Ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (cz. 4), t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm.; dalej: ustawa.
Art. 26d. [Zwrot kosztów asysty pracy]
1. Pracodawca, który zatrudnia pracownika niepełnosprawnego, może otrzymać ze środków Funduszu zwrot:
1) miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy,
2) kosztów szkolenia tych pracowników
– w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy.
2. Wysokość zwrotu miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy stanowi iloczyn kwoty najniższego wynagrodzenia i ilorazu liczby godzin w miesiącu przeznaczonych wyłącznie na pomoc pracownikowi niepełnosprawnemu i miesięcznej liczby godzin pracy pracownika niepełnosprawnego w miesiącu, z zastrzeżeniem ust. 3.
2a. Zwrot kosztów szkolenia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy obejmuje 100% kosztów szkolenia, nie więcej jednak niż równowartość kwoty najniższego wynagrodzenia.
3. Liczba godzin przeznaczonych wyłącznie na pomoc pracownikowi niepełnosprawnemu nie może przekraczać liczby godzin odpowiadającej 20% liczby godzin pracy pracownika w miesiącu.
4. Przepisy art. 26 ust. 4–6 stosuje się odpowiednio.
komentarz
●Artykuł 26d normuje refundację kosztów asysty pracy osób niepełnosprawnych. Instrument ten został wprowadzony 1 maja 2004 r. Systemowe wspieranie zatrudnienia osób niepełnosprawnych powinno bowiem uwzględniać to, że niektóre osoby niepełnosprawne podejmujące zatrudnienie lub świadczące pracę mogą wymagać udzielania im pomocy w różnych zakresach. Instrumenty wspierające asystę w miejscu pracy są zróżnicowane.
Artykuł 26d normuje jedynie fragmentarycznie zagadnienie pomocy udzielanej niepełnosprawnemu w miejscu pracy. Nie chodzi tu o gratyfikowanie ogólnie właściwych postaw współpracowników osoby niepełnosprawnej, lecz o rekompensowanie pracodawcy kosztów zatrudnienia innych pracowników, który przeznaczyli czas na wykonywanie dodatkowych czynności związanych z pomocą osobie niepełnosprawnej.
Bezpośrednim adresatem instrumentów przewidzianych w tych regulacjach jest pracodawca osoby niepełnosprawnej, który ze środków publicznych może pokrywać lub uzyskiwać rekompensatę zapewnianych przez siebie form pomocy osobom niepełnosprawnym.
●W art. 26d unormowano ogólne zasady udzielania refundacji kosztów asysty pracy osób niepełnosprawnych. Szczególne warunki udzielania tego wsparcia normuje rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 23 grudnia 2014 r. w sprawie zwrotu dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych (Dz.U. poz. 1987; dalej: rozporządzenie).
Jeżeli refundacja kosztów asysty pracy stanowi w danym przypadku pomoc publiczną w rozumieniu art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. z 2004 r. nr 90, poz. 864/2; dalej: TFUE), to jest ona udzielana w formie pomocy na rekompensatę dodatkowych kosztów związanych z zatrudnianiem pracowników niepełnosprawnych, o której mowa w rozporządzeniu Komisji UE nr 651/2014 uznającym niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 TFUE (Dz.Urz. UE z 2014 r. L 187, s. 1; dalej: GBER). Zatem refundacja ta musi być udzielana w sposób niepowodujący przekroczenia warunków dotyczących tego rodzaju pomocy.
●Refundacja, o której mowa w art. 26d ustawy, ma charakter wsparcia udzielanego fakultatywnie na wniosek.
Jest ona instrumentem mającym co do zasady wspierać utrzymanie zatrudnienia przez osoby niepełnosprawne. Z art. 26b ust. 1 ustawy wynika bowiem jednoznacznie, że osoba niepełnosprawna, na rzecz której świadczona ma być asysta, jest osobą zatrudnioną. Jednocześnie nie wprowadzono ograniczenia dostępu do asysty tylko dla osób, które w momencie zatrudnienia były już niepełnosprawne. Instrument ten może odnosić się również do osób, które stały się niepełnosprawne w trakcie zatrudnienia lub w tym okresie zmienił się ich stopień lub rodzaj niepełnosprawności lub uległy nasileniu dysfunkcje utrudniające funkcjonowanie w miejscu pracy.
Jest to uzasadnione przede wszystkim z uwagi na zakres asysty, o której mowa w art. 26d ustawy, którym jest pomoc dotycząca czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy. O ile przed zatrudnieniem osoby niesłyszącej pracodawca może domniemywać, że mogą wystąpić problemy w porozumiewaniu się z tą osobą, to asysta będzie w rzeczywistości świadczona od dnia nie wcześniejszego niż dzień zatrudnienia tej osoby (będzie już wówczas osobą zatrudnioną).
Z kolei istnienie czynności niemożliwych lub trudnych do wykonywania przez osobę niepełnosprawną i wymagających potencjalnie pomocy jest obserwowane dopiero po upływie pewnego okresu zatrudnienia osoby niepełnosprawnej. Zatrudnienie osoby niepełnosprawnej, o której pracodawca z góry wie, że nie będzie mogła wykonywać powierzonych jej zadań, jest – bez uprzedniego zaplanowania, a następnie wprowadzenia odpowiednich usprawnień – nieracjonalne i może się okazać co najmniej frustrujące dla obu stron stosunku pracy.
●W art. 26d jest mowa o pracowniku niepełnosprawnym. Należy uznać, że dotyczy to wyłącznie pracowników w rozumieniu art. 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.; dalej: k.p.) będących osobami niepełnosprawnymi w rozumieniu ustawy. Omawiana refundacja może być przyznana bez względu na stopień i przyczynę powstania niepełnosprawności, wiek czy wymiar czasu pracy pracownika będącego osobą niepełnosprawną.
●Refundacji udziela się na podstawie umowy zawartej pomiędzy wnioskodawcą a realizatorem zadania. Umowa refundacyjna może zostać zawarta na dowolny okres, jednak optymalnym rozwiązaniem jest zwieranie jej na okres nie dłuższy niż do grudnia danego roku. Możliwe jest także zwieranie umów lub aneksów kwartalnych, co jest dobrym rozwiązaniem przy niskim budżecie na realizację danego zadania lub w przypadku nowych pracodawców wnioskujących o pomoc, o której mowa w ustawie. Inaczej niż ma to miejsce przy otrzymaniu wsparcia, o którym mowa w art. 26 i 26e ustawy, nie wymaga się w przypadku refundacji, o której mowa w art. 26d, by osoba niepełnosprawna była zatrudniona w odpowiednim okresie po dniu zawarcia umowy.
Wnioskodawcą jest pracodawca w rozumieniu art. 3 k.p. Status pracodawcy ani jego struktura zatrudnienia nie wpływają na możliwość występowania o omawianą refundację i jej otrzymanie.
Podstawowa właściwość rzeczowa w sprawach omawianej refundacji należy co do zasady do starosty właściwego ze względu na miejsce zatrudnienia osoby niepełnosprawnej. Czynności starosty w postępowaniu dotyczącym omawianej refundacji z zasady wykonuje powiatowy urząd pracy (PUP). Szczególna właściwość rzeczowa została przypisana do prezesa Zarządu PFRON tylko i wyłącznie w sytuacji, gdy wnioskodawcą jest starosta.
●Przedmiotem refundacji, o której mowa w art. 26d ustawy, są miesięczne koszty zatrudnienia pracowników pomagających osobie niepełnosprawnej w pracy w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez niepełnosprawnego na stanowisku pracy.
Zgodnie z definicją słownikową pomagać oznacza tyle, co wziąć udział w pracy jakiejś osoby, aby ułatwić jej tę pracę. Pomocy nie można więc utożsamiać z nadzorem czy nieukierunkowanym wsparciem psychicznym, np. uprzejmego współpracownika czy brygadzisty nie można uznać za asystenta osoby niepełnosprawnej z jego zespołu tylko dlatego, że instruuje ją lub nadzoruje wykonywanie przez nią pracy.
Pomoc w zakresie określonym w art. 26d może dotyczyć dwóch zakresów aktywności.
