Od 16 stycznia 2018 r. zatrudniamy zleceniobiorcę, który wynagradzany jest stawką godzinową 18 zł/h. Ponadto otrzymuje on premię kwartalną, która wynosi 10 proc. wypracowanych zysków (zazwyczaj jest to kwota od 700 zł do 1200 zł). W okresie od lutego do lipca otrzymał premie za I i II kwartał. Zleceniobiorca od razu, czyli od 16 stycznia, przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W marcu chorował, przez co jego wynagrodzenie było niższe, z tym że nie uzyskał zasiłku z powodu trwania okresu wyczekiwania. W sierpniu przedłożył nam kolejne zwolnienie lekarskie z powodu pobytu w szpitalu trwającego łącznie 10 dni. Jak obliczyć podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za ten okres? Czy marzec należy przyjąć do obliczeń?

ODPOWIEDŹ

Zasiłek chorobowy z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przysługuje osobie niebędącej pracownikiem po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia. Zleceniobiorca, o którym mowa powyżej, jest objęty ubezpieczeniem chorobowym i zaliczył już okres wyczekiwania. Za sierpień przysługuje mu więc zasiłek chorobowy. Na podstawę wymiaru zasiłku będzie się składało zarówno wynagrodzenie osiągnięte ze stawki godzinowej, jak i premia kwartalna w wysokości 1/6 kwot wypłaconych za I i II kwartał. Do podstawy należy przyjąć przychód po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. podstawy wymiaru składki chorobowej. Przychód za marzec należy uwzględnić w obliczeniach.

Najpierw okres wyczekiwania

Osoba objęta ubezpieczeniem chorobowym dobrowolnie, a więc m.in. zleceniobiorca, nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni tego ubezpieczenia. Jest to okres wyczekiwania na ten rodzaj zasiłku.
Do okresu tego zalicza się poprzednie okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego przysługującego w czasie trwania tytułu ubezpieczenia chorobowego również jest traktowany jako okres ubezpieczenia chorobowego. Podobnie jest w przypadku okresu niezdolności do pracy z powodu choroby, za który ubezpieczony nie ma prawa do zasiłku chorobowego z powodu niewypracowania okresu wyczekiwania. Przy ustalaniu okresu wyczekiwania traktuje się go na równi z okresem ubezpieczenia chorobowego.
Oznacza to, że okres choroby, która miała miejsce w marcu, a z tytułu której zleceniobiorca nie miał jeszcze wówczas prawa do zasiłku, zalicza się jako okres ubezpieczenia.

Podstawa u nieetatowców

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Przy ustalaniu podstawy wymiaru tego świadczenia uwzględnia się kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tej podstawy wymiaru. Z kolei podstawę wymiaru składki chorobowej stanowi przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu umowy zlecenia, jeżeli odpłatność za jej wykonywanie określono m.in. w kwotowej stawce godzinowej.
Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się przychód uzyskany za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek. Za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego uważa się także kolejne nieprzerwane okresy podlegania ubezpieczeniu chorobowemu z tego samego tytułu (np. kolejne umowy zlecenia zawarte z tym samym zleceniodawcą, kolejne okresy prowadzenia działalności pozarolniczej) oraz okresy, między którymi wystąpiła przerwa przypadająca na niedzielę lub inny dzień ustawowo wolny od pracy.
Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem 12-miesięcznego okresu, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętny miesięczny przychód za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia.
Należy też pamiętać, że przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku dla wykonawcy umowy zlecenia nie ma zastosowania zasada, zgodnie z którą z podstawy tej wyłącza się składniki wynagrodzenia, do których ubezpieczony zachowuje prawo w okresie pobierania danego zasiłku, jeżeli są one wypłacane za ten okres. Innymi słowy, u zleceniobiorcy do obliczenia podstawy zasiłkowej przyjmuje się wszystkie przychody oskładkowane (w faktycznej wysokości, bez uzupełniania), bez względu na to, czy są wypłacane za okres poboru zasiłku czy też nie.
Aby ustalić wysokość podstawy wymiaru zasiłku ze zlecenia, należy zliczyć wynagrodzenie osiągnięte przez zleceniobiorcę za okres 12 miesięcy (bądź krótszy), a następnie podzielić tę sumę przez liczbę miesięcy, w których to wynagrodzenie zostało osiągnięte. W ten sposób uzyskamy przeciętny miesięczny przychód.

Składniki za dłuższe okresy

Zleceniobiorca, o którym mowa w pytaniu na wstępie, otrzymuje wynagrodzenie według stawki godzinowej oraz kwartalną premię zmienną od zysku. Wykonuje zlecenie od 16 stycznia 2018 r., więc podstawę zasiłkową należy ustalić z przychodu za okres od lutego do lipca, bo to są pełne miesiące ubezpieczenia (styczeń należy wykluczyć ze względu na rozpoczęcie wykonywania pracy w trakcie miesiąca).

