Pracodawcy coraz częściej decydują się na zatrudnianie cudzoziemców z uwagi na braki kadrowe wśród polskich pracowników. Obcokrajowcom powierzane są zarówno prace fizyczne, jak i – coraz częściej – stanowiska specjalistyczne wymagające wyższych kwalifikacji czy wysokie rangą stanowiska menedżerskie.
Niestety regulacje dotyczące zatrudniania cudzoziemców są dość skomplikowane i ulegają ciągłym zmianom. Ostatnie nowelizacje przepisów weszły w życie 1 stycznia i 12 lutego 2018 r. (ustawa z 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. poz. 1543, oraz ustawa z 24 listopada 2017 r. o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2018 r. poz. 107).
Ponadto praktyki urzędów nierzadko odbiegają od wymogów prawnych, a każdy z nich stosuje też nieco inne zasady. Stąd pracodawcy często mają praktyczne wątpliwości odnośnie do tego, czy mogą zatrudnić danego cudzoziemca. Dotyczą one także przebiegu samej procedury powierzenia pracy obcokrajowcowi oraz możliwości dokonywania zmian warunków zatrudnienia już w czasie jego trwania.
Dostęp do rynku pracy
Kandydat do pracy – obywatel Ukrainy okazał nam kartę pobytu, na odwrocie której znajduje się adnotacja „dostęp do rynku pracy”. Czy na jej podstawie możemy zatrudnić cudzoziemca bez dodatkowych formalności?
ODPOWIEDŹ Nie. Legalizując swój pobyt w Polsce, po pozytywnym zakończeniu postępowania, cudzoziemiec otrzymuje dwa dokumenty – pisemną decyzję stwierdzającą udzielenie zezwolenia na pobyt w Polsce oraz kartę pobytu, tj. plastikową kartę wielkości dowodu osobistego, która stanowi dokument tożsamości dla cudzoziemców przebywających w naszym kraju. Na karcie pobytu mogą być zamieszczane różnego rodzaju adnotacje, w tym ta dotycząca dostępu do rynku pracy. Istotne jest jednak to, że sam fakt umieszczenia takiej adnotacji nie oznacza, iż cudzoziemiec może być zatrudniany bez ograniczeń przez jakiegokolwiek pracodawcę i ma swobodę w podejmowaniu zatrudnienia w Polsce. Zgodnie z przepisami adnotacja „dostęp do rynku pracy” umieszczana jest w przypadku każdego zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy, nawet wtedy gdy zezwolenie to pozwala na pracę u jednego konkretnego pracodawcy wskazanego w decyzji. O sytuacji cudzoziemca zdecydowanie więcej powie nam zatem treść decyzji o udzieleniu zezwolenia na pobyt czasowy, stanowiącej podstawę do wydania karty pobytu. Przed zatrudnieniem cudzoziemca należy więc zweryfikować, czy ww. decyzja zezwala na podjęcie zatrudnienia u konkretnego pracodawcy, czy też np. pracownik jest zwolniony z obowiązku uzyskania zezwolenia na pracę.
Skierowanie kandydatów przez urząd
W związku z zamiarem ubiegania się o zezwolenie na pracę dla kandydata – cudzoziemca złożyliśmy w urzędzie pracy ofertę pracy w celu uzyskania informacji starosty o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy (tzw. test rynku pracy). Urząd pracy zidentyfikował kandydatów do pracy w rejestrach bezrobotnych i skierował ich do nas na rekrutację. Czy to oznacza, że nie będzie możliwości uzyskania informacji starosty na to stanowisko i tym samym zezwolenia na pracę dla cudzoziemca?