Po pierwsze, czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy. Należy zwrócić uwagę na to, że czynności te muszą być czynnościami wykonywanymi na stanowisku pracy – mogą dotyczyć pracy lub innej aktywności mającej miejsce w przestrzeni stanowiska pracy. Ponadto czynności te muszą być trudne lub niemożliwe do samodzielnego wykonania. Z jednej strony jest to opis stanu istniejącego w danym przypadku, a z drugiej refundacja dotyczy dodatkowych kosztów wynikających z niepełnosprawności. Zaistnienie tej sytuacji powinno być impulsem do ustalenia, dlaczego czynności powierzone osobie niepełnosprawnej sprawiają jej trudności. Czy wykonywała je wcześniej i stała się niepełnosprawna? Czy powierzone zadania były wykonalne? Czy pracownik został zatrudniony zgodnie z kwalifikacjami? Czy brak możliwości wykonania czynności wynika z niepełnosprawności pracownika? Czy można usprawnić otoczenie lub organizację pracy osoby niepełnosprawnej tak, by mogła wykonać te czynności?
Po drugie, komunikowanie się z otoczeniem w znaczeniu użytym w art. 26d jest pojęciem szerokim i obejmuje np. nawiązanie kontaktu, zrozumienie komunikatów odbieranych z otoczenia, przekazywanie komunikatów otoczeniu. Mając na uwadze dodatkowy i związany z niepełnosprawnością charakter refundowanych kosztów, nie jest dopuszczalne refundowanie tłumaczy języków obcych. Wyjątek mogą tu stanowić np. obce języki migowe, względnie usługi obejmujące posługiwanie się językiem migowym i językiem migowym odbieranym dotykowo.
Uwagę zwracają tu cztery kwestie związane z osobą asystenta.
Po pierwsze, asystent świadczący pomoc na rzecz osoby niepełnosprawnej jest pracownikiem w rozumieniu art. 2 k.p. Może być zatrudniony w dowolnym wymiarze czasu pracy i z dowolnym wynagrodzeniem. Może być pracownikiem zatrudnionym wcześniej lub później niż osoba niepełnosprawna, której ma pomagać.
Po drugie, asystent może być również osobą sprawną lub niepełnosprawną.
Po trzecie, asystent nie musi być z zawodu czy wykształcenia asystentem. Jednak musi być zdolny do wykazania w dowolnej formie, że potrafi wykonywać czynności z zakresu refundowanej asysty. Jeżeli ma pomagać np. frezerowi lub księgowej w jakichś czynnościach w miejscu pracy, to musi sam umieć wykonać czynności, w których ma pomagać. Jeżeli pomoc miałaby polegać na ułatwieniu osobie niesłyszącej komunikowania się z otoczeniem, to asystent musi znać język migowy. Asystowanie może być wyłącznym lub pobocznym zajęciem pracownika. Może on świadczyć asystę na rzecz jednej lub kilku osób niepełnosprawnych.
Po czwarte, art. 26d nie odnosi się do wynagrodzenia asystenta, lecz do kosztów jego zatrudnienia. Dopuszczalne jest więc przyjęcie za przedmiot refundacji kosztów płacy w rozumieniu art. 2 pkt 4a k.p., a nie wyłącznie wynagrodzenia osiąganego.
●Maksymalna kwota refundacji nie może przekraczać iloczynu kwoty najniższego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 2 pkt 1 k.p., i ilorazu liczby godzin w miesiącu przeznaczonych wyłącznie na pomoc pracownikowi niepełnosprawnemu i miesięcznej liczby godzin pracy pracownika niepełnosprawnego w miesiącu, z tym że liczba godzin przeznaczonych wyłącznie na pomoc pracownikowi niepełnosprawnemu nie może przekraczać liczby godzin odpowiadającej 20 proc. liczby godzin pracy pracownika w miesiącu.
Jeden asystent może pomagać jednej osobie niepełnosprawnej więcej niż przez 20 proc. swojego nominalnego czasu pracy, jednak pracodawca otrzyma wsparcie do kwoty odpowiadającej 20 proc. czasu pracy asystenta na jedną osobę niepełnosprawną. [przykład 1]
●Procedura uzyskiwania refundacji z art. 26d jest taka, jak w przypadku refundacji kosztów adaptacyjnych, o której mowa w art. 26. Sprawie dotyczącej refundacji nadaje bieg złożenie wniosku Wn-Kz (I części oraz III części z wypełnionymi blokami A–C). Wzór wniosku Wn-KZ określa załącznik do rozporządzenia.
Sposób obliczenia refundacji określa art. 26d i III część wniosku Wn-KZ. Kwota przyznanej refundacji może być niższa od kwoty maksymalnej wstępnie wykazanej we wniosku przed zawarciem umowy. Może to wynikać z merytorycznej oceny wniosku, braku wystarczającej kwoty środków PFRON na zrealizowanie tego celu i wynegocjowania przez strony umowy refundacyjnej, np. niższego limitu czasu poświęconego na pomoc pracownikom niepełnosprawnym. Strony nie mogą modyfikować wzoru na obliczenie kwoty refundacji, jednak mogą w umowie zawrzeć postanowienia co do wartości poszczególnych zmiennych wpływających na wysokość refundacji, np. mogą postanowić, że czas poświęcony przez danego asystenta danej osobie nie przekroczy 10 proc. czasu pracy asystenta. Tym samym wpłynie to na kwotę refundacji do wypłaty obliczoną zgodnie z ustawą i wspomnianym algorytmem.
Od 1 stycznia 2015 r. możliwe jest również uzyskanie przez pracodawcę 100 proc. kosztów szkolenia osoby wyznaczonej na asystenta (we wcześniej wspomnianym rozumieniu) lub pracującej już jako asystent. W celu uzyskania refundacji składa się wniosek Wn-Kz (I część oraz IV część z wypełnionymi blokami A–C).
Koszty podlegają refundacji, o której mowa w art. 26d, wyłącznie w razie ich poniesienia po dniu zawarcia umowy refundacyjnej.
Art. 26e. [Refundacja kosztów wyposażenia stanowiska pracy]
1. Pracodawca, który przez okres co najmniej 36 miesięcy zatrudni osobę niepełnosprawną zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna albo poszukująca pracy niepozostającą w zatrudnieniu, może otrzymać, na wniosek, ze środków Funduszu zwrot kosztów wyposażenia stanowiska pracy do wysokości piętnastokrotnego przeciętnego wynagrodzenia.
2. Zwrotu kosztów, o których mowa w ust. 1, dokonuje starosta na warunkach i w wysokości określonych umową zawartą z pracodawcą, z tym że zwrotowi nie podlegają koszty poniesione przed dniem zawarcia umowy.
3. Umowy z pracodawcą, którym jest starosta, zawiera Prezes Zarządu Funduszu.
4. (uchylony).
5. Warunkiem zwrotu kosztów, o których mowa w ust. 1, jest uzyskanie, wydanej na wniosek starosty, pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy odpowiednio o przystosowaniu do potrzeb wynikających z niepełnosprawności osoby zatrudnionej na wyposażanym stanowisku pracy lub o spełnieniu warunków bezpieczeństwa i higieny pracy na tym stanowisku.
6. Jeżeli okres zatrudnienia osoby niepełnosprawnej będzie krótszy niż 36 miesięcy, pracodawca jest obowiązany zwrócić Funduszowi za pośrednictwem starosty środki w wysokości równej 1/36 ogólnej kwoty zwrotu za każdy miesiąc brakujący do upływu okresu, o którym mowa w ust. 1, jednak w wysokości nie mniejszej niż 1/6 tej kwoty. Pracodawca dokonuje zwrotu w terminie 3 miesięcy od dnia rozwiązania stosunku pracy z osobą niepełnosprawną.
7. Pracodawca nie zwraca środków, o których mowa w ust. 5, jeżeli zatrudni w terminie 3 miesięcy od dnia rozwiązania stosunku pracy z osobą niepełnosprawną inną osobę niepełnosprawną, zarejestrowaną w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotna lub poszukująca pracy i niepozostającą w zatrudnieniu, przy czym wynikająca z tego powodu przerwa nie jest wliczana do okresu, o którym mowa w ust. 1.
8. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia:
1) tryb postępowania w sprawach, o których mowa w ust. 1–6,
2) wzór wniosku i elementy umowy oraz dokumentację niezbędną do zwrotu kosztów, o których mowa w ust. 1,
3) sposób i terminy rozpatrywania wniosków, o których mowa w ust. 1,
4) formy zabezpieczenia zwrotu otrzymanych środków w przypadku niedotrzymania warunków umowy dotyczących ich przyznania
– mając na względzie zwiększenie poziomu zatrudnienia osób niepełnosprawnych, dokonywanie zwrotu kosztów zgodnie z zasadami udzielania pomocy w ramach zasady de minimis oraz racjonalne gospodarowanie środkami Funduszu.
komentarz
●Artykuł 26e normuje refundację kosztów wyposażenia stanowiska pracy osób niepełnosprawnych. Po kilkuletniej przerwie został on przywrócony ustawą z 30 lipca 2007 r. Szczegółowe warunki udzielania tej refundacji normuje rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 11 marca 2011 r. w sprawie zwrotu kosztów wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej (Dz.U. z 2015 r. poz. 93).
