W czasie ich odbywania można otrzymywać rentę rodzinną, o ile spełnia się kryterium wieku. Mogą też zostać doliczone do stażu wymaganego do emerytury, nawet jeśli nie zostały ukończone
Aby uzyskać prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, istotne znaczenie ma wykazanie odpowiedniej liczby okresów składkowych i nieskładkowych. Z art. 7 pkt 9a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej – ustawa emerytalna) wynika, że okresem nieskładkowym jest okres studiów doktoranckich i aspirantury naukowej w wymiarze określonym w decyzji o ich utworzeniu.
Dla zaliczenia studiów doktoranckich do okresów nieskładkowych nie jest wymagane, aby zostały one zakończone obroną pracy doktorskiej. Wskazał na to Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 14 czerwca 2007 r., sygn. akt III AUa 1196/06. W sprawie tej ZUS twierdził, że okres ten może być zaliczony do okresów nieskładkowych tylko pod warunkiem złożenia egzaminu doktorskiego i obrony pracy doktorskiej. Sąd Apelacyjny podniósł, że warunek taki nie wynika z art. 7 pkt 9a ustawy emerytalnej. Okres studiów doktoranckich może być więc zaliczony jako okres nieskładkowy także wówczas, gdy studia te zostały przez studenta przerwane.
Zaliczenie studiów doktoranckich do okresów nieskładkowych ma o tyle niekorzystny skutek, że okresy te nie zawsze są uwzględniane w całości. Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Jeśli więc ktoś miał dużo okresów nieskładowych i niewielką liczbę okresów składkowych, to te pierwsze będą uwzględnione tylko w części, a reszta nie zostanie w ogóle przez ZUS wzięta pod uwagę.
Dokształcanie się niezbędne
Osoba odbywająca studia doktoranckie ma prawo do otrzymania renty rodzinnej. Zgodnie z art. 68 ustawy emerytalnej renta rodzinna przysługuje dzieciom własnym, dzieciom drugiego małżonka i dzieciom przysposobionym:
1) do ukończenia 16 lat;
2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16. rok życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat, albo
3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.
Jeżeli więc dziecko osiągnęło 25 lat, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.
W orzecznictwie przyjmuje się, że przez naukę w szkole, o której mowa w tym przepisie, należy rozumieć również studia doktoranckie. Tak wskazywano m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z 13 maja 2014 r., sygn. akt I UK 141/13. Ponadto Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z 13 czerwca 2013 r., sygn. akt III AUA 257/13, podkreślił, że choć studia doktoranckie służą pogłębieniu wiedzy zdobytej na jednolitych studiach magisterskich lub im odpowiadającym i uzyskaniu wyższych kwalifikacji, to w obecnej sytuacji panującej na rynku pracy uznać należy, że ich ukończenie może determinować w ogóle podjęcie pracy w zawodzie. Tymczasem celem renty rodzinnej ma być zabezpieczenie finansowe możliwości kształcenia się sieroty bądź półsieroty celem zdobycia kwalifikacji umożliwiających podjęcie pracy, w zamyśle pracy zgodnej z tymi kwalifikacjami. Zgodnie z tym celem zasadne jest zatem przyjęcie, że również doktorantce, która ukończyła 25. rok życia, będąc na ostatnim roku studiów doktoranckich (studiów w szkole wyższej), prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.
Zasada ta obejmuje także studia zagraniczne i doktoranckie prowadzone przez Polską Akademię Nauk (wyrok Sądu Najwyższego z 17 października 2006 r., sygn. akt II UK 73/06).
Niezdolność do pracy w trakcie nauki
Studiowanie w ramach studiów doktoranckich może mieć znaczenie także dla osób starających się o rentę socjalną określoną w ustawie o rencie socjalnej. Renta ta ma charakter świadczenia zabezpieczającego, a jej celem jest wyrównanie braku możliwości nabycia uprawnień do świadczeń z systemu ubezpieczenia społecznego ze względu na to, że całkowita niezdolność do pracy powstała przed wejściem na rynek pracy. Przysługuje ona osobie pełnoletniej, która stała się całkowicie niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało m.in. w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej. Jeśli student stał się całkowicie niezdolny do pracy z powodu choroby, która dotknęła go w czasie odbywania studiów doktoranckich, może starać się w ZUS o uzyskanie renty socjalnej.©?
Ważne
Okres do przerwania studiów doktoranckich zalicza się do stażu emerytalnego niezależnie od przyczyn, dla których nie zostały one dokończone
Ważne
Za okres nauki w szkole wyższej uważa się także odbywanie studiów doktoranckich
Okresy nauki zaliczane jako okresy nieskładkowe
● nauka w szkole wyższej na jednym kierunku w wymiarze określonym w programie studiów – pod warunkiem ukończenia tych studiów,
● studia doktoranckie i aspirantura naukowa w wymiarze określonym w decyzji o ich utworzeniu.
Podstawa prawna
Art. 5 ust. 2, art. 7 pkt 9 i 9a, art. 68 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.).
Art. 4 ustawy z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 982 ze zm.).