Osoba jako pracownik była zatrudniona przez kilka lat i umowę o pracę rozwiązała 31 października 2017 r. Jeszcze w trakcie zatrudnienia stała się niezdolna do pracy (od 19 października) i choruje do 19 listopada. Jako pracownik zarabiała 3400 zł miesięcznie.
Równocześnie prowadzi własną działalność gospodarczą. Jednak do końca października nie podlegała z tytułu tej działalności ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu. Przystąpiła do tego ostatniego ubezpieczenia dobrowolnie dopiero od 8 listopada, po zakończeniu pracy na etacie. Obowiązuje ją najniższa podstawa dla przedsiębiorców, tj. 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia, jednak zamierza opłacać składki od podstawy wyższej. Za listopad wykaże podstawę w wysokości 3000 zł. Jak przedstawia się jej sytuacja w zakresie prawa do zasiłku chorobowego? Od jakiej podstawy ZUS ustali wysokość tego zasiłku?

ODPOWIEDŹ

Za okres od 19 do 31 października osobie przysługiwał zasiłek chorobowy z tytułu zatrudnienia. Natomiast za okres od 1 do 7 listopada, czyli już po ustaniu stosunku pracy, nie nabyła ona prawa do zasiłku chorobowego, gdyż kontynuuje działalność zarobkową. Ponieważ niezdolność do pracy powstała w czasie ubezpieczenia chorobowego, któremu ubezpieczony podlegał jako pracownik i trwa nieprzerwanie nadal, ma on prawo do zasiłku chorobowego z tytułu objęcia ubezpieczeniem chorobowym jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, tj. za okres od 8 do 19 listopada (12 dni). Okres zatrudnienia podlega wliczeniu do okresu ubezpieczenia, od którego uzależnione jest prawo do zasiłku chorobowego, z uwagi na to, że przerwa w ubezpieczeniu chorobowym nie była dłuższa niż 30 dni.
Okres wyczekiwania
Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Jednak zarówno osoby podlegające temu ubezpieczeniu obligatoryjnie, jak i na swój wniosek nie zawsze otrzymają zasiłek od razu, od pierwszego dnia powstania niedyspozycji zdrowotnej. Trzeba bowiem przez określony czas podlegać temu ubezpieczeniu i zapracować sobie na świadczenie. Jak bowiem stanowi art. 4 ustawy zasiłkowej, ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego:
1) po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu;
2) po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego – jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.
Przy czym do powyższych okresów ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy tego ubezpieczenia, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.
Prawo do zasiłku przysługuje także wówczas, gdy nieprzerwana niezdolność do pracy powstała w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, np. jeżeli ubezpieczony w dniu powstania niezdolności do pracy miał równolegle co najmniej dwa tytuły do ubezpieczeń, ale podlegał ubezpieczeniu tylko z jednego tytułu. [przykład]
PRZYKŁAD
Choroba, gdy ubezpieczenie jeszcze obowiązkowe
Z pracownica? rozwiązano umowę o prace? 31 października. W okresie zatrudnienia zawarła z innym niż pracodawca podmiotem umowę-zlecenie na okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2017 r. Do 31 października nie podlegała z tytułu wykonywania tej umowy ubezpieczeniu chorobowemu. Przystąpiła do niego od 1 listopada. Od 20 października do 30 listopada była niezdolna do pracy z powodu choroby. Za okres od 20 do 31 października ubezpieczona ma prawo do zasiłku chorobowego z tytułu zatrudnienia. Za okres od 1 do 30 listopada przysługuje jej zasiłek chorobowy z tytułu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba wykonująca umowę-zlecenie, gdyż nieprzerwana niezdolność do pracy powstała w czasie ubezpieczenia chorobowego, któremu podlegała jako pracownik.
Po ustaniu tytułu
Ustawa zasiłkowa przewiduje również prawo do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego dla osoby, która stała się niezdolna do pracy:
1) w czasie trwania tytułu ubezpieczenia, gdy niezdolność ta trwa nieprzerwanie po jego ustaniu;
2) po ustaniu tytułu ubezpieczenia – przy spełnieniu warunków określonych w art. 7 ustawy.
Jednak zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy powstałej w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego oraz z tytułu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie przysługuje za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli osoba niezdolna do pracy m.in.: kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby.
Natomiast zasiłek chorobowy nie przysługuje za okres niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało po wyczerpaniu prawa do tego zasiłku.
W przypadku osoby z pytania zasiłek przysługuje tylko za część okresu orzeczonej niezdolności do pracy. Powstała ona w czasie ubezpieczenia ze stosunku pracy i trwa w ciągłości także po jego zakończeniu. Jednak, po pierwsze, osoba przechodzi z etatu na prowadzoną już uprzednio działalność gospodarczą, a więc kontynuuje działalność zarobkową. Po drugie, nie zgłosiła się do ubezpieczenia chorobowego z tytułu działalności od razu po ustaniu stosunku pracy, a więc razem z obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalno-rentowymi, lecz później. To oznacza, że za siedem dni listopada nie uzyska świadczenia. Dopiero od 8 listopada, od kiedy objęło ją ubezpieczenie chorobowe, nabyła prawo do zasiłku ze względu na zaliczenie do okresu wyczekiwania ubezpieczenia chorobowego z pracy etatowej.
