomiast w przypadku gdy na obszarze danej strefy plan nie obowiązuje, sejmik będzie mógł dodatkowo wprowadzić zakaz lokalizowania nowych obiektów budowlanych odbiegających od lokalnej formy architektonicznej lub zakaz lokalizowania nowych obiektów budowlanych o wysokości przekraczającej dwie kondygnacje lub 7 m.
Przyjęcie tej uchwały przez sejmik w części dotyczącej wprowadzenia zakazów będzie wymagać uzgodnienia z właściwą miejscowo radą gminy. Ta będzie mogła odmówić uzgodnienia projektu uchwały, w przypadku gdy wprowadzenie zakazów prowadziłoby do ograniczenia możliwości rozwojowych gminy wynikających z ustaleń studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego lub miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w stopniu nieproporcjonalnym do wartości, jakie obszar chronionego krajobrazu ma zachować.