Kodeks pracy ma zastosowanie do osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy, a więc – co do zasady – nie dotyczy tych wykonujących czynności na podstawie umowy cywilnoprawnej. Jednak wyjątkiem są przepisy dotyczące bhp.
Kodeks pracy ma zastosowanie do osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy, a więc – co do zasady – nie dotyczy tych wykonujących czynności na podstawie umowy cywilnoprawnej. Jednak wyjątkiem są przepisy dotyczące ochrony zdrowia i życia, które oprócz pracowników obejmują także osoby wykonujące pracę w zakładzie lub w miejscu wyznaczonym przez firmę na innej podstawie niż stosunek pracy.

Uprawnienia, jeśli strony postanowią

Generalnie nie ma zakazu zatrudniania w firmie osób np. na umowę o dzieło czy zlecenie. Toteż wykonywanie obowiązków na podstawie umowy cywilnoprawnej jest dopuszczalne, pod warunkiem jednak, że nie wyczerpuje ono cech stosunku pracy.
Zakaz ten wynika z tego, że umowa cywilnoprawna nie zapewnia zatrudnionemu takiej ochrony, z jakiej korzystają pracownicy. Osoby wykonujące obowiązki na innej podstawie niż stosunek pracy zasadniczo nie korzystają bowiem z uprawnień, jakie przewidują przepisy prawa pracy. Podobnie pracodawca nie jest w takim przypadku obciążony obowiązkami, które ma względem pracowników.
Jeżeli więc strony nie postanowią w umowie inaczej, regulacje wynikające z kodeksu pracy nie będą miały do nich zastosowania. Nie dotyczy to jednak przepisów z zakresu ochrony zdrowia i życia, które w zakresie określonym w k.p. mają zastosowanie także do osób świadczących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy.

Trzeba zapewnić bezpieczną pracę

Zgodnie z art. 304 par. 1 k.p. pracodawca ma obowiązek zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, także osobom fizycznym wykonującym pracę, np. na podstawie umowy-zlecenia oraz osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę własną działalność gospodarczą.
Poprzez odesłanie do art. 207 par. 2 k.p. ustawodawca rozciągnął obowiązek pracodawcy dotyczący chronienia zdrowia i życia przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, także na osoby niebędące pracownikami.
Tak jak w stosunku do zatrudnionych, pracodawca jest więc zobowiązany m.in. odpowiednio organizować pracę osób na umowach cywilnoprawnych, reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia im bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia, a także kreować właściwą politykę zapobiegającą wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym.
Zakres obowiązków, uregulowany w art. 207 par. 2 k.p., jest znacznie szerszy i uszczegółowiony w innych przepisach. Toteż należy przyjąć, że o sposobie ich realizacji względem nie-pracowników decydować będzie w szczególności rodzaj pracy wykonywanej przez te osoby, a także jej warunki i związane z nimi zagrożenia dla zdrowia i życia panujące w zakładzie lub innym miejscu wykonywania pracy.

Nie wszystkie obowiązki z kodeksu

Do osób zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej zastosowanie ma również art. 211 k.p., który określa podstawowe obowiązki pracowników w sferze bezpieczeństwa i higieny pracy. Zakres stosowania tego przepisu nie musi być jednak taki sam, jak w przypadku pracowników. Zasadniczo bowiem to od pracodawcy zależy, które z obowiązków wymienionych w kodeksie pracy ciążyć będą także na osobie zatrudnionej w ramach umowy cywilnoprawnej.
Kwestie dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy powinny być uregulowane w umowie zawartej pomiędzy stronami. Określenie zakresu obowiązków, spoczywających na osobach niebędących pracownikami, ma bowiem istotne znaczenie nie tylko z punktu widzenia możliwości ich egzekwowania, ale także wykonywania przez pracodawcę swoich powinności względem tych osób. Firma musi bowiem mieć na uwadze, że jest odpowiedzialna za ochronę zdrowia i życia osób zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej, a bez współdziałania z ich strony może być to trudne do realizowania.
Podstawa prawna
Art. 22 par. 12, art. 207 par. 2, art. 211, 304 oraz 3041 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z poźn. zm.).