Refundacja może stanowić pozapomocowe wsparcie lub pomoc publiczną. W tym drugim przypadku jest ona udzielana jako pomoc de minimis, w sposób niepowodujący przekroczenia przepisów rozporządzeń KE dotyczących udzielania pomocy w tej formule. Refundacja może być udzielona jako pomoc de minimis zwykła, pomoc de minimis w rolnictwie lub pomoc de minimis w rybołówstwie. Musi zatem spełniać warunki określone w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 1407/2013 z 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 TFUE do pomocy de minimis (Dz.Urz. UE L 352, s. 1) albo w rozporządzeniu nr 1408/2013 z 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 TFUE do pomocy de minimis w sektorze rolnym (Dz.Urz. UE L 352, s. 9) albo w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 717/2014 z 27 czerwca 2014 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis w sektorze rybołówstwa i akwakultury (Dz.Urz. UE L 190, s. 45).
●W świetle art. 26e ust. 1 refundacja ma charakter wsparcia udzielanego fakultatywnie na wniosek. Oznacza to, że złożenie wniosku jest jednocześnie oświadczeniem woli wyrażającym zamiar uzyskania refundacji oraz warunkiem koniecznym do jej uzyskania. Z kolei fakultatywność udzielania refundacji oznacza, że nawet w razie spełnienia wszystkich warunków do uzyskania refundacji złożony wniosek o jej udzielenie może być rozpatrzony negatywnie. Fakultatywność nie oznacza jednak dowolności. Kryteria służące rozpatrzeniu wniosku muszą zawsze wynikać z przepisów prawa. W tym przypadku dotyczy to art. 26e, przepisów rozporządzenia oraz przepisów o finansach publicznych (np. głównie dotyczących osiągania zakładanych rezultatów najniższym możliwym nakładem środków publicznych lub najlepszych efektów danym kosztem), a w przypadku gdy refundacja stanowi pomoc publiczną – także regulacji wspólnotowych dotyczących udzielania poszczególnych typów pomocy de minimis.
●Refundacja jest instrumentem mającym wspierać aktywizację zawodową niezatrudnionych osób niepełnosprawnych. W związku z tym stosownie do art. 26e ust. 1 przyznaje się ją na osoby będące osobami niepełnosprawnymi w rozumieniu ustawy, które zostały zarejestrowane w PUP jako bezrobotne lub jako poszukujące pracy, a niepozostające w zatrudnieniu. Dla uzyskania refundacji nie ma więc znaczenia to, czy dana osoba korzysta z usług innych podmiotów pośrednictwa pracy oraz jaki status jej podmioty te nadały. Osoba niepełnosprawna powinna mieć status osoby bezrobotnej lub poszukującej pracy niepozostającej w zatrudnieniu do dnia przyznania refundacji.
Ustawodawca nie określił szczególnych warunków odnośnie do stopnia i rodzaju niepełnosprawności osoby, z którą miałaby być związana refundacja. Przepisy ustawy nie określają także wymiaru czasu pracy osoby zatrudnionej na refundowanym stanowisku pracy, jednak z objaśnienia do wniosku Wn-W(I) wynika, że łączna obsada osób niepełnosprawnych zatrudnionych na refundowanym stanowisku pracy nie może być mniejsza od jednego etatu. Nie oznacza to jednak, że wymiar ten musi dotyczyć w całości wyłącznie osoby, której dotyczy refundacja. Limit jednoetatowy mogą częściowo zapełniać dotychczasowi pracownicy wnioskodawcy będący osobami niepełnosprawnymi, w tym zatrudnionymi także na innych zmianach niż osoba, której dotyczy refundacja. Nadal w tej sytuacji organ udzielający refundacji może powołać się na zasady gospodarnego wydatkowania środków publicznych i udzielić refundacji w proporcjonalnie niższej wysokości, uwzględniając cel osiągnięcia najlepszych efektów z poczynionych nakładów, względnie wydatkowania możliwie najniższej kwoty pozwalającej na osiągnięcie danego celu.
●Refundacji udziela się na podstawie umowy zawartej pomiędzy wnioskodawcą a realizatorem zadania.
Podstawowa właściwość rzeczowa w sprawach omawianej refundacji należy co do zasady do starosty. Wynika to z art. 26e ust. 2. Właściwość miejscową określa rozporządzenie, przyznając kompetencje w tym zakresie staroście właściwemu ze względu na miejsce zarejestrowania osoby niepełnosprawnej jako bezrobotnej albo poszukującej pracy niepozostającej w zatrudnieniu. Właściwość miejscowa starosty została ustalona w taki sposób, by środki PFRON podążały za osobami niepełnosprawnymi, a starosta przyznający refundację działał w pierwszej kolejności na rzecz niepełnosprawnych klientów PUP, a nie szerzej rozumianego lokalnego rynku pracy.
Należy tu zwrócić uwagę na dwie kwestie. Po pierwsze, niedopuszczalne jest uzależnianie przyznania refundacji od zatrudnienia osoby niepełnosprawnej u pracodawcy działającego na terenie danego powiatu. Po drugie, określenie właściwości miejscowej w przytoczony sposób oraz możliwość zarejestrowania się przez daną osobę w kilku miejscach jako osoba poszukująca pracy przemawia za odebraniem oświadczenia na temat, czy osoba ta jest zarejestrowana wyłącznie w PUP obejmującym teren działania danego starosty, czy również w innym PUP, oraz czy na tę osobę obecny lub inny wnioskodawca zamierza uzyskać refundację, o której mowa w art. 26e ustawy.
Należy mieć na uwadze, że czynności starosty w postępowaniu dotyczącym refundacji z zasady wykonuje PUP, w którym zarejestrowana jest osoba niepełnosprawna, z którą ma być związana refundacja. Należy się zatem upewnić, czy we wniosku wykazano odpowiednie dane wyłączające odpowiednio tę część refundacji, która może być zrefundowana na podstawie wniosku złożonego w innym PUP.
Wnioskodawcą jest pracodawca w rozumieniu art. 3 k.p. Zatem o refundację nie może wystąpić podmiot, który nie zatrudnia w dniu złożenia wniosku ani jednego pracownika w rozumieniu art. 2 k.p. Warunkiem uzyskania refundacji nie jest zaś to, by pracodawca prowadził działalność gospodarczą. Uprawnionym do występowania o refundację jest każdy pracodawca, w tym jednostki sektora finansów publicznych.
Wprawdzie w ustawie nie ustanowiono warunków dotyczących okresu działalności, jednak stosownie do objaśnienia do wniosku Wn-W(I) wnioskodawca przedstawia dane za okres co najmniej 12 miesięcy. Jeżeli wnioskodawca nie działał w takim okresie ani nie jest następcą prawnym innego podmiotu działającego w takim okresie, to może wystąpić problem z udzieleniem mu pomocy, o której mowa w art. 26e.
Nieuzyskiwanie lub uzyskiwanie przez wnioskodawcę środków innych niż publiczne może być przesłanką przesądzającą o dalszej kolejności realizacji lub negatywnym rozpatrzeniu wniosku w związku z koniecznością zapewnienia przez powiat standardów wydatkowania środków PFRON stosownie do kryteriów gospodarności określonych w przepisach o finansach publicznych.
Szczególna właściwość rzeczowa została przypisana do prezesa zarządu PFRON tylko i wyłącznie w sytuacji, gdy wnioskodawcą jest starosta, a więc, gdy refundacja odnosiłaby się do wyposażenia stanowisk pracy osób niepełnosprawnych, w odniesieniu do których starosta byłby pracodawcą (wykonywałby czynności pracodawcy). Co do zasady dotyczy to osób zatrudnionych w starostwie powiatowym. Natomiast prezes zarządu PFRON nie jest właściwy, w przypadku gdy wnioskodawcami byłyby jednostki organizacyjne działające na poziomie powiatu lub w ścisłej współpracy z powiatem, np. PUP czy dom pomocy społecznej.
Pracodawcą dla pracowników zatrudnionych w PUP jest ta jednostka (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 21 grudnia 1992 r., sygn. akt I PRN 52/92, PiZS 1993/5/96). Nie ma przy tym uzasadnienia dla odmawiania przymiotu pracodawcy jednostkom organizacyjnym powiązanym organizacyjnie lub kompetencyjnie z innymi jednostkami. Oznacza to, że prezes zarządu PFRON nie ma kompetencji do zawierania umów, o których mowa w art. 26e, w odniesieniu do refundowania kosztów wyposażenia stanowiska pracy pracowników PUP.