Różna podstawa
Na odmiennych zasadach ustala się podstawę wymiaru zasiłku dla osób w stosunku pracy (pracowników) i osób niebędących pracownikami, czyli np. przedsiębiorców czy zleceniobiorców. U tych pierwszych zasiłek jest obliczany z wynagrodzeń wypłaconych za okres 12 miesięcy poprzedzających miesiąc powstania niezdolności lub za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, jeżeli okres zatrudnienia nie obejmował okresu rocznego. Jeżeli więc pracownik zachorował w październiku 2017 r., to podstawę zasiłku za okres od 19 do 31 października (13 dni) stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od października 2016 r. do września 2017 r. Jeżeli przez cały ten okres pracownik miał wynagrodzenie w wysokości 3400 zł, to ono powinno być przyjęte jako podstawa zasiłku, po odliczeniu części składkowej 13,71 proc. finansowanej ze środków ubezpieczonego. Taki wynik daje podzielenie sumy wynagrodzenia za 12 miesięcy przez 12. Zasiłek za 13 dni wynosi:
3400 zł x 13,71 proc. = 466,14 zł – składki społeczne
3400 zł – 466,14 zł = 2933,86 zł – podstawa wymiaru zasiłku
2933,86 zł : 30 = 97,80 zł
97,80 zł x 80 proc. = 78,24 zł – dniówka zasiłku
78,24 zł x 13 dni = 1017,12 zł – kwota należnego zasiłku.
Z kolei podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. W przypadku krótszego okresu ubezpieczenia przyjmuje się przychód za pełne miesiące kalendarzowe tego ubezpieczenia. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego dla niepracownika uwzględnia się:
● kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71 proc. tej podstawy wymiaru;
● przychód uzyskany za okres nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, z tytułu którego przysługuje zasiłek;
● przychód w faktycznej wysokości, bez uzupełniania.
Jeżeli niezdolność do pracy ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, zarówno ubezpieczonego, dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe stanowi zadeklarowana kwota, jak i pozostałych ubezpieczonych:
● powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego oraz
● okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się po przerwie nieprzekraczającej 30 dni od ustania ubezpieczenia z innego tytułu,
przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku uwzględniana jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc kalendarzowy, w którym powstała niezdolność do pracy, po jej uzupełnieniu, zgodnie z przepisem art. 37 ust. 1 ustawy zasiłkowej.
W specyficzny sposób ustala się podstawę wymiaru zasiłku dla ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe stanowi zadeklarowana kwota i u którego niezdolność powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego oraz okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się po przerwie nieprzekraczającej 30 dni od ustania ubezpieczenia z innego tytułu. Wówczas podstawę wymiaru zasiłku stanowi suma:
1) miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą 13,71 proc.;
2) kwoty stanowiącej iloczyn jednej dwunastej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek, po jej uzupełnieniu do pełnej miesięcznej kwoty, którą ubezpieczony uzyskałby za pełny miesiąc kalendarzowy ubezpieczenia, w części przewyższającej miesięczną najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe (nadwyżki) za miesiąc kalendarzowy, w którym powstała niezdolność do pracy, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą 13,71 proc., oraz liczby pełnych kalendarzowych miesięcy aktualnego ubezpieczenia (liczby 1), powiększonej o liczbę pełnych kalendarzowych miesięcy ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu.
Kwota uzupełnionego przychodu nie może przekroczyć kwoty 250 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia, po odliczeniu 13,71 proc. (tj. ograniczenia miesięcznej podstawy wymiaru składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe). W 2017 r. jest to kwota 9196,36 zł. [ramka]
Ile wypłaci ZUS
Przedsiębiorca za listopad 2017 r. zadeklarował jako podstawę wymiaru składek społecznych kwotę 3000 zł.
Zatem podstawa wymiaru zasiłku chorobowego wyniosła 7060,17 zł według wyliczenia:
1) najniższa podstawa wymiaru składek za listopad 2017 r.: 2557,80 zł – (2557,80 zł x 13,71 proc.) = 2207,13 zł,
2) kwota zadeklarowana w przeliczeniu na pełny miesiąc kalendarzowy ubezpieczenia, tj. listopad 2017 r.: 3000 zł – (3000 zł x 13,71 proc.) = 2588,70 zł, 2588,70 zł : 11 dni x 30 dni = 7060,20 zł
Nadwyżka kwoty zadeklarowanej ponad najniższą podstawę:
7060,20 zł – 2207,13 zł = 4853,07 zł
Obliczenie 1/12 tej nadwyżki:
4853,07 zł : 12 = 404,42 zł
Kwota stanowiąca podstawę wymiaru zasiłku chorobowego:
404,42 zł x 12 miesięcy (1 miesiąc ubezpieczenia z działalności gospodarczej + 11 miesięcy ubezpieczenia z uprzedniego stosunku pracy) = 4853,04 zł
2207,13 zł + 4853,04 zł = 7060,17 zł
Należy zaznaczyć, że liczba pełnych miesięcy kalendarzowych ubezpieczenia uwzględnionych z poprzedniego i obecnego tytułu nie może przekraczać 12. Stąd z tytułu etatu przyjmujemy 11 miesięcy.
Zasiłek chorobowy za listopad 2017 r. zostanie naliczony w wysokości 2259,24 zł, co wynika z kalkulacji:
7060,17 zł : 30 dni = 235,34 zł x 80 proc. = 188,27 zł (stawka dzienna) x 12 dni = 2259,24 zł.
Podstawa prawna
Art. 3 pkt 3, pkt 4, art. 4, art. 6, art. 13, art. 36, art. 48, art. 49 ust. 3 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyn´stwa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1368 ze zm.).