Rzecznik od lat zabiega o standaryzację warunków pobytu dzieci i młodzieży w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i młodzieżowych ośrodkach socjoterapii. W 2015 r. RPD przekazał MEN propozycje standardów w zakresie edukacji, wychowania i opieki. 2 listopada ub.r. umieszczono je w rozporządzeniu.
"To bardzo ważna decyzja. Takie ośrodki powinny przygotowywać młodych ludzi do kreatywnego i odpowiedzialnego życia w otwartym środowisku pozainstytucjonalnym. Niestety zbyt często adaptują ich do życia w zamkniętym ośrodku, bywa, że z użyciem przemocy fizycznej i psychicznej ze strony dorosłych lub ich cichej akceptacji dla przemocy. W części z placówek dochodzi do licznych nieprawidłowości. Jestem przekonany, że wprowadzone standardy mają zadanie lepiej zabezpieczyć dobro dziecka. Ich skuteczność będzie dodatkowo wyższa, jeżeli zostaną uzupełnione" – przekonuje Michalak.
Według niego w rozporządzeniu pominięto niektóre ważne postulaty dotyczące jakości pracy tych placówek. Brak jest m.in. zapisu określającego maksymalną liczbę wychowanków (72 osoby), zobowiązania do zatrudniania terapeutów oraz superwizji pracy edukacyjnej, wychowawczej i specjalistycznej przynajmniej raz w roku czy zapewnienia opieki medycznej.
Marek Michalak apeluje do MEN o ich wprowadzenie i dodatkowo - o przyśpieszenie wprowadzenia w życie definicji wychowanka od 1 września 2016 r., a nie jak zapisano w rozporządzeniu - od 1 stycznia 2017 r. Ma to szczególne znaczenie w związku z naliczaniem części ogólnej subwencji oświatowej dla jednostek samorządu terytorialnego przeznaczonej na funkcjonowanie tych placówek.
Subwencja oświatowa - której wysokość co roku jest określona w ustawie budżetowej - dzielona jest między samorządy na podstawie algorytmu opisanego w rozporządzeniu ministra edukacji, również wydawanego co roku. Punktem wyjścia do obliczeń jest kwota bazowa na każdego ucznia. Ze względu na specyfikę niektórych placówek, potrzeb uczniów, kwota bazowa może być zwiększana o mnożniki, tzw. wagi. I tak jest w przypadku wychowanków młodzieżowych ośrodków wychowawczych.
Według informacji Ośrodka Rozwoju Edukacji z lutego 2015 r. w Polsce jest 96 młodzieżowych ośrodków wychowawczych, w których przebywa 4 tys. 868 osób, oraz 71 młodzieżowych ośrodków socjoterapii, gdzie jest 3 tys. 290 podopiecznych.
Młodzieżowe ośrodki wychowawcze są przeznaczone dla dzieci i młodzieży powyżej 13. roku życia, niedostosowanych społecznie. Funkcjonują jako ośrodki resocjalizacyjno-wychowawcze dla dzieci i młodzieży w normie intelektualnej oraz jako resocjalizacyjno-rewalidacyjne dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim. Do MOW-ów kierowani są wyłącznie nieletni, wobec których sąd rodzinny wydał postanowienie o zastosowaniu takiego środka wychowawczego.
Młodzieżowe ośrodki socjoterapii są przeznaczone dla dzieci i młodzieży zagrożonych niedostosowaniem społecznym, które wymagają stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy, wychowania i socjoterapii. Przyjmują podopiecznych na wniosek rodziców (opiekunów prawnych), na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.