ODPOWIEDŹ Nadal istnieje możliwość uzyskania informacji od starosty i zatrudnienia kandydata – cudzoziemca. Test rynku pracy służy bowiem sprawdzeniu, czy pracodawca chcący zatrudnić cudzoziemca nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb kadrowych w oparciu o rejestry bezrobotnych. Pierwszeństwo w zatrudnieniu mają bowiem obywatele polscy i obywatele UE. Test rynku pracy polega na złożeniu przez pracodawcę oferty pracy w urzędzie pracy, na podstawie której urząd weryfikuje, czy w rejestrze bezrobotnych są kandydaci, którzy spełniają wymagania wskazane w tej ofercie. Jeżeli nie ma takich kandydatów, to pracodawca otrzyma w terminie 14 dni informację starosty o braku możliwości zaspokojenia jego potrzeb kadrowych i tym samym zielone światło do podjęcia dalszych działań zmierzających do zatrudnienia cudzoziemca. Jeżeli urząd natomiast zidentyfikuje takich kandydatów, to szansa na uzyskanie informacji starosty nadal istnieje, choć procedura może się nieco wydłużyć – do 21 dni. W takiej sytuacji urząd pracy skieruje kandydatów na rekrutację. Pracodawca nie powinien odmawiać spotkania z nimi, gdyż może to stanowić sygnał dla urzędu, że faktycznym celem testu jest zatrudnienie konkretnego cudzoziemca. Ma obowiązek uwzględnić ich w rekrutacji. Następnie pracodawca musi poinformować urząd pracy o tym, czy spełniają oni kryteria wskazane w ofercie pracy czy też nie. Jeżeli na podstawie wyjaśnienia pracodawcy okaże się, że skierowani kandydaci rzeczywiście nie mogli być zatrudnieni z uwagi na niespełnianie przez nich wymagań, to starosta wyda informację stwierdzającą brak możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych w oparciu o dostępnych lokalnie pracowników, pomimo wcześniejszego zidentyfikowania kandydatów w rejestrze bezrobotnych.
Odmowa rejestracji oświadczenia
W styczniu br. powiatowy urząd pracy odmówił nam wpisania oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy do ewidencji oświadczeń. W naszej ocenie spełniamy wszystkie przesłanki do wpisu. Czy możemy się odwołać od decyzji urzędu?
ODPOWIEDŹ Jeżeli oświadczenie było rejestrowane na podstawie nowych przepisów, które weszły w życie 1 stycznia 2018 r., to jest możliwość odwołania się od decyzji urzędu. Do 31 grudnia 2017 r. nie istniała procedura odwoławcza w sprawie rejestracji oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy, zresztą przepisy w ogóle nie określały sytuacji, w których urząd mógł odmówić takiej rejestracji. W konsekwencji pracodawcy, którym urząd pracy odmówił rejestracji, nie mieli możliwości odwołania się od negatywnej decyzji. Sytuacja ta zmieniła się 1 stycznia 2018 r. Przepisy definiują teraz wprost, w jakich sytuacjach starosta może wydać decyzję odmowną, np. jeżeli wnioskodawca był karany za przestępstwa przeciwko prawom pracowniczym, zalega z opłacaniem składek ZUS lub zobowiązań podatkowych, a także wtedy gdy wniosek został złożony dla pozoru. Ponadto obecnie odmowa wpisu oświadczenia do ewidencji musi nastąpić w formie decyzji administracyjnej wydanej przez starostę. Decyzja ta powinna zawierać uzasadnienie i można wnieść od niej odwołanie na zasadach ogólnych przewidzianych w kodeksie postępowania administracyjnego. Składa się je w terminie 14 dni od doręczenia decyzji. Odwołanie rozpatruje wojewoda.
Zatrudnienie na podstawie niebieskiej karty
Chcielibyśmy zatrudnić cudzoziemca, który posiada zezwolenie na pobyt w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (tzw. niebieską kartę). Cudzoziemiec wykonuje już pracę u innego pracodawcy na podstawie ww. zezwolenia od ponad dwóch lat. W urzędzie poinformowano nas, że możemy zatrudnić kandydata bez żadnych formalności. Czy to prawda? Jakie inne warunki musimy spełnić, aby zatrudnić cudzoziemca?
