Do końca marca pracodawcy sfery budżetowej byli zobowiązani do wypłacenia dodatkowego wynagrodzenia rocznego pracownikom, którzy nabyli do niego prawo.
Wielu z nich się zastanawiało, jak potraktować dodatek za wieloletnią pracę. Wątpliwość sprowadzała się do tego, czy wartość dodatku wypłaconego za okres nieprzepracowany (chorobowy) uwzględnić w podstawie obliczenia trzynastej pensji? Choć w 2010 roku Ministerstwo Pracy wyjaśniło, że dodatek taki powinien być w całości uwzględniony w podstawie wymiaru trzynastki [ramka], to jednak wiele argumentów przemawia za odmiennym stanowiskiem.
Zacznijmy od tego, że zgodnie z par. 4 ust. 1 ustawy z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1144) trzynastkę ustala się w wysokości 8,5 proc. sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez zatrudnionego w ciągu roku kalendarzowego, za który przysługuje to wynagrodzenie. Uwzględnia się wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a ponadto (na zasadzie wyjątku) wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy. Wykładnia funkcjonalna przepisu wskazuje, że dodatkowe wynagrodzenie roczne należy ustalać w przypadku wszystkich pracowników wyłącznie od wartości wynagrodzenia za czas przepracowany, z dwoma wyjątkami (tj. wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego oraz wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy pracownika, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy).
Przepisów ustawy nie należy więc interpretować rozszerzająco poprzez przyjęcie do podstawy obliczenia trzynastki wynagrodzenia wypłaconego za czas nieprzepracowany. Przyjęcie odmiennej wykładni naruszałoby zasadę równego traktowania pracowników w zatrudnieniu. Pracownik, który nie świadczył pracy z powodu zwolnienia lekarskiego, traktowany byłby na równi z pracownikiem świadczącym w tym czasie pracę, gdyż obaj pracownicy w podstawie obliczenia trzynastki mieliby uwzględnioną taką samą wartość dodatku za wieloletnią pracę.
Ponadto zasady ustalania podstawy obliczenia trzynastki pracownika pobierającego wynagrodzenie czy zasiłek chorobowy nie powinny się różnić od zasad dotyczących pracownika pobierającego w tym samym czasie zasiłek macierzyński. Dodatek za wieloletnią pracę przysługuje bowiem w pełnej wysokości za okres choroby i pobierania z tego tytułu wynagrodzenia chorobowego i zasiłku, a także za okres pobierania zasiłku opiekuńczego, ale nie przysługuje za okres pobierania zasiłku macierzyńskiego. Doliczanie pełnej kwoty dodatku za wysługę lat do podstawy obliczenia dodatkowego wynagrodzenia rocznego, bez pomniejszenia go o część przypadającą na chorobę, spowodowałoby różnicowanie sytuacji pracownika, który pobierał wynagrodzenie albo zasiłek chorobowy (czy opiekuńczy), od sytuacji pracownika, który pobierał zasiłek macierzyński. Jeśli bowiem przyjmiemy założenie, że przez 5 miesięcy roku, za który przysługuje trzynastka, dwóch pracowników uprawnionych do identycznego wynagrodzenia nie świadczyło pracy – jeden z powodu pobierania wynagrodzenia i zasiłku chorobowego, a drugi z powodu pobierania zasiłku macierzyńskiego – to takie różnicowanie spowodowałoby, że pierwszy z pracowników miałby w podstawie obliczenia trzynastki uwzględniony dodatek za 12 miesięcy, a drugi tylko za 7 miesięcy uwzględnianego roku.
Postępowanie takie nie znajduje uzasadnienia i nie powinno być rekomendowane. Dlatego zasadne wydaje się stanowisko, że do podstawy obliczenia trzynastki należy przyjąć kwotę dodatku za wieloletnią pracę należną tylko za czas przepracowany i tylko tę jego część włączyć do podstawy obliczenia dodatkowego wynagrodzenia rocznego.
Zdaniem resortu pracy
Ze stanowiska departamentu prawa pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 20 stycznia 2010 r. w sprawie wliczania dodatku stażowego do podstawy trzynastki wynika, że:
● Zgodnie z par. 4 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym podstawę trzynastki stanowi suma wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy, które przyjmujemy do ustalania ekwiwalentu urlopowego. Na zasadzie wyjątku włączamy do niej także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, jeśli pracownik podjął zatrudnienie po wyroku sądu przywracającym go do pracy.
● Z kolei o tym, które składniki wynagrodzenia i w jakiej wysokości uwzględniać w podstawie trzynastki, przesądza rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 ze zm.; dalej rozporządzenie urlopowe).
● W świetle par. 15 i 16 rozporządzenia urlopowego składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi comiesięcznie w stałej wysokości lub przysługujące za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Dotyczy to także dodatku stażowego, ponieważ jest ustalany jako określony procent miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
● Zgodnie z par. 6 pkt 4 i 7 rozporządzenia urlopowego z podstawy wyłączamy wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz za czas innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Przy czym nie oznacza to, że obejmują one dodatek stażowy, który jest wypłacany również za dni choroby i płatnej absencji.
● W związku z powyższym dodatek za wieloletnią pracę przysługuje pracownikowi za dni, za które otrzymuje wynagrodzenie (np. z powodu choroby, zwolnień od pracy na podstawie art. 37 i 188 kodeksu pracy, rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy; Dz.U. nr 60, poz. 281), oraz za dni nieobecności w pracy z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby albo konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny, za które pracownik otrzymuje zasiłek z ubezpieczenia społecznego – powinien być w całości uwzględniony w podstawie wymiaru dodatkowego wynagrodzenia rocznego.