●Zgodnie z art. 26e ust. 1 maksymalna kwota refundacji jest równa 15-krotności przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 2 pkt 4 k.p., w wartości ustalonej na dzień zawarcia umowy. Maksymalna kwota refundacji nie musi być kwotą refundacji przyznanej. Udzielenie refundacji w niższej kwocie może wynikać z merytorycznej oceny wniosku. Przyczyną może być brak wystarczającej ilości środków PFRON na udzielenie refundacji w pełnej kwocie lub dążenie do uniknięcia sytuacji, w której doszłoby do podwójnego finansowania tych samych kosztów albo przekroczenia pułapów pomocy de minimis.
● Przedmiotem refundacji, o której mowa w art. 26e, są koszty wyposażenia stanowiska pracy dla osoby niepełnosprawnej dotychczas bezrobotnej lub poszukującej pracy.
W ustawie nie definiuje się pojęcia „stanowisko pracy”. Zatem w poszukiwaniu tej definicji należy się odwołać do innego aktu o możliwie szerokim systemowym znaczeniu. Aktem tym jest rozporządzenie normujące ogólne warunki bhp wydane na podstawie kodeksu pracy, do którego w zakresie nieuregulowanym w ustawie odsyła jej art. 66. Zgodnie z par. 2 pkt 8 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.) przez stanowisko pracy należy rozumieć przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę. Stanowiska pracy nie można zatem utożsamiać ze środowiskiem pracy czy z miejscem pracy, ponieważ pojęcia te mają szerszy zakres znaczeniowy. Zatem np. refundacji na podstawie art. 26e ustawy nie podlegają koszty wyposażenia pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, którego co do zasady nie uznaje się za wyposażenie stanowisk pracy.
●Nie można także utożsamiać pojęć stanowiska pracy i elementu wyposażenia tego stanowiska. Na wyposażenie stanowiska pracy może się składać kilka elementów (np. dla sekretarki: biurko, komputer, monitor, drukarka, telefon-faks). Wówczas refundacją mogą być objęte wszystkie te elementy w ramach refundacji kosztów wyposażenia jednego stanowiska pracy, co oznacza maksymalną kwotę refundacji równą 15 x przeciętne wynagrodzenie x 1. Z drugiej strony, element wyposażenia stanowiska pracy (np. maszyna-jednostka taśmy produkcyjnej, wyspecjalizowana maszyna drukarska lub frezarka dużych elementów) może obejmować kilka stanowisk pracy, w związku z czym kwota refundacji może wynieść maksymalnie 15 x przeciętne wynagrodzenie x liczba stanowisk pracy przy maszynie. Konieczne jest zatem precyzyjne ustalenie, czy dane urządzenie jest skonstruowane w taki sposób, że na jednej zmianie będzie jednocześnie pracować przy nim jedna czy np. dwie osoby, co świadczyłoby o tym, że jest to urządzenie dwustanowiskowe. W razie wątpliwości w tym zakresie celowe jest odwołanie się do dokumentacji technologicznej maszyny opracowanej przez jej producenta, a w razie trudności z ustaleniem tej okoliczności – do opinii biegłego. Ewentualne koszty tłumaczenia dokumentacji technicznej maszyny i powołania biegłego nie podlegają refundacji (ponosi je zatem pracodawca).
Refundacja odnosi się co do zasady do kosztów wyposażenia wszystkich rodzajów miejsc pracy, zarówno stacjonarnych (np. frezer, drukarz, księgowy), niestacjonarnych (np. ogrodnik, sprzątacz), jak i mieszanych (np. przedstawiciel handlowy, kierowca, pielęgniarz-opiekun).
Jeżeli z określonych przepisów wynika, że dane stanowisko pracy powinno być wyposażone w określony sposób, to nie ma podstaw do odmowy refundacji z uwagi na to, że dany element wyposażenia stanowiska pracy jest zbędny lub że w ogóle nie może być uznany za element wyposażenia danego stanowiska pracy. Przykładem takiej regulacji jest rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148, poz. 973), w którym jako elementy wyposażenie stanowiska pracy wyposażonego w monitor komputerowy wymieniono: wyposażenie podstawowe, w tym monitor ekranowy, klawiaturę lub inne urządzenia wejściowe, jednostkę centralną lub stację dyskietek, wyposażenie dodatkowe, w tym drukarkę, skaner, mysz, TrackBall, oraz wyposażenie pomocnicze, w tym stół, krzesło, uchwyt na dokument, podnóżek. Rozporządzenie to nie było nowelizowane w tym zakresie od 1998 r., więc siłą rzeczy obecnie wykaz tych elementów wyposażenia pracy jest przestarzały i powinien być szerszy. Niemniej jednak nadal niezasadne jest kwestionowanie przydatności wyposażenia stanowiska pracy we wspomniane w tym akcie elementy lub w elementy pełniące analogiczne funkcje (np. napęd CD-RW czy zewnętrzne dyski twarde).
Innym przykładem takich regulacji jest ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1155 ze zm.) definiująca stanowisko pracy kierowcy jako siedzibę pracodawcy, na rzecz którego kierowca wykonuje swoje obowiązki, oraz inne miejsce prowadzenia działalności przez pracodawcę, w szczególności filie, przedstawicielstwa i oddziały, pojazd, który kierowca prowadzi, oraz każde inne miejsce, w którym kierowca wykonuje czynności związane z wykonywanymi przewozami drogowymi.
Wyjątki oparte na kryterium przedmiotowym wynikają wyłącznie z rozporządzeń KE dotyczących pomocy de minimis. Wyłączenia te mają znaczenie, w przypadku gdy np. stanowiąca pomoc publiczną refundacja kosztów stanowisk pracy osób niepełnoprawnych dotyczyłaby nabycia pojazdów przeznaczonych do transportu drogowego.
W pozostałym zakresie obligatoryjnych wyłączeń przedmiotowych się nie stosuje. Jednakże starosta może – mając na uwadze posiadane zasoby środków PFRON przeznaczonych na omawianą refundację lub odwołując się do zasady gospodarności – zrefundować koszty tylko niektórych elementów wyposażenia lub zrefundować wszystkie, lecz w różnym stopniu. Uzasadnieniem dla takiego postępowania starosty może być także zróżnicowany poziom niezbędności danego elementu wyposażenia stanowiska pracy dla wykonywania pracy na tym stanowisku (im luźniejszy związek, tym niższy poziom intensywności refundacji kosztów danego elementu wyposażenia stanowiska pracy).
●Z kolei, mając na uwadze kryterium podmiotowe, czyli cechy wnioskodawcy, nie jest możliwe udzielenie stanowiącej pomoc publiczną refundacji, o której mowa w art. 26e, w odniesieniu do stanowisk pracy np. w przedsiębiorstwie działającym w sektorze węglowym.
Wprawdzie udzielenie refundacji podmiotowi mającemu zaległości wobec PFRON nie zostało prawnie wyłączone, jednak wymaga szczególnej rozwagi, ponieważ zaistniała sytuacja może wskazywać na trudności ekonomiczne pracodawcy uniemożliwiające mu zatrudnianie osoby niepełnosprawnej przez okres 36 miesięcy, o czym mowa w art. 26e ust. 1.
●Ustawodawca nie przewidział warunku zobowiązującego pracodawcę do stworzenia nowego stanowiska pracy. Zatem refundacji mogą podlegać zarówno koszty całości lub części wyposażenia nowego stanowiska pracy, jak i koszty doposażenia istniejącego stanowiska pracy, na którym ma być zatrudniana osoba niepełnosprawna.
Inaczej niż w przypadku refundacji kosztów adaptacyjnych, o której mowa w art. 26, refundacja udzielana na podstawie komentowanego art. 26e może obejmować zarówno koszty dodatkowe związane z zatrudnieniem osoby będącej osobą niepełnosprawną, jak i koszty podstawowe, które zostałyby poniesione także w razie zatrudnienia osoby sprawnej na refundowanym stanowisku pracy.
Ustawodawca nie sprecyzował, z jakimi czynnościami dotyczącymi wyposażenia stanowiska pracy miałyby się wiązać koszty mogące podlegać refundacji. Kwestię tę normuje rozporządzenie, dopuszczając refundację udokumentowanych kosztów zakupu lub wytworzenia wyposażenia stanowiska pracy, na którym będzie wykonywać pracę osoba niepełnosprawna. Zatem koszty wynajmu, leasingu czy innych form niepełnego przewłaszczenia elementów wyposażenia stanowiska pracy nie podlegają omawianej refundacji.
