Jednym z zadań własnych każdej gminy jest tworzenie warunków do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych mieszkańców. W praktyce oznacza to przyznawanie lokali mieszkalnych (do odpłatnego używania) według określonych kryteriów dochodowych potrzebującym osobom i rodzinom. Szczegółowe wymogi stawiane chętnym do najmu takich mieszkań różnią się w zależności od gminy.

Mieszkania komunalne to alternatywna droga do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych osób i rodzin, których nie stać na kupno lub wynajem mieszkania według cen rynkowych. Z zasady czynsz w takich lokalach jest poniżej poziomu rynkowego. Szczupłe zasoby lokalowe gmin w połączeniu z rozległymi potrzebami mieszkaniowymi niezamożnych mieszkańców powodują niewystarczające zaspokojenie zapotrzebowania na tego typu lokale. Tworzą się długie listy oczekujących na przyznanie wolnych mieszkań komunalnych.

Lokale komunalne nie stają się własnością lokatorów - są jedynie odpłatnie udostępniane do używania na zasadach najmu. Dopiero po pewnym czasie lokatorzy takiego lokum mogą się starać o wykup mieszkania na własność.

W związku z niewielką liczbą lokali i długą listą chętnych gminy tworzą szczegółowe kryteria według których są one przyznawane. Jednym z podstawowych wymogów są niewysokie dochody oraz aktualna sytuacja lokalowa wnioskodawcy. Kryteria w konkretnej gminie zawarte są w odpowiedniej uchwale.

Zgodnie z ustawą umowa o odpłatne używanie lokalu wchodzącego w skład mieszkaniowego zasobu gminy może być zawarta wyłącznie na czas nieoznaczony, chyba że zawarcia umowy na czas oznaczony żąda lokator. Zasada ta nie dotyczy lokalu socjalnego lub lokalu związanego ze stosunkiem pracy.

Zawarcie umowy najmu mieszkania komunalnego może być uzależnione od wpłacenia przez najemcę kaucji zabezpieczającej pokrycie należności z tytułu najmu lokalu, przysługujących wynajmującemu (gminie) w dniu opróżnienia lokalu. Kaucja nie może przekraczać 12-krotności miesięcznego czynszu za dany lokal, obliczonego według stawki czynszu obowiązującej w dniu zawarcia umowy najmu.

Kaucja podlega zwrotowi w ciągu miesiąca od dnia opróżnienia lokalu lub nabycia jego własności przez najemcę, po potrąceniu należności wynajmującego z tytułu najmu lokalu.

Wynajmujący (gmina) jest obowiązany do zapewnienia sprawnego działania w mieszkaniu komunalnym istniejących instalacji i urządzeń związanych z budynkiem umożliwiających najemcy korzystanie z wody, paliw gazowych i ciekłych, ciepła, energii elektrycznej, wind oraz innych instalacji i urządzeń stanowiących wyposażenie lokalu i budynku. W razie zaś oddania w najem lokalu opróżnionego przez dotychczasowego najemcę, wynajmujący (gmina) jest obowiązany wymienić zużyte elementy wyposażenia lokalu.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (zobacz tekst ujednolicony)