ODPOWIEDŹ Cudzoziemiec posiadający niebieską kartę ma na polskim rynku pracy znacznie większe uprawnienia niż ten posiadający standardowe zezwolenie na pobyt czasowy i pracę. W szczególności posiadacz niebieskiej karty może dużo swobodniej zmieniać miejsce swojego zatrudnienia. Zmiana pracodawcy wymaga zmiany niebieskiej karty tylko przez pierwsze dwa lata pracy na jej podstawie. Jest to jednak i tak znaczące ułatwienie, gdyż posiadacz standardowego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w razie zmiany pracy musi zawsze uzyskać nowe zezwolenie. Tymczasem po dwóch latach pracy na podstawie niebieskiej karty cudzoziemiec może już swobodnie zmienić pracodawcę bez konieczności wnioskowania o zmianę tej karty. O zmianie miejsca zatrudnienia powinien jednak zawiadomić urząd. W takiej sytuacji nowy pracodawca co do zasady nie musi wykonywać żadnych czynności związanych z legalizacją pobytu cudzoziemca posiadającego niebieską kartę. Niemniej jednak w naszej ocenie powinien zapewnić pracownikowi takie same warunki pracy, jakie są przewidziane dla wydania niebieskiej karty, w szczególności w odniesieniu do wynagrodzenia. Nie może ono być niższe niż 150 proc. przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym zawarcie umowy. W 2018 r. wypłata dla posiadacza niebieskiej karty nie powinna być więc niższa niż 6407,27 zł, co stanowi 150 proc. kwoty 4271,51 zł będącej przeciętnym wynagrodzeniem w Polsce za rok 2017.
Dwa zezwolenia na pracę dla członka zarządu
Członek zarządu naszej spółki jest cudzoziemcem. Jednocześnie pełni funkcję dyrektora finansowego i takie też stanowisko zostało wpisane do jego umowy o pracę. Jaki typ zezwolenia na pracę powinien posiadać?
ODPOWIEDŹ Każdy typ zezwolenia na pracę dedykowany jest określonej grupie pracowników. W związku z tym cudzoziemiec posiadający przykładowo zezwolenie typu „A” nie może podjąć się pracy, dla której wykonywania konieczne jest uzyskanie zezwolenia typu „B” lub „C”. W sytuacji kiedy pracownik ma kilka podstaw zatrudnienia objętych różnym typem zezwolenia na pracę, to dla każdej z nich powinien posiadać odrębne zezwolenie. Nie ma przy tym znaczenia, że praca jest wykonywana dla tego samego podmiotu. W przedstawionej sytuacji cudzoziemiec musi więc posiadać zarówno zezwolenie typu „A”, które uprawnia do wykonywania pracy na podstawie umowy o pracę u pracodawcy z siedzibą w Polsce, jak i zezwolenie typu „B”, które jest wydawane cudzoziemcom mającym zasiadać w zarządach spółek kapitałowych, pełnić funkcję komplementariuszy lub prokurentów. To pierwsze pozwoli cudzoziemcowi na wykonywanie pracy na stanowisku dyrektora finansowego, zaś to drugie – na pełnienie funkcji członka zarządu.
O czym warto pamiętać
! Adnotacja na karcie pobytu cudzoziemca „dostęp do rynku pracy” nie oznacza, że może on być zatrudniany bez żadnych formalności.
! Zatrudnienie członka zarządu na podstawie umowy o pracę może wymagać uzyskania dwóch zezwoleń na pracę.
! Skierowanie bezrobotnych kandydatów przez urząd pracy podczas procedury testu rynku pracy nie przekreśla szans na zatrudnienie cudzoziemca.
! Cudzoziemiec posiadający niebieską kartę może swobodnie zmienić pracodawcę, ale dopiero po dwóch latach pracy na jej podstawie.