Jednocześnie nie wprowadzono warunku, by środki, za które zakupiono refundowane elementy wyposażenia stanowiska pracy osób niepełnosprawnych, pochodziły wyłącznie ze środków własnych wnioskodawcy. Mogą one zatem pochodzić także z kredytu bankowego. Starosta, który udziela środków, o których mowa w art. 26e, powinien ustalić, czy zabezpieczenie zwrotu refundacji nie koliduje w takiej sytuacji z zabezpieczeniem umowy kredytu łączącej wnioskodawcę z bankiem. Nie zachodzi taka sytuacja, np. gdy zwrot refundacji zabezpieczono aktem notarialnym o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, umowę kredytu zaś – przewłaszczeniem na zabezpieczenie uzależnionym od terminowości spłacania rat kredytu i automatycznie wygasającym w razie spłaty kredytu. W celu zwiększenia pewności realizowania zawartej umowy refundacyjnej pomocne może być uwzględnienie w umowie postanowienia o przekazywaniu w ramach informowania o sposobie realizacji umowy refundacyjnej dowodów terminowej zapłaty rat kredytu oraz o rozwiązaniu umowy refundacyjnej w razie nieterminowości w razie zaprzestania terminowej spłaty rat kredytu.
Refundacji nie podlegają ponadto koszty dofinansowane wnioskodawcy w ramach innej pomocy udzielanej mu ze środków publicznych. Mając na uwadze zapewnienie pełniejszej efektywności wydatkowania środków publicznych oraz zwiększenie przejrzystości, refundacji podlega również kwota podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego związanych z zakupionymi lub wytworzonymi elementami wyposażenia stanowiska pracy stanowiącymi przedmioty opodatkowania. Jednak refundacja obejmie tylko podatek w części niepodlegającej odliczeniu. Okoliczność ta podlega ocenie na podstawie kryteriów i przepisów prawa podatkowego. Wyłączenie refundacji kwoty VAT, którą wnioskodawca może odzyskać, wynika z ogólnej zasady gospodarowania środkami publicznymi w sposób nieangażujący tych środków w sposób nadmierny. Jeżeli pracodawca może odzyskać te środki na zasadach ogólnych, to należy uznać, że wsparcie dla niego nie jest konieczne, a środki przeznaczone na ten cel mogą być lepiej zagospodarowane, np. na refundację dla innego wnioskodawcy i zaktywizowanie innych osób niepełnosprawnych.
Koszty te podlegają refundacji wyłącznie w razie ich poniesienia przed dniem zawarcia umowy refundacyjnej. Przez dzień poniesienia kosztu należy rozumieć dzień dokonania zapłaty za przedmiot lub usługę, z którą związany jest ten jest koszt.
●Sprawie dotyczącej refundacji nadaje bieg złożenie I części wniosku Wn-W stanowiącego załącznik do rozporządzenia.
Po wstępnej weryfikacji aspektów rachunkowych i formalnych oraz ewentualnym wezwaniu do usunięcia nieprawidłowości – starosta rozpatruje wniosek merytorycznie biorąc pod uwagę: potrzeby lokalnego rynku pracy, liczbę osób niepełnosprawnych o określonych kwalifikacjach, zarejestrowanych w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotne albo poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu, koszty wyposażenia stanowiska pracy, wkład pracodawcy w wyposażenie tworzonego stanowiska pracy oraz wysokość posiadanych środków PFRON przeznaczonych na ten cel w danym roku.
Wniosek może być złożony w dowolnym terminie. Jest to istotne na tle tego, że w opinii starosty bardziej efektywne może być zgromadzenie większej liczby wniosków, porównanie ich i przyznanie refundacji temu podmiotowi, którego wniosek jest najlepszy (przy najmniejszym nakładzie przewiduje aktywizację zawodową największej liczby osób niepełnosprawnych). Należy wskazać, że tryb przyznawania refundacji nie przewiduje naboru wniosków o przyznanie tej refundacji z określonym terminem granicznym ich składania. Wprowadzenie takiej modyfikacji trybu przyznawania refundacji może skutkować ograniczeniem praw strony w postępowaniu, ponieważ należałoby wówczas stosować przepisy o przywracaniu terminu do dokonania tej czynności z negatywnymi skutkami dla strony, która nie zachowałaby tego terminu, czego nie przewidują ani ustawa, ani rozporządzenie. Jest to więc niedopuszczalne. Natomiast starosta może zachęcać do składania wniosków, ogłaszając w cyklach miesięcznych, że kompletne wnioski złożone do określonej daty zostaną rozpatrzone w określonym terminie (nie dłuższym niż określony w rozporządzeniu). Nie naruszy to obowiązujących przepisów, a będzie stanowiło dodatkową informację i impuls do działania dla zainteresowanych. Wnioski złożone po terminie umożliwiającym ich rozpatrzenie w pierwszej turze zostaną rozpatrzone w następnej turze. Daje to możliwość zgromadzenia większej liczby wniosków, a nie stanowi naruszenia trybu określonego w rozporządzeniu.
Starosta nie może wprowadzić dodatkowych zasad przyjmowania wniosków. W szczególności nie może odmawiać prawa składania wniosków podmiotom z innych powiatów, które zamierzają zatrudnić osoby niepełnosprawne zarejestrowane w tutejszym powiecie (okoliczność ta nie może być także powodem odmowy przyznania refundacji).
Starosta nie może wprowadzać innych kryteriów oceny wniosków niż określone w rozporządzeniu i przepisach o finansach publicznych. Może jednak ustalić na wypadek sytuacji otrzymania równowartościowych wniosków i ograniczonych środków dodatkowe kryteria decydujące o kolejności przyznawania refundacji (np. pierwszeństwo aktywizowania długotrwale bezrobotnych). Należy jednak mieć na uwadze, że nie mogą to być kryteria podmiotowe (np. refundację otrzymują tylko pracodawcy duzi albo zwolnieni z wpłat na PFRON) oraz niedopuszczalne jest wprowadzanie dodatkowych kryteriów w praktyce naruszających przepisy rozporządzenia, np. o właściwości miejscowej poprzez wspomniane wskazanie, że pierwszeństwo mają pracodawcy z siedzibą na terenie danego starostwa (rozporządzenie wyraźnie bowiem określa prymat właściwości miejscowej odnoszonej do miejsca rejestracji osoby niepełnosprawnej, której ma dotyczyć refundacja, przez co wprowadza zasadę, że środki PFRON mają podążać za osobą niepełnosprawną jako klientem PUP).
●Starosta pisemnie informuje pracodawcę o sposobie rozpatrzenia wniosku przeznaczonego do realizacji na dany rok w terminie 30 dni od dnia otrzymania kompletnego wniosku, jednak nie wcześniej niż w dniu podjęcia przez radę powiatu uchwały, o której mowa w art. 35a ust. 3 ustawy.
W razie negatywnego rozpatrzenia wniosku starosta sporządza uzasadnienie. Natomiast w przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku starosta informuje pracodawcę o rozpatrzeniu wniosku, wzywając go do negocjacji warunków umowy, które powinny zakończyć się w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania. W świetle orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego należy uznać, że sposób rozstrzygnięcia wniosku podlega trybowi odwoławczemu, a w konsekwencji i kontroli sądowoadministracyjnej (uchwała siedmiu sędziów NSA z 24 maja 2012 r., sygn. akt II GPS 1/12, ONSAiWSA 2012/4/62).
W terminie 14 dni od dnia zakończenia negocjacji starosta zawiera umowę refundacyjną. Data zawarcia tej umowy jest jednocześnie datą udzielenia refundacji, a także datą udzielenia pomocy, w przypadkach gdy refundacja stanowi pomoc publiczną w rozumieniu TFUE. Jest tak, mimo że starosta wcześniej rozpatrzył wniosek, a sama refundacja faktycznie zostaje wypłacona w późniejszym terminie. Nadrzędność zawarcia umowy nad czynnościami rozpatrzenia wniosku oraz nad faktyczną wypłatą refundacji przesądza przede wszystkim o tym, że to z zawarciem umowy wiąże się nabycie prawa do refundacji.
