Trzy tygodnie przed ślubem złamałem rękę. Przez sześć tygodni byłem na zwolnieniu. Niedawno wróciłem do pracy. W kadrach dostałem odpowiedź, że urlop okolicznościowy mi nie przysługuje, ponieważ byłem na zwolnieniu. Czy rzeczywiście urlop mi przepadł?
Tak, urlop przepadł. W pierwszej kolejności należy wskazać, że rozporządzenie w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy dotyczy dwóch grup przypadków – stanów faktycznych – usprawiedliwiających nieobecność pracownika w pracy. Z jednej bowiem strony przewiduje w par. 1 usprawiedliwianie nieobecności w pracy, wskazując na zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają stawienie się do pracy i jej świadczenie, a także inne przypadki niemożności wykonywania pracy wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę za usprawiedliwiające nieobecność w pracy. Z drugiej zaś strony, w par. 4–15 wymienia różnorodne przypadki zwolnień od pracy. Co istotne, w znaczeniu potocznym często to zwolnienie bywa utożsamiane z urlopem okolicznościowym, jednak w rozumieniu normatywnym przepisów prawa pracy są to dwie odrębne formy prawne.
W pierwszej ze wskazanych grup, zgodnie z par. 3 pkt 1 rozporządzenia, jednym z dowodów usprawiedliwiających nieobecność w pracy jest zaświadczenie lekarskie, o którym mowa w art. 55 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 159).
Natomiast w drugiej z tych grup, a dokładniej w par. 15 pkt 1, ustawodawca wskazał, że pracodawca jest zobowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas obejmujący dwa dni – w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy. Warto również dodać, że przy ustalaniu wynagrodzenia za czas takiego zwolnienia od pracy oraz za czas niewykonywania pracy, gdy przepisy przewidują zachowanie przez pracownika prawa do wynagrodzenia, stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop, z tym że składniki wynagrodzenia ustalane w wysokości przeciętnej oblicza się z miesiąca, w którym przypadło zwolnienie od pracy lub okres niewykonywania pracy.
W opisanym stanie faktycznym pojawia więc pytanie, jak potraktować zgłoszenie ślubu przez pracownika z dużym wyprzedzeniem i chęć skorzystania ze wspomnianego wyżej trybu płatnego zwolnienia od pracy. Pierwsza myśl, jaka się nasuwa, to pewnego rodzaju konkurencyjność przepisów prawnych. Mamy bowiem z jednej strony możliwość usprawiedliwienia nieobecności pracownika poprzez dostarczenie pracodawcy stosownego zaświadczenia lekarskiego i uzyskania za okres choroby pewnych świadczeń pieniężnych, z drugiej strony pojawia się możliwość skorzystania z opisanego wyżej płatnego zwolnienia od pracy.
W podobnej sprawie wypowiedziało się już Ministerstwo Pracy w piśmie z 7 marca 2012 r., w którym uznano, że „okolicznościowe zwolnienie od pracy powinno zostać wykorzystane w czasie bezpośrednio związanym z wydarzeniem, które uzasadnia jego udzielenie. Istotny jest bowiem nie tylko związek przyczynowy, ale także związek czasowy z danym wydarzeniem”. W konsekwencji przyjąć można, że co do zasady okolicznościowe zwolnienie od pracy powinno pokrywać się z datą zdarzenia lub zostać wykorzystane w niedalekim odstępie czasowym, jeżeli pracownik udowodni, że zwolnienie ma związek z wydarzeniem. Przekładając to na podany w zapytaniu stan faktyczny, zasadne jest przyjęcie, że pracownikowi, po zakończeniu przez niego kilkutygodniowego okresu pobytu na zwolnieniu lekarskim, nie będzie przysługiwało prawo do takiego zwolnienia.
Podobne kierunki interpretacyjne ww. norm można spotkać również w doktrynie, gdzie wskazuje się, że w przypadku gdy zdarzenie, które usprawiedliwiałoby nieobecność w pracy, miało miejsce w okresie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika, dni wolne nie przysługują. Tak będzie np. wtedy, gdy pracownik bierze ślub w czasie urlopu wypoczynkowego.
Wniosek – systematyka przepisów rozporządzenia wskazuje, że nie ma możliwości skorzystania z płatnego zwolnienia od pracy z mocą wsteczną, jeśli jego przyczyna nie ma ścisłego związku czasowego ze zdarzeniem powodującym nieobecność pracownika w pracy.
Podstawa prawna
Art. 2982 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.).
Par. 15, 16 rozporządzenia z 15 maja 1996 r. ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1632).