przykład

Wyłączenie niektórych miesięcy
Ubezpieczona podlegająca ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu umowy zlecenia, w sierpniu 2018 r. stała się niezdolna do pracy z powodu choroby. Ustalając podstawę wymiaru przysługującego jej zasiłku chorobowego, należy przyjąć przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, tj. za okres od sierpnia 2017 r. do lipca 2018 r. W tym okresie ubezpieczona pobierała zasiłek chorobowy od 16 grudnia do 18 lutego oraz od 21 marca do 19 kwietnia. Podstawę jego wymiaru stanowi kwota przychodu za sierpień, wrzesień, październik, listopad 2017 r. oraz za marzec, maj, czerwiec i lipiec 2018 r., podzielony przez osiem. W podstawie wymiaru zasiłku nie uwzględnia się przychodu za styczeń, w którym ubezpieczona przez cały miesiąc nie wykonywała zlecenia i otrzymała zasiłek chorobowy oraz za grudzień, luty i kwiecień, w których wykonywała przedmiot zlecenia przez mniej niż połowę miesiąca. ©℗
Osobom niebędącym pracownikami w podstawie wymiaru zasiłku uwzględnia się również składniki przychodu przysługujące za okresy kwartalne, na zasadach takich jak w przypadku zatrudnionych w ramach stosunku pracy. Oznacza to, że takie składniki, jak np. premie wlicza się do przeciętnego miesięcznego przychodu przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w wysokości stanowiącej 1/12 kwot wypłaconych zleceniobiorcy za cztery kwartały poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.
Jeżeli jednak zleceniobiorca nie był zatrudniony przez okres czterech kwartałów poprzedzających powstanie niezdolności do pracy, premie i inne składniki za okresy kwartalne powinny być uwzględnione proporcjonalnie do liczby pełnych kalendarzowych miesięcy wykonywania zlecenia w tych kwartałach, z których składnik za okresy kwartalne podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku.
Wyliczenia krok po kroku
Oprócz wynagrodzenia godzinowego, zleceniobiorca w okresie od lutego do lipca otrzymał premie za I i II kwartał. W kwartałach tych wykonywał zlecenie przez sześć miesięcy. Dlatego do podstawy zasiłkowej powinna zostać przyjęta 1/6 kwot premii wypłaconych za oba te kwartały, tj. proporcjonalnie do liczby pełnych miesięcy kalendarzowych realizacji zlecenia.
W rachunkach podlega uwzględnieniu również marzec 2018 r., gdyż przychód za ten miesiąc został pomniejszony o okres chorobowy, ale czas ten był niepłatny (brak prawa do zasiłku).
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi 1/30 część wynagrodzenia będącego podstawą wymiaru zasiłku. Miesięczny zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu wynosi 70 proc. podstawy wymiaru.
Przykładowe przychody zleceniobiorcy stanowiące podstawę zasiłku za sierpień przedstawia poniższa tabela.
Miesiąc/rok Wynagrodzenie godzinowe, po odliczeniu części składek (13,71 proc.) Premia kwartalna, po odliczeniu części składek (13,71 proc.)
II/2018 1739,61 zł (112 h x 18 zł) -
III/2018 1491,09 zł (96 h x 18 zł) 819,76 zł
IV/2018 1910,46 zł (123 h x 18 zł) -
V/2018 1832,80 zł (118 h x 18 zł) -
VI/2018 1957,06 zł (126 h x 18 zł) 1 104,510 zł
VII/2018 2034,72 zł (131 h x 18 zł)
Razem 10 965,74 zł 1 924,27 zł
Średni miesięczny przychód z tytułu wynagrodzenia:
10 965,74 zł : 6 m-cy = 1827,62 zł
Średnia kwota premii kwartalnej:
1/6 x 1 924,27 = 320,71 zł
Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego:
1 827,62 zł + 320,71 zł = 2 148,33 zł
Kwota zasiłku za 10 dni pobytu w szpitalu:
2 148,33 zł : 30 = 71,61 zł
71,61 zł x 70 proc. = 50,13 zł
50,13 zł x 10 dni = 501,30 zł©℗

Zmniejszenie przychodu

Jeżeli w okresie, z którego ustalana jest podstawa wymiaru zasiłku, przychód ubezpieczonego uległ zmniejszeniu wskutek niewykonywania pracy lub działalności w okresie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego albo odbywania ćwiczeń wojskowych, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego:
1) wyłącza się przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę lub działalność przez mniej niż połowę miesiąca;
2) przyjmuje się faktyczny przychód za miesiące, w których ubezpieczony wykonywał pracę lub działalność przez co najmniej połowę miesiąca.
W podstawie wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się przy tym przychód w faktycznej wysokości, bez uzupełniania. [przykład] Jeżeli w powyższym okresie przychód ubezpieczonego w każdym miesiącu uległ zmniejszeniu z wymienionych przyczyn, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego przyjmuje się przychód za wszystkie miesiące (art. 50 ustawy zasiłkowej). Jeżeli natomiast zmniejszenie przychodu nie nastąpiło z powodu niezdolności i pobierania któregoś z wymienionych świadczeń zasiłkowych (lub odbywaniem ćwiczeń wojskowych), przychód za taki miesiąc jest włączany do podstawy zasiłkowej, bez względu na długość wykonywania pracy w takim miesiącu, w wysokości faktycznie wypłaconej.

Kto odpowiedzialny

Płatnikiem zasiłku chorobowego dla zleceniobiorcy jest albo ZUS, albo zleceniodawca, w zależności od tego, który podmiot jest uprawniony do wypłaty takich świadczeń w danym roku kalendarzowym. Podstawą do wypłaty zasiłku jest zaświadczenie lekarskie na druku ZUS ZLA w formie elektronicznej lub (jeszcze) papierowej oraz zaświadczenie płatnika składek ZUS Z-3a, jeśli płatnikiem zasiłków jest ZUS.
Podstawa prawna
Art. 3 pkt 4, art. 4 ust. 1 pkt 2, art. 11 ust. 1, art. 48, art. 53 ust. 1, art. 61 ust. 1, art. 62 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1368 ze zm.).
Art. 18 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1778 ze zm.).
Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 200 ze zm.).