Elementy umowy refundacyjnej określa rozporządzenie. W umowie tej starosta zobowiązuje się do wypłaty refundacji w kwocie ustalonej w wyniku negocjacji oraz co najmniej jednokrotnego zweryfikowania prawidłowości realizacji warunków umowy przez pracodawcę, w czasie obowiązywania umowy. Z kolei pracodawca zobowiązuje się do:
– poniesienia wskazanych w umowie kosztów oraz zatrudnienia osoby niepełnosprawnej, której dotyczy refundacja, w terminie do 3 miesięcy od dnia zawarcia umowy,
– udokumentowania realizacji umowy na wezwanie starosty,
– umożliwienia wykonania przez starostę czynności, o których mowa w pkt 1 lit. b,
– informowania starosty o wszelkich zmianach dotyczących realizacji umowy w terminie 7 dni od dnia wystąpienia tych zmian,
– rozliczenia otrzymanej refundacji w terminie określonym w umowie,
– zwrotu otrzymanej refundacji oraz odsetek od refundacji naliczonych od dnia jej otrzymania w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania wezwania starosty do zapłaty lub ujawnienia naruszenia co najmniej jednego z warunków umowy,
– zabezpieczenia zwrotu kwoty refundacji – w formie poręczenia, weksla z poręczeniem wekslowym (awal), gwarancji bankowej, zastawu na prawach lub rzeczach, blokady rachunku bankowego lub aktu notarialnego o poddaniu się egzekucji przez dłużnika, z tym że sposób zabezpieczenia ewentualnego zwrotu refundacji jest proponowany przez wnioskodawcę, a uzgadniany przez strony umowy oraz możliwe jest łączenie kilku rodzajów zabezpieczenia (np. co do części zabezpieczanej kwoty – zastaw, co do części blokady rachunku bankowego). Katalog dostępnych form zabezpieczenia jest zamknięty, co oznacza, że wybór jednej lub kilku form zabezpieczenia musi być ograniczony do form wymienionych we wspomnianym przepisie.
Katalog elementów umowy określony w rozporządzeniu jest katalogiem otwartym. Strony mogą zawrzeć w nim dodatkowe postanowienia dotyczące realizacji umowy. Dotyczy to np.:
– wyłączenia przewłaszczenia lub udostępniania innym podmiotom zrefundowanych elementów wyposażenia stanowiska pracy,
– dokonania w określonym terminie ubezpieczenia przez wnioskodawcę refundowanych elementów wyposażenia stanowiska pracy (na wypadek ich uszkodzenia, zniszczenia lub utraty, w tym w wyniku kradzieży lub innych przestępstw),
– dokonania w określonym terminie naprawy, odtworzenia lub zastąpienia uszkodzonych, zniszczonych lub utraconych, a uprzednio zrefundowanych, elementów wyposażenia stanowiska pracy takimi samymi lub lepszymi elementami wyposażenia – na koszt wnioskodawcy i ubezpieczyciela,
– nieprzenoszenia osoby, której dotyczy refundacja, na inne stanowisko pracy niewykorzystujące w takim samym zakresie zrefundowanych elementów wyposażenia stanowiska pracy – w okresie jej wymaganego zatrudnienia ani niezmniejszania wymiaru czasu pracy tej osoby,
– obowiązku zgłaszania staroście okresów nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy pracownika, z którym była związana refundacja,
– określenia sposobu użytkowania zrefundowanych elementów wyposażenia stanowiska pracy w okresie urlopu osoby, z która związana była refundacja, lub jej dłuższych nieobecności w pracy, w szczególności z powodu korzystania z urlopów (w tym rodzicielskiego, wychowawczego, bezpłatnego) – rozwiązaniami mogą tu być monitorowane wyłączenie tych elementów z użytkowania przez inne osoby lub okresowe zatrudnianie na refundowanym stanowisku pracy innych osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w PUP.
Pracodawca przedstawia staroście kopię umowy o pracę zawartej z osobą zatrudnioną na refundowanym stanowisku pracy, orzeczenie potwierdzające niepełnosprawność tej osoby, zestawienie poniesionych kosztów podlegających refundacji oraz kopie dowodów ich poniesienia w terminie 7 dni od dnia poniesienia ostatniego z tych kosztów, nie później jednak niż w ciągu 6 miesięcy od dnia zawarcia umowy. Dokumenty te przedstawia się wraz z II częścią wniosku Wn-W zawierającego zestawienie poniesionych kosztów, których koszt podlega refundacji.
●Zgodnie z art. 26e ust. 5 ustawy warunkiem refundacji jest uzyskanie pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy odpowiednio o przystosowaniu do potrzeb wynikających z niepełnosprawności osoby zatrudnionej na refundowanym stanowisku pracy lub o spełnieniu warunków BHP na tym stanowisku (jeżeli stanowisko nie wymagało stosowania rozwiązań przystosowawczych). O wydanie opinii występuje starosta w terminie 7 dni od dnia otrzymania dokumentów potwierdzających zatrudnienie osoby niepełnosprawnej oraz poniesienie kosztów.
Wydanie opinii następuje w wyniku postępowania kontrolnego przeprowadzonego przez inspektora pracy wskazanego przez okręgowego inspektora pracy właściwego miejscowo ze względu na miejsce stanowiska pracy, którego dotyczy refundacja. Kontrola ta jest ograniczona wyłącznie do opiniowanego stanowiska pracy dla konkretnej osoby niepełnosprawnej określonej z imienia i nazwiska. Wydając opinię, inspektor sprawdza wyposażenie stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej z wyposażeniem wykazanym we wniosku Wn-W. Inspektor analizuje spełnienie warunków będących przedmiotem opinii oraz wyraża pozytywną lub negatywną opinię w tym zakresie, wskazując pracodawcę, u którego znajduje się opiniowane stanowisko, lokalizację i nazwę stanowiska oraz imiona i nazwiska osób pracujących na opiniowanym stanowisku pracy. Na postanowienie służy zażalenie do okręgowego inspektora pracy w terminie 7 dni od dnia doręczenia tego postanowienia. Zażalenie składa się za pośrednictwem inspektora pracy, który wydał postanowienie.
Jeżeli zaś inspektor pracy stwierdzi, że pracodawca nie zatrudnił osoby niepełnosprawnej na opiniowanym stanowisku pracy, to kieruje do starosty i do pracodawcy pismo informujące o odmowie wydania postanowienia w sprawie z uwagi na brak możliwości stwierdzenia przystosowania stanowiska pracy do potrzeb konkretnej osoby niepełnosprawnej. Jeżeli inspektor dostrzeże podczas przeprowadzania wspomnianej kontroli nieprawidłowości w innym zakresie, to nie uwzględnia ich w przedmiotowym postępowaniu ani nie odnosi się do tych okoliczności we wspomnianym postanowieniu, lecz może prowadzić odrębne postępowanie w tym zakresie i zastosować stosowne środki prawne. Nie wpływa to jednak na prawo do wypłaty przyznanej pracodawcy refundacji.
●Refundację przekazuje starosta na rachunek bankowy wskazany we wniosku w terminie 14 dni od dnia przedstawienia przez pracodawcę pozytywnej opinii PIP, odpowiednio o przystosowaniu do potrzeb wynikających z niepełnosprawności osoby zatrudnionej na wyposażonym stanowisku pracy lub o spełnieniu warunków bezpieczeństwa i higieny pracy na tym stanowisku. Jeżeli starosta jest podmiotem korzystającym z refundacji, to jej wypłata następuje po uzyskaniu zgody prezesa zarządu PFRON, w terminie 14 dni od dnia przedstawienia prezesowi zarządu PFRON przez pracodawcę będącego starostą pozytywnej opinii PIP.
W rozporządzeniu przewidziano obowiązek rozliczenia refundacji, w razie gdyby kwota wypłacona była różna od należnej, a okoliczności te ujawniłyby się także w okresie późniejszym. Paragraf 10 rozporządzenia jest zbliżony do art. 49e ustawy, z tym że określa terminy szczególnie po stronie pracodawcy. I tak:,
– jeżeli refundacja została wypłacona pracodawcy w wysokości wyższej od należnej, pracodawca informuje starostę o wysokości nienależnie pobranej kwoty refundacji oraz dokonuje zwrotu tej kwoty w terminie 3 miesięcy od dnia jej ujawnienia,
– jeżeli refundacja została wypłacona pracodawcy w wysokości niższej od należnej, pracodawca może poinformować starostę o wysokości kwoty stanowiącej różnicę między kwotą należną a kwotą wypłaconą pracodawcy oraz złożyć wniosek o wypłatę tej kwoty w terminie do 15 lutego roku następującego po roku, w którym przypadał okres zatrudnienia na stanowisku pracy, którego dotyczy wniosek.
