Czy pracodawca może zdecydować się na obniżenie pracownikom wysokości premii sprzedażowej w razie słabych wyników spółki?
Z orzecznictwa sądowego wynika jednoznacznie, że zasady premiowania – określane przez pracodawcę – mogą zawierać też tzw. warunki negatywne (reduktory premii). Jest to możliwe w sytuacji gdy konkretne i weryfikowalne zasady nabycia świadczenia nadają mu roszczeniowy charakter. Zaistnienie warunków negatywnych umożliwia obniżenie premii, a także pozbawienie jej w całości (wyrok Sądu Najwyższego z 12 kwietnia 2016 roku, sygn. II PK 70/15).
Konstruując mechanizmy premiowe, pracodawca może zatem uzależnić przyznanie pracownikowi świadczenia nie tylko od jego indywidualnych wyników, ale także rezultatów osiąganych przez jego zespół lub samego pracodawcę. Potwierdził to SN w wyroku z 19 marca 1998 r. (sygn. I PKN 562/97). W innym orzeczeniu SN przesądził, że przesłanka osiągnięcia zysku przez spółkę lub też zachowanie jej płynności finansowej może decydować o przyznaniu albo nieprzyznaniu premii (wyrok z 21 czerwca 2007 r., sygn. akt I PK 3/07).
Nie oznacza to jednak, że pracodawca ma całkowitą swobodę w omawianym względzie. Zmniejszenie lub pozbawienie premii jest możliwe tylko wówczas, gdy takie uprawnienie zostanie przez pracodawcę wyraźnie przewidziane w regulacjach premiowych. Nie chodzi w tym przypadku jedynie o ogólnikowe wskazanie takiej możliwości, ale wyraźne uregulowanie i zdefiniowanie przesłanki obniżenia świadczenia oraz trybu i sposobu dokonywania redukcji (wyrok SN z 18 lutego 2016 r., sygn. akt II PK 351/14).
Pracodawca dysponuje oczywiście znacznym zakresem dowolności przy konstruowaniu obowiązujących w firmie systemów premiowych. Warto jednak pamiętać, że jest on ograniczony bezwzględnie obowiązującymi przepisami kodeksu pracy, w tym zakazem dyskryminacji płacowej oraz zasadą wynagradzania za pracę wykonaną. Jednocześnie trzeba przypomnieć, że zatrudniony nie może zrzec się wynagrodzenia należnego, a obowiązkiem pracodawcy jest dokonywanie obiektywnej i sprawiedliwej oceny pracy podwładnego. Wszystkie te elementy trzeba uwzględniać przy określaniu warunków premiowania.
Adrian Prusik radca prawny z kancelarii Wojewódka i Wspólnicy, lider działu produktów emerytalnych