Wysokość opłat dla radców prawnych w sprawach o ustalenie obowiązku ubezpieczenia społecznego należy ustalać według wartości przedmiotu sporu, a nie ryczałtowo – orzekł wczoraj Sąd Najwyższy.
Sprawa dotyczyła ustalenia, czy pracująca w prywatnej firmie Aneta N. była zatrudniona na podstawie stosunku pracy i w związku z tym podlegała obowiązkowemu ubezpieczeniu ZUS. Organ wydał w tej kwestii negatywne rozstrzygnięcie, ale sąd rozpoznający odwołanie zmienił tę decyzję i uznał, że kobieta była zatrudniona jako pracownica i podlegała wszystkim obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od marca 2013 r.
Mimo korzystnego rozstrzygnięcia, pełnomocnik powódki złożył zażalenie, przy czym odniósł się wyłącznie do kwestii kosztów sądowych. Wydając wyrok, sąd zasądził bowiem koszty zastępstwa procesowego w kwocie zaledwie 120 zł, powołując się na przepis ówcześnie obowiązującego par. 11 ust. 2 rozporządzenia z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. Zgodnie z nim stawki minimalne wynosiły wówczas 60 zł w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego – ustalane więc były ryczałtowo, niezależnie od wartości przedmiotu sporu. Tymczasem pełnomocnik powódki wskazywał, że rozpatrywana sprawa nie dotyczy ani świadczeń, ani kwestii zaopatrzenia emerytalnego, ale podlegania ubezpieczeniom społecznym. Jego zdaniem koszty sądowe powinny więc być ustalane zgodnie z par. 6 rozporządzenia, a więc zgodnie z wartością przedmiotu sporu. Rozpoznający apelację sąd skierował w tej kwestii pytanie prawne do Sądu Najwyższego.
SN zaś ostatecznie wydał uchwałę. Zgodnie z nią w sprawie o ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku ubezpieczenia społecznego lub jego zakresu do niezbędnych kosztów procesu zalicza się wynagrodzenie reprezentującego stronę radcy prawnego. Podstawą zasądzenia opłaty za jego czynności z tytułu zastępstwa prawnego bierze się bowiem pod uwagę stawki minimalne określone w par. 6 rozporządzenia z września 2002 r. – czyli ustalone proporcjonalnie do wartości przedmiotu sporu.
W uzasadnieniu SN wskazał m.in., że przepis par. 6 wyznacza ogólne zasady ustalania opłat za zastępstwo procesowe, które są zasądzane na rzecz wygrywającego proces. Zaś kolejne przepisy, w tym par. 11 rozporządzenia, są regulacjami szczególnymi.
– Trudno uznać, że sprawy o ustalenie istnienia stosunku ubezpieczenia społecznego są sprawami o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego, jak mówi przepis, który ma charakter wyjątku od reguły i nie powinien być interpretowany rozszerzająco – stwierdziła sędzia Katarzyna Gonera.
SN nadał uchwale walor zasady prawnej, co oznacza, że wiąże ona wszystkie składy orzekające SN, także w nowszych sprawach. Obecnie obowiązujące rozporządzenie z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych zawiera bowiem odpowiednio w par. 2 i par. 9 ust. 2 praktycznie identyczne normy, różniące się jedynie kwotami opłat.
ORZECZNICTWO
Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 20 lipca 2016 r., sygn. akt III UZP 2/16.