●Warunkiem udzielenia refundacji jest zobowiązanie się pracodawcy do zatrudniania przez 36 miesięcy osoby, której dotyczy refundacja. Artykuł 26e ustawy nie określa wyraźnie, który dzień wyznacza początek tego okresu. Należy uznać, że chodzi tu o ogólny okres zatrudnienia tej osoby u pracodawcy korzystającego z refundacji, a nie o dzień zawarcia umowy. Co do zasady bowiem dzień zatrudnienia tej osoby musi przypadać po dniu zawarcia umowy. Jeżeli zatem brano by pod uwagę wyłącznie datę zawarcia umowy jako dzień, od którego liczono by obligatoryjny okres zatrudnienia pracownika, to de facto byłby on zawsze krótszy niż 36 miesięcy.
Obowiązek ten nie oznacza, że pracodawca może uzyskać refundację tylko w razie zatrudnienia pracownika na czas określony 36 miesięcy, czy tylko w razie zatrudnienia pracownika z co najmniej 36-miesięcznym okresem ważności orzeczenia potwierdzającego jego niepełnosprawność. Zatrudnienie pracownika na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony lub na podstawie następujących po sobie umów zawartych na czas określony czyni zadość wspomnianemu warunkowi, o ile osoba niepełnosprawna będzie zatrudniona łącznie nieprzerwanie przez 36 miesięcy od dnia jej zatrudnienia przez pracodawcę korzystającego z refundacji, po jej przyznaniu.
Za okres zatrudnienia osoby niepełnosprawnej, o którym mowa w tym przepisie, należy uznać okres, w którym osoba, z którą związana była refundacja, była jednocześnie osobą niepełnosprawną w rozumieniu ustawy oraz pozostawała w zatrudnieniu u pracodawcy korzystającego z refundacji.
Okres zatrudnienia jako taki wyznacza się, biorąc pod uwagę okresy bycia pracownikiem w rozumieniu art. 2 k.p., przy czym nie ma znaczenia to, czy dana osoba faktycznie świadczyła pracę. Zatem okoliczności takie, jak długotrwałe zwolnienia lekarskie czy np. urlopy wychowawcze, nie wydłużają okresu realizacji umowy, a okresy, w których wystąpiły, wlicza się do 36-miesięcznego okresu zatrudnienia pracownika. W tej sytuacji pracodawca może, ale nie musi, zatrudniać innej osoby niepełnosprawnej na podstawie umowy na zastępstwo, ponieważ pracownik, na którego otrzymał refundację, jest w zatrudnieniu. W takich sytuacjach celowe jest jednak wprowadzenie do umowy o refundację postanowień zapobiegających nieuprawnionemu wykorzystywaniu zrefundowanych elementów wyposażenia stanowiska pracy przez innych pracowników, w szczególności w sytuacji przebywania pracownika niepełnosprawnego na urlopie bezpłatnym.
●W przypadku gdy w trakcie trwania umowy refundacyjnej osobie niepełnosprawnej, której dotyczy refundacja, kończy się ważność orzeczenia potwierdzającego jej niepełnosprawność, nie należy rozwiązywać tej umowy przed upływem 3 miesięcy od dnia utraty statusu osoby niepełnosprawnej przez tę osobę. Rozwiązanie umowy refundacyjnej przed upływem tego okresu jest przedwczesne z uwagi na to, że po dostarczeniu pracodawcy kolejnego orzeczenia pracodawca ma obowiązek wstecznie wliczyć tę osobę do stanów zatrudnienia osób niepełnosprawnych stosownie do art. 2a ust. 2 lub 3 ustawy.
Jeżeli w wyniku analizy ex post możliwe będzie ustalenie ciągłości statusu osoby niepełnosprawnej – a więc gdy okres pomiędzy utratą ważności poprzedniego orzeczenia a przedstawieniem pracodawcy kolejnego nie był dłuższy niż 3 miesiące – to przerwa pomiędzy orzeczeniami nie powoduje przedłużenia okresu realizacji umowy ani nie powoduje obowiązku zwrotu, o którym mowa w art. 26e ust. 6. Jednocześnie w tej sytuacji nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 26e ust. 7, tj. w okresie 3 miesięcy od utraty statusu osoby niepełnosprawnej przez pierwotnie zatrudnianego pracownika pracodawca nie musiał dokonywać żadnych zmian kadrowych przewidzianych w art. 26e ust. 7. Jeżeli przed upływem tego okresu okazało się w wyniku zastosowania art. 2 ust. 3, że dana osoba była cały czas niepełnosprawna, to mogła być zaliczana do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych i przejściowy brak statusu osoby niepełnosprawnej ujawniany w analizie bieżącej nie wystąpi w ocenie ex post. Z tego względu okresy 3-miesięczne określone w art. 2a ust. 3 i art. 26e ust. 7 zostały celowo zsynchronizowane.
Mając na uwadze to, że refundacja, o której mowa w art. 26e, nie jest uzależniona od stopnia niepełnosprawności pracownika, nawet w sytuacji gdy część okresu objętego wstecznym zaliczeniem do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych jest pokryta wyłącznie rozstrzygnięciem „niepełnosprawność datuje się od”, a pozostała część „stopień niepełnosprawności datuje się od” – uznaje się, że dana osoba była stale, bez przerw zatrudniona jako osoba niepełnosprawna. Wówczas nie przedłuża się okresu realizacji umowy.
W przypadku braku szczegółowych postanowień umownych należy uznać, że do okresu obowiązkowego 36-miesięcznego zatrudnienia osoby niepełnosprawnej nie należy wliczać okresu pomiędzy dniem następującym po dniu utraty ważności orzeczenia poprzedniego a dniem poprzedzającym pierwszy dzień objęty wstecznym zaliczeniem do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych zgodnie z art. 2a ust. 3 ustawy. O ten okres przedłuża się realizacja umowy.
●Sankcje za niezapewnienie co najmniej 36-miesięcznego okresu zatrudnienia określa art. 26e ust. 6 i 7, który w tym zakresie ma pierwszeństwo stosowania przed art. 49e oraz par. 6 rozporządzenia.
Należy tu odnotować, że kwotę zwrotu refundacji, o którym mowa w art. 26e ust. 6 ustawy, oblicza się, mnożąc kwotę wypłaconej refundacji przez 1/36 oraz przez liczbę pełnych miesięcy pozostałych do upływu 36-miesięcznego okresu zatrudnienia. Okresy miesięczne dla potrzeb stosowania tych przepisów należy ustalać stosownie do art. 114 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.), który może mieć zastosowanie do obliczania okresów zatrudnienia jako okresy 30-dniowe. W związku z tym należy obliczyć liczbę dni pozostałych do upływu 36-miesięcznego okresu zatrudnienia, a następnie podzielić ją przez 30. Liczba całkowita uzyskana z tego działania odpowiada liczbie pełnych miesięcy brakujących do upływu wspomnianego okresu zatrudnienia. Uzyskany w ten sposób wynik zaokrągla się w górę do 1/6 kwoty wypłaconej refundacji.
Konstrukcja wyjątku od obowiązku zwrotu (art. 26e ust. 7) wymaga zwrócenia uwagi na trzy kwestie. Po pierwsze, osoba zatrudniona po 3 miesiącach na danym stanowisku pracy musi być inną osobą niż osoba, na którą pracodawca uzyskał refundację. Na art. 26e ust. 7 ustawy nie można się powoływać, w sytuacji gdy po rozwiązaniu umowy z osobą, na którą uzyskano refundację, osoba ta miałaby ponownie zostać zatrudniona na tym samym stanowisku pracy. Po drugie, ta kolejna osoba musi być przed podjęciem zatrudnienia u danego pracodawcy osobą zarejestrowaną w PUP jako osoba bezrobotna lub poszukująca pracy niepozostająca w zatrudnieniu. Nie oznacza to jednak, że do tego pracodawcy osoba ta musi być skierowana przez PUP. Po trzecie, okresu pomiędzy ustaniem poprzedniego stosunku pracy a dniem podjęcia pracy przez kolejną osobę zatrudnioną na refundowanym stanowisku pracy nie wlicza się do 36-miesięcznego wymaganego okresu zatrudnienia.
Artykuł 26e ust. 7 ustawy może jednak być stosowany wielokrotnie.
Starosta w zakresie nieprzewidzianym w art. 26e nie ma prawa żądać wydłużenia okresu zatrudnienia osoby niepełnosprawnej, której dotyczyła refundacja, rozwiązanie po upływie tego okresu umowy o pracę ze wspomnianą osobą w związku z brakiem środków na ten cel nie ma zaś charakteru dyskryminacyjnego (por. wyrok SN z 26 maja 2000 r., sygn. akt I PKN 665/99, OSNAPIUS 2001/22/661). Nie dotyczy to sytuacji, w których rozwiązanie umowy następuje z przyczyn dotyczących niepełnosprawności pracownika.
