Pozbawienie konsumentów możliwości wnoszenia powództw w sprawach o uznanie postanowień wzorców umownych za niedozwolone to rozwiązanie zbyt daleko idące. Tak uważa prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
Skrytykowana propozycja ograniczenia legitymacji procesowej w tych postępowaniach znalazła się w projekcie założeń zmian w kodeksie postępowania cywilnego. Mają one zlikwidować zjawisko nękania drobnych przedsiębiorców przez organizacje, które zarabiają na wynajdywaniu w regulaminach klauzul abuzywnych. Jednak prezes UOKiK ma wątpliwości.
„Nie należy zapominać, że konsument jest głównym beneficjentem wyroków SOKiK uznających postanowienia wzorców umowy za niedozwolone. Stanowią one bowiem swoisty prejudykat dla postępowań sądowych prowadzonych w sporach indywidualnych konsumenta z przedsiębiorcą” – czytamy w opinii prezesa UOKiK.
Dlatego też prezes zastanawia się, czy uniemożliwienie konsumentom występowania z pozwami do SOKiK nie jest rozwiązaniem „zbyt daleko idącym”. I proponuje inne. „Konstruktywną propozycją w tym zakresie może być ograniczenie legitymacji tylko do konsumentów, którzy zawarli umowę z przedsiębiorcą przy wykorzystaniu wzorca umowy, który zawiera postanowienie przez nich kwestionowane” – pisze prezes UOKiK. Obecnie bowiem takie pozwy może złożyć każdy, kto mógłby choćby tylko potencjalnie zawrzeć umowę zawierającą klauzule abuzywne.
Innym rozwiązaniem mogłaby być zupełna rezygnacja z kosztów zastępstwa procesowego pełnomocników profesjonalnych w tych sprawach. Sam jednak prezes UOKiK zaznacza, że byłoby to rozwiązanie „ryzykowne”.
Za konsumentami opowiedział się również rzecznik ubezpieczonych. W opinii do rządowego projektu przytoczył cel unijnej dyrektywy 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. UE L 1993.95.29 ze zm.). Otóż zgodnie z nim osoby, które mają uzasadniony interes do działania w sprawie, muszą posiadać uprawnienie do wszczęcia przed sądem postępowania dotyczącego warunków umowy. Co więcej, art. 7 ust. 1 i 2 dyrektywy jasno wskazuje, że „państwa członkowskie mają obowiązek troszczyć się o to, aby w interesie konsumenta, (...) istniały odpowiednie i skuteczne środki, dzięki którym stosowanie przez osobę prowadzącą działalność gospodarczą niedozwolonych klauzul zawieranych z konsumentem zostanie wyeliminowane”. Środki te powinny gwarantować, że osoby zainteresowane ochroną konsumentów będą mogły wszczynać postępowania zmierzające do wyeliminowania postanowień niedozwolonych – tłumaczy rzecznik ubezpieczonych.
Etap legislacyjny
Projekt w uzgodnieniach