Mieszkańcy wsi mogą wskazywać przedsięwzięcia, za które zapłaci samorząd. Jeśli ten zgodzi się na wyodrębnienie funduszy sołeckich, ich wnioski będą dla władz wiążące. Zakresy takich inwestycji są określone w ustawie
Czy udział w posiedzeniu rady otwarty
Nie jestem członkiem rady gminy. Chciałbym jednak wziąć udział w zbliżającym się posiedzeniu i je nagrać. Czy mam taką możliwość?
Mieszkaniec ma prawo wstępu na sesje rady gminy i posiedzenia jej komisji. Wyjątkiem są sytuacje, kiedy podjęte będą na niej kwestie dotyczące tajemnic chronionych prawem. W Biuletynie Informacji Publicznej mieszkańcy powinni znaleźć informację na temat terminów i miejsc posiedzeń oraz tego, co będzie ich przedmiotem. Osoby, które nie będą w nich mogły uczestniczyć osobiście, mają prawo wglądu w protokoły z tych spotkań. Nie ma również przeszkód, aby mieszkaniec mógł je rejestrować. Nie trzeba w tym celu uzyskiwać pozwoleń.
Podstawa prawna
Art. 11b ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 594 ze zm.).
Czy władze decydują za mieszkańców
Od kilku lat w naszej wsi realizowane są przedsięwzięcia, na które gmina daje nam pieniądze. W tym roku również podjęto uchwałę o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Ale zazwyczaj kończyło się to tak, że zamiast na plac zabaw, gmina środki przeznaczała na remont drogi. Teraz w ten sposób będą prawdopodobnie rekompensowane skutki powodzi. Czy mieszkańcy muszą kierować się sugestiami włodarzy przy decydowaniu o tym, na co mają być przeznaczone pieniądze z funduszu sołeckiego?
To, na co zostaną skierowane środki z funduszu sołeckiego, zależy wyłącznie od decyzji mieszkańców. Taka jest idea tych pieniędzy – to właśnie mieszkańcy uzyskują prawo współdecydowania o wydatkach, bo mają one służyć poprawie ich życia. Samorządy decydują jedynie o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego, czyli czy środki mają być przekazane do dyspozycji mieszkańców. Jeśli taka decyzja zapadnie, pieniądze trafiają do sołectwa. Do 30 września każdego roku powinno odbyć się spotkanie, na którym zostanie ustalone przez mieszkańców to, na jaki cel będą wydane. Czasem zdarza się, że sołtys w porozumieniu z lokalnymi władzami naciska, aby zebranie wiejskie podjęło decyzję, która jest spójna z wizją gminy. Nie jest to prawidłowa praktyka. Warto pamiętać, że np. kwestie związane z remontem dróg to zadanie własne gminy, które i tak będzie musiała zrealizować. Decyzja mieszkańców jest wiążąca dla samorządu, więc nie ma możliwości, aby po uchwaleniu wniosku przez mieszkańców ta decyzja została dowolnie zmieniona przez wójta.
Podstawa prawna
Art. 5 ust. 1 ustawy z 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim (Dz.U. poz. 301).
Czy wyborcy mają prawo wglądu w prace gminy
W mojej ocenie władze gminy od kilku lat nie realizują najpilniejszych inwestycji. Główna droga dojazdowa wymaga pilnego remontu. Samorząd podejmuje liczne działania, ale mam wrażenie, że środki te zamiast na niezbędne przedsięwzięcia rozchodzą się na wiele drobnych spraw. Skierowałem pytanie do władz, ale otrzymałem zdawkową odpowiedź, że na większe inwestycje nie ma funduszy. Czy mam możliwość wglądu w informacje, na co są wydawane środki budżetowe, którymi dysponuje gmina?
Osoba, która jest zainteresowana wglądem w wydatki gminy, ma taką możliwość. Po pierwsze, przepisy wskazują, że jawność działania organów obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskiwania informacji na temat jej działań, a także dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych. Po drugie, wszelkie najważniejsze wiadomości muszą być zamieszczane w Biuletynie Informacji Publicznej. Na stronie internetowej urzędu można znaleźć przykładowo dane o budżecie gminy, uchwałach rady czy zarządzeniach. Mieszkańcy mogą domagać się także przekazania kopi dokumentów, np. finansowych.
Podstawa prawna
Art. 11b ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 594 ze zm.).
Czy gmina musi utworzyć fundusz sołecki
W mojej gminie nie zapadła decyzja o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Warto, aby lokalni włodarze podjęli ją, ponieważ to się po prostu opłaca. Samorząd otrzymuje ona przecież od budżetu państwa częściowy zwrot kosztów, które poniesie na fundusz sołecki. Nawet do 40 proc. Czy wystarczy wniosek mieszkańców w sprawie wyodrębnienia tego funduszu, aby gmina musiała podjąć taką decyzję?
Niektórzy zainteresowani zabiegają nawet kilka lat o to, aby gmina podjęła decyzję o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Jedynie, co można w takiej sytuacji zrobić, to wnioskować do radnych gminy, aby podjęli taką uchwałę. Stowarzyszenie Liderów Lokalnych Grup Obywatelskich (SLLGO) przygotowało procedurę, która pomoże osiągnąć ten cel. Wskazuje, że warto zacząć od rozmów z mieszkańcami i sołtysami. Można też przygotować petycję do radnych. Pod nią powinno podpisać się jak największe grono mieszkańców. Każdy z nich ma też prawo skierować do rady gminy wniosek w sprawie przyjęcia uchwały o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Na jego rozpatrzenie rada będzie miała 30 dni. Ta powinna zapaść nie później niż do 31 marca danego roku. Jeśli gmina go zaakceptuje do 31 lipca, sołtys powinien otrzymać informację, ile środków otrzyma wieś.
