Słyszę ostatnio o zaostrzeniu przepisów o oskładkowaniu zleceń. Zarabiam od dawna na takiej podstawie. Firmy, z którymi współpracuję, opłacają za mnie należności do ZUS. Wydaje mi się zatem, że obecnie przepisy pozwalają na odprowadzanie składek od umowy-zlecenia, tylko zatrudniający niechętnie podpisują takie kontrakty, proponując np. umowę o dzieło – pisze pani Marta. – Proszę więc o wyjaśnienie, kiedy płaci się składki od zlecenia i czym różni się umowa-zlecenie od umowy o pracę. Czy jeśli pracuję w siedzibie zleceniodawcy i pod jego kierownictwem, to czy nie powinnam mieć umowy o pracę wraz z przywilejami zagwarantowanymi przez kodeks pracy – zastanawia się czytelniczka
Dziennik Gazeta Prawna
Umowy-zlecenia zawierane obecnie (od 13 stycznia 2000 r.) objęte są obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi. Nie ma znaczenia okres, na jaki zostały zawarte. Przy ustalaniu obowiązku ubezpieczeń społecznych istotne jest tylko to, czy zleceniobiorca ma inne tytuły do obowiązkowych ubezpieczeń (np. kilka umów-zleceń, umowę o pracę z innym pracodawcą, umowę-zlecenie zawartą z własnym pracodawcą).
Jeśli umowa zlecenie jest jedynym tytułem do ubezpieczeń, co znaczy, że pani Marta zarabia tylko w jednym miejscu, to zleceniodawca jest zobowiązany zgłosić ją do obowiązkowych ubezpieczeń: emerytalnego, rentowego i wypadkowego. Warto przy tym zaznaczyć, że składka wypadkowa nie zależy od tego, czy osoba wykonuje pracę w siedzibie zleceniodawcy lub miejscu prowadzenia przez niego działalności. Dla wszystkich jest obowiązkowa. Ubezpieczenia (emerytalne, rentowe i wypadkowe) zaczynają obowiązywać od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy. Obowiązkowe są także składki na ubezpieczenie zdrowotne. Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej zleceniobiorcy ustaje po upływie 30 dni od dnia wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego. Natomiast ubezpieczeniu chorobowemu zleceniobiorcy podlegają na zasadzie dobrowolności, czyli to oni decydują, czy chcą je mieć. Ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z niego, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony. Ubezpieczenie chorobowe ustaje również od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia umowy-zlecenia, czyli od dnia ustania tytułu do podlegania przez zleceniobiorcę ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu.
Osoba mająca kilka umów-zleceń, nie musi jednak opłacać składek od każdej umowy. Obowiązkowe są ubezpieczenia z tytułu, który powstał najwcześniej. Zleceniobiorca może jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęty ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych umów, wszystkich lub wybranych. Gdyby więc pierwsza z zawartych umów-zleceń opiewała na niewielką kwotę – tylko ono będzie podstawą naliczenia składki.
Obowiązek opłacania ubezpieczeń emerytalnego i rentowego nie jest konieczny w stosunku do osób młodych, jeżeli są one uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami – do ukończenia 26 lat.
Uwaga
Od 1 stycznia 2015 r. wchodzi w życie część przepisów znowelizowanej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zmiany dotyczą m.in. oskładkowania umów członków rad nadzorczych. Więcej o tym, co się zmieni, w numerze specjalnym 19 grudnia 2014 r.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 12 ust. 1 ustawy 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1442). Art. 66 ust. 1 pkt. 1 lit. e ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2008 r. nr 164, poz. 1027). Art. 734–775 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
PORADA EKSPERTA
Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do świadczenia pracy na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, w warunkach podporządkowania. Jednak kontrola wykonywanych czynności może się mieścić także w granicach cywilnoprawnego świadczenia usług. Pewne podporządkowanie może wynikać bowiem z charakteru wykonywanych czynności lub zadań wymagających choćby pewnej formy zorganizowania, a także wykonywania tych czynności w określonym miejscu (w siedzibie zleceniodawcy) i określonym czasie.
Oprócz podporządkowania istotną cechą stosunku pracy jest osobiste świadczenie pracy. Możliwość zastępstwa w wykonywaniu pracy zdecydowanie odróżnia umowę-zlecenie od umowy o pracę. Strony umowy typu zlecenie mogą bowiem postanowić o powierzeniu osobie trzeciej wykonywania czynności stanowiących przedmiot zobowiązania (choć może tu wystąpić kilka ograniczeń – nawet takie, że zleceniobiorca każdorazowo będzie obowiązany uzyskać pisemną akceptację zleceniodawcy). Klauzula zezwalająca na posługiwanie się zastępcą nie jest natomiast możliwa przy umowie o pracę, która nie dopuszcza wyjątków od zasady osobistego wykonywania umówionej pracy.
W praktyce w danym stosunku prawnym łączącym strony oprócz cech właściwych dla zlecenia mogą być cechy właściwe dla stosunku pracy, jak ciągłość jej wykonywania, uregulowanie kwestii wynagrodzenia, wykonywanie czynności na rzecz zleceniodawcy.
Zarówno w przypadku pracy etatowej, opierającej się na przepisach prawa pracy, strony (pracodawca i pracownik) mogą zawrzeć umowę korzystniejszą aniżeli ustawowe minimum. Strony umowy-zlecenia (o świadczenie usług) mogą postanowić o korzystniejszych uprawnieniach zleceniobiorcy, np. dni płatne pomimo niewykonywania usług, a więc uprawnienie zbliżone do urlopu wypoczynkowego.