W moim zakładzie pracy do tej pory było tak, że raz w roku dzielono fundusz na premie i nagrody. Czy ktoś zasłużył, czy nie – dostawał tyle samo – opowiada pan Edward. – W tym roku jednak w kwietniu odszedłem na emeryturę. W maju podzielono fundusz na nagrody i premie za 2014 r. I znów wszyscy dostali po równo, tylko ja otrzymałem mniej. Podejrzewam, że dlatego, iż odszedłem na emeryturę. Czy to sprawiedliwe – zastanawia się nasz czytelnik. – Gdy zapytałem o to kierownika, powiedział, że powinienem się cieszyć, bo przecież mogłem nagrody nie otrzymać wcale. Czy to prawda – pyta emeryt
Aby znaleźć odpowiedź na tak postawione pytanie, pan Edward powinien sięgnąć do układu zbiorowego albo regulaminu wynagrodzeń obowiązującego w jego zakładzie pracy. Bo choć w kodeksie pracy jest cały rozdział V zatytułowany „Nagrody i wyróżnienia”, to zawiera on obecnie tylko jeden artykuł, który mówi, że pracownikom, którzy przez wzorowe wypełnianie swoich obowiązków, przejawianie inicjatywy w pracy i podnoszenie jej wydajności oraz jakości przyczyniają się szczególnie do wykonywania zadań zakładu, można przyznawać nagrody i wyróżnienia, a odpis zawiadomienia o przyznaniu nagrody lub wyróżnienia złożyć do akt osobowych pracownika. I to wszystko. Z przepisu tego absolutnie nie wynika obowiązek przyznawania nagród. To, czy zostaną one przyznane, czy nie, zależy wyłącznie od woli pracodawcy. Przepis ten nie stwarza też możliwości dochodzenia jakichkolwiek roszczeń z powodu braku czy niższej kwoty nagrody.
Pan Edward wspomniał jednak o funduszu na nagrody i premie. Tymczasem może tu być różnica. O ile bowiem kodeks pracy mówi, choć ogólnikowo, o nagrodach, to w ogóle nie wypowiada się w sprawie premii. Zasady ich przyznawania bywają zapisane w układach zbiorowych pracy, regulaminach wynagradzania lub wprost w umowach o pracę. Na ogół jednak prawo do premii obwarowane jest pewnymi warunkami – ponadprzeciętnymi wynikami w pracy czy nad wyraz sumiennym wypełnianiem obowiązków.
W praktyce wyróżniamy dwa rodzaje premii: uznaniową i regulaminową. Uznaniowa niewiele różni się od nagrody – jej przyznanie zależy od woli pracodawcy. Natomiast premia regulaminowa (zapisana w regulaminie wynagradzania, układzie zbiorowym, umowie o pracę) na ogół bywa składnikiem wynagrodzenia, który z definicji się należy, jeśli pracownik wypełnia powierzone mu obowiązki. Taka premia może być jednak odebrana lub obniżona, jeśli pracownik ze swoich zadań się nie wywiązuje albo jeśli robi to źle.
Aby zatem rozwiać wątpliwości i ewentualnie protestować, pan Edward powinien zapoznać się zasadami nagradzania pracowników przyjętymi w jego zakładzie pracy.
Podstawa prawna
Art. 105 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2014 r. poz. 1502).