Podstawa prawna
Art. 2 ust. 1 ustawy z 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim (Dz.U. poz. 301).
Czy jest prawo głosu podczas obrad radnych
Ostatnio wzięłam udział w posiedzeniu rady gminy. Jednak dopuszczeni do głosu byli tylko jej członkowie. Do nich nie należę. Czy mam możliwość nie tylko wzięcia udziału w samym posiedzeniu, ale również udzielania się w dyskusji?
Ustawa nie określa szczegółowych zasad brania udziału w dyskusji przez mieszkańców podczas posiedzeń rady – powinien to regulować statut każdej gminy. Warto, aby były w nim zawarte tryb zabrania głosu w dyskusjach rady przez mieszkańców, czas na przekazanie uwag itd. Nad przebiegiem tych debat powinien czuwać jej przewodniczący.
Podstawa prawna
Art. 18 ust. 2 pkt 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 594 ze zm.).
Czy sołtys sam zdecyduje o wydatkach
Gmina zdecydowała o wyodrębnieniu funduszu sołeckiego. Mimo że jeszcze nie wiemy, ile konkretnie pieniędzy trafi do naszego sołectwa, już mieszkańcy dzielą te pieniądze, poruszając te kwestie przy okazji różnych spotkań. Ich plany są jednak sprzeczne. Jedni chcą, aby wyremontować świetlicę, inni domagają się, by wybudować wokół placu zabaw ogrodzenie. Obawiam się, że nie dojdziemy do porozumienia. Czy w razie konfliktu ostateczną decyzję w tej sprawie podejmie sołtys?
Wniosek o fundusz sołecki przyjmowany jest w drodze uchwały przez mieszkańców obecnych na zebraniu wiejskim. Sołtys nie może zakwestionować podjtej przez nich decyzji, ale ma prawo przekładać konkretne pozycje. Taką możliwość ma też rada sołectwa i 15 pełnoletnich jego mieszkańców. To właśnie w trakcie zebrania zainteresowane osoby powinny dojść do porozumienia. Przegłosowane przedsięwzięcie musi zostać przedstawione w formie wniosku. Powinien on zawierać wskazanie inwestycji, która ma być zrealizowana, kalkulację jej kosztów oraz uzasadnienie, w którym określone jest, w jaki sposób realizacja przedsięwzięć finansowanych z funduszu przyczyni się do poprawy warunków życia mieszkańców sołectwa. Ze spotkania musi być sporządzony protokół.
Podstawa prawna
Art. 5 ustawy z 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim
(Dz.U. z 2014 r. poz. 301).
Czy można kontrolować realizację wniosku
W ubiegłym roku brałam udział w spotkaniu wiejskim, na którym podjęliśmy decyzję o remoncie domu kultury. Ale nie widzę, aby prace nad tą inwestycją postępowały. Czy mogę sprawdzić, na jakim etapie zaawansowania jest wnioskowany przez mieszkańców projekt?
Mieszkańcy nie tylko mogą decydować o tym, na co zostaną przeznaczone środki z funduszu sołeckiego, ale także kontrolować to, czy są właściwe wydatkowane. Mają prawo sprawdzać, czy inwestycja jest realizowana terminowo albo jaka jest jakość wykonywanych robót. O sposobie nadzoru warto zdecydować już na zebraniu wiejskim, na którym zapadła decyzja o danym przedsięwzięciu. W sprawie sprawowania nadzoru mieszkańcy mogą pytać wójta, np. o terminy realizacji.
Podstawa prawna
Art. 5 ustawy z 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim (Dz.U. poz. 301).
Czy dowolny projekt zostanie sfinansowany
Gmina zdecydowała o wyodrębnieniu środków na fundusz sołecki. Nasze sołectwo w tym roku po raz pierwszy będzie mogło skorzystać z tej możliwości. Czy możemy swobodnie zadecydować o tym, na jakie przedsięwzięcie zostaną przeznaczone pieniądze?
Środki funduszu wydatkuje się na realizację przedsięwzięć, które muszą być zadaniami własnymi gminy, służyć poprawie warunków życia mieszkańców i być zgodne ze strategią rozwoju gminy. Tylko taki wniosek będzie mógł być zatwierdzony przez wójta. Ustawa szczegółowo określa, co można rozumieć przez pojęcie zadania własne gminy. W katalogu tym są uwzględnione m.in.: lokalny transport, drogi, ochrona zdrowia, edukacja publiczna, kultura, zieleń, utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz administracyjnych, gospodarka nieruchomościami, ochrona środowiska i przyrody oraz gospodarka wodna. To działania bardzo szeroko ujęte, zatem pozostawiają wiele możliwości mieszkańcom. Pieniądze mogą być też przeznaczone na usuwanie skutków powodzi.
Podstawa prawna
Art. 2 ust. 6 ustawy z 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim (Dz.U. poz. 301).
Art. 7 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 594 ze zm.).