Pracownik podczas korzystania z sześciotygodniowego urlopu wypoczynkowego na pięć tygodni trafił do szpitala znajdującego się poza granicami Polski. Pracodawca dowiedział się o tym przez przypadek. Czy w takiej sytuacji istnieje konieczność skierowania pracownika na badania kontrolne, skoro formalnie nie została orzeczona czasowa niezdolność do pracy z powodu choroby – ponieważ pobyt w zagranicznym szpitalu wypadał w okresie, w którym pracownik nie świadczył pracy?
Do podstawowych przywilejów pracowniczych należy prawo do urlopu wypoczynkowego. Jest to prawo niezbywalne – pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu, jak również przenieść prawa do niego na inną osobę (niezależnie od pobudek, jakimi by się w takich przypadkach kierował, w tym nasuwających podejrzenie do co jego poczytalności).
W celu zapewnienia prawidłowej organizacji pracy urlopy udzielane są w ramach przyjętej w zakładzie procedury – zgodnie z planem urlopów lub w drodze porozumienia z zatrudnionym. Należy pamiętać, że urlop wypoczynkowy to czas, którym pracownik może swobodnie dysponować (w tym w zakresie sposobu czy miejsca spędzania). I choć jego celem jest odpoczynek od pracy, w tym właściwa regeneracja organizmu pracownika, w jego trakcie mogą też wystąpić nieprzewidziane zdarzenia mające wpływ na zdrowie zatrudnionego. W czasie wypoczynku mogą mieć przecież miejsce rozmaite wypadki powodujące urazy czy choroby, które w normalnych warunkach powodowałyby brak zdolności do pracy. Nie można wykluczyć więc takich przypadków, które będą miały istotne znaczenie w kontekście dopuszczenia pracownika do pracy po urlopie z przyczyn zdrowotnych.

Zdolność do pracy

Zasadą jest, że pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie. Orzeczenia takie w normalnych warunkach są wydawane w wyniku przeprowadzonych badań profilaktycznych – wstępnych oraz okresowych. Jednak w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega dodatkowo kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Zwykle ma to miejsce wtedy, gdy pracownik w okresie, w którym w normalnych warunkach świadczyłby pracę, choruje przez okres dłuższy niż 30 dni i jest to potwierdzone orzeczeniem lekarskim stwierdzającym czasową niezdolności do pracy z tego powodu.

Utajona choroba

Nie można jednak wykluczyć sytuacji, w której długotrwała choroba pojawi się w okresie urlopu, a dodatkowo ma ona taki charakter, że w normalnych warunkach pracownik byłby niezdolny do wykonywania pracy – inaczej mówiąc, nie wykonywałby jej, gdyby w tym czasie nie korzystał z urlopu wypoczynkowego. Przykładem może być pracownik, który podczas zagranicznego wypoczynku przebywa w szpitalu dłużej niż 30 dni. Jeżeli pracodawca dowie się o takiej okoliczności, może mieć uzasadnione wątpliwości, czy pracownik powinien być dopuszczony do pracy, czy też może należy go skierować na kontrolne badania lekarskie. Jak się wydaje, już przez sam fakt przebywania w szpitalu wskazuje, iż stan zdrowia pracownika w tym okresie był na tyle poważny, że w normalnych warunkach uniemożliwiałby wykonywanie pracy z powodu choroby. Tym samym niezależnie od tego, czy niezdolność do pracy z powodu choroby przypadła w normalnym okresie wykonywania pracy, czy w sezonie urlopowym, niezdolność do pracy powyżej 30 dni z powodu choroby zawsze powinna stanowić okoliczność nakazującą skierowanie podwładnego na kontrolne badania profilaktyczne.
A zatem pracownik, którego stan zdrowia w okresie urlopu wskazywałby na taką długotrwałą niezdolność do pracy, powinien być skierowany przez pracodawcę na badania kontrolne, niezależnie od tego, czy wiedza w zakresie choroby pracownika pochodzi z oficjalnej dokumentacji wystawionej przez placówkę medyczną, czy też z innych źródeł. Brak skierowania pracownika na badania profilaktyczne w powyższym przypadku narusza szeroko rozumiany obowiązek pracodawcy w zakresie dbałości o zdrowie i bezpieczeństwo pracowników. Pracodawca powinien rozważyć takie skierowanie zwłaszcza wtedy, gdy pracownik wraca z urlopu będąc w takim stanie, w którym można mieć wątpliwości co do jego zdolności do wykonywania pracy.

przykład

Gdy liczy się sprawność

Pracownik zatrudniony na stanowisku portiera – ochoniarza wrócił do pracy z trzytygodniowego urlopu wypoczynkowego. Pracodawca zauważył, że wyraźnie utyka on na jedną nogę, co jest okolicznością, która wyraźnie stoi w sprzeczności z wykonywaną pracą, wymagającą właściwej sprawności fizycznej. Pracodawca zalecił pracownikowi, aby ten udał się do lekarza. Pracownik oświadczył, że nie ma problemu, a dolegliwość pewnie sama przejdzie. Ponieważ pracodawca nie miał możliwości wymuszenia na pracowniku, aby ten udał się do lekarza pierwszego kontaktu, wręczył mu skierowanie na profilaktyczne badanie lekarskie w celu zweryfikowania, czy aktualna dyspozycja zdrowotna ma wpływ na zdolność pracownika do wykonywanej pracy.

Postępowanie pracodawcy należy uznać za prawidłowe. Pracownik z racji wykonywanych obowiązków, w tym wymagających interwencji związanych ze sprawnością fizyczną, powinien wykazywać się właściwym poziomem tej sprawności. Uzasadnione podejrzenia pracodawcy co do zdolności pracownika do wykonywania pracy mogą zostać zweryfikowane w ramach przyspieszonych profilaktycznych badań lekarskich, które pracownik będzie musiał wykonać na polecenie pracodawcy. Źródłem tego polecenia jest wydane przez pracodawcę skierowanie na badania lekarskie.