Art. 26f – 40. (pominięte)
Art. 41. [Refundacja kosztów szkoleń]
1. Szkolenie osób niepełnosprawnych może być organizowane także przez pracodawcę.
2. Na wniosek pracodawcy poniesione przez niego koszty szkolenia zatrudnionych osób niepełnosprawnych mogą być zrefundowane ze środków Funduszu do wysokości 70% tych kosztów, nie więcej jednak niż do wysokości dwukrotnego przeciętnego wynagrodzenia na jedną osobę.
3. Zwrotu kosztów, o których mowa w ust. 2, dokonuje starosta na warunkach i w wysokości określonych w umowie zawartej z pracodawcą. Zwrotowi nie podlegają koszty poniesione przez pracodawcę przed datą podpisania umowy.
4. (uchylony).
5. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, warunki i tryb dokonywania refundacji kosztów szkolenia, mając na względzie zapewnienie skuteczności udzielanej pomocy oraz prawidłowe dokonywanie refundacji zgodnie z warunkami dopuszczalności pomocy na szkolenia.
komentarz
●W art. 41 unormowano refundację kosztów szkoleń osób niepełnosprawnych. Szczegółowe warunki udzielania tego wsparcia określa obecnie rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 23 grudnia 2014 r. w sprawie refundacji kosztów szkolenia pracowników niepełnosprawnych (Dz.U. poz. 1970).
Szkolenia te mogą być organizowane także przez pracodawcę (w rozumieniu art. 3 k.p.) bez względu na strukturę zatrudnienia ani na prowadzenie działalności gospodarczej. Oznacza to, że o refundację może wystąpić zarówno pracodawca będący przedsiębiorcą, jak i zatrudniający pracowników w celach niezwiązanych z prowadzeniem takiej działalności. Nie ma w tym przypadku znaczenia także to, czy zatrudnia mniej czy więcej niż 25 pracowników w przeliczeniu na etaty, a także to, jaki osiąga wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
Refundacja kosztów szkolenia na podstawie art. 41 jest wsparciem fakultatywnie udzielanym na wniosek składany w dowolnym terminie przed rozpoczęciem projektu szkoleniowego.
Wzór tego wniosku nie został prawnie określony, zatem za ważny musi zostać uznany każdy wniosek zawierający elementy wskazane w par. 4 wspomnianego rozporządzenia.
●Refundacji udziela starosta właściwy miejscowo ze względu na siedzibę wnioskodawcy. Sposób określenia tej właściwości jest istotny szczególnie w przypadku podmiotów o bardziej złożonej strukturze organizacyjnej, które zatrudniają pracowników także poza swoją siedzibą.
Faktycznym realizatorem zadania starosty jest PUP. Pozytywnie rozpatrzony wniosek stanowi podstawę do zawarcia umowy refundacyjnej przez starostę i pracodawcę.
●Osobami pośrednio wspieranymi w wyniku refundowania pracodawcy kosztów szkolenia są osoby niepełnosprawne w rozumieniu ustawy będące w zatrudnieniu u wnioskodawcy. W art. 41 nie sprecyzowano podstawy zatrudnienia tych osób ani nie określono ich mianem pracowników. Jest to problematyczne, ponieważ statusu tych osób nie przesądza określenie wnioskodawcy mianem pracodawcy. Teoretycznie pracodawcę może czynić z wnioskodawcy zatrudnianie pracowników w rozumieniu art. 2 k.p., na których nie zamierza on uzyskać refundacji, o której mowa w art. 41, a jednocześnie może on wystąpić o refundację zatrudnionych należących do dowolnej z trzech grup (osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy, stosunku służbowego lub pracy nakładczej) wymienionych w art. 2 pkt 43 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 149 ze zm.). Wydaje się zatem, że częściowo kwestię tę wyjaśnia dopiero rozporządzenie, które wyraźnie – na co wskazuje choćby tytuł tego aktu – odnosi się do pracowników, a więc do osób zatrudnionych w stosunku pracy.
●Bez znaczenia jest to, czy refundowane szkolenia będą się odbywać u pracodawcy czy w jednostkach zewnętrznych. Przy ocenie wniosków szkoleniowych należy zwrócić uwagę na przystosowanie projektu szkoleniowego do potrzeb osób niepełnosprawnych.
Do refundacji mogą kwalifikować się wyłącznie koszty spełniające łącznie trzy warunki. Po pierwsze, stanowiące koszty faktycznie poniesione przez wnioskodawcę. Po drugie, poniesione po dniu zawarcia umowy. Po trzecie, należące do kosztów wymienionych w zamkniętym katalogu rodzajów kosztów określonym w par. 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia.
Zamknięty katalog kosztów podlegających refundacji na podstawie art. 41 obejmuje koszty usług świadczonych przez osoby prowadzące szkolenie poniesione za godziny, podczas których prowadzą one szkolenie, usług tłumacza języka migowego, tłumacza-przewodnika, lektora dla osób niewidomych lub opiekuna zatrudnionej osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego stopnia niepełnosprawności, podróży osób prowadzących szkolenie, uczestników szkolenia, tłumacza języka migowego, tłumacza-przewodnika, lektora dla osób niewidomych lub opiekuna zatrudnionej osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego stopnia niepełnosprawności, zakwaterowania i wyżywienia uczestników szkolenia, usług doradczych, obsługi administracyjno-biurowej, wynajmu pomieszczeń, amortyzacji wyposażenia i narzędzi, z wyłączeniem wyposażenia i narzędzi zakupionych w ramach wsparcia ze środków publicznych w okresie siedmiu lat przed realizacją szkolenia oraz materiałów szkoleniowych, a także wydatków obejmujących koszty płacy pracownika niepełnosprawnego za czas, w którym pracownik ten uczestniczy w szkoleniu. Łączna wysokość kosztów uzupełniających, o których mowa w par. 2 ust. 1 pkt 6 i 7 oraz ust. 2 rozporządzenia, nie może przekroczyć łącznej wysokości kosztów podstawowych, o których mowa w par. 2 ust. 1 pkt 1–5, 8 i 9 rozporządzenia.
●Zgodnie z art. 41 ust. 2 ustawy maksymalna kwota refundacji nie może przekroczyć dwukrotnego przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 2 pkt 4 k.p., w wartości ustalonej na dzień zawarcia umowy refundacyjnej. Maksymalna intensywność refundacji wynosi 70 proc. poniesionych przez pracodawcę kosztów szkolenia zatrudnianej osoby niepełnosprawnej. Mając jednak na uwadze, że refundacja może stanowić pomoc publiczną, refundacja taka nie może przekroczyć: 70 proc. kosztów szkolenia kwalifikujących się do objęcia pomocą – w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorców oraz 60 proc. kosztów szkolenia kwalifikujących się do objęcia pomocą – w odniesieniu do dużych przedsiębiorców, z tym że pojęcia małego i średniego przedsiębiorcy należy tu rozumieć w znaczeniu użytym w rozporządzeniu nr 651/2014.
Tak ustalona maksymalna kwota refundacji przypada na jedną osobę i nie jest uzależniona od nominalnego czy przeciętnego miesięcznego wymiaru czasu pracy osoby niepełnosprawnej.
Kwota faktycznie przyznanej refundacji może być jednak niższa, o ile strony tak postanowią w umowie refundacyjnej. Kwota ta jest przekazywana przez starostę na rachunek wskazany we wniosku w terminie 14 dni od dnia przedstawienia przez pracodawcę dokumentów potwierdzających poniesienie refundowanych kosztów. Następnie pracodawca dokonuje rozliczenia refundacji, posługując się danymi zawartymi we wniosku i w umowie.
Art. 42–48. (pominięte)
Art. 49. [Zagadnienia ogólne dotyczące wpłat na PFRON]
1. Do wpłat, o których mowa w art. 21 ust. 1, art. 23, art. 29 ust. 3a1, 3b, 3c i 3g, art. 31 ust. 3 pkt 1 lit. a, art. 33 ust. 4a, 4a1, 4c, 7 i 7a, oraz art. 38 ust. 2 pkt 1 lit. a tiret pierwsze ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.) stosuje się odpowiednio, z zastrzeżeniem ust. 5a–5d oraz art. 49a i art. 49b, przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749), zwanej dalej „Ordynacją podatkową”, z tym że uprawnienia organów podatkowych określone w tej ustawie przysługują Prezesowi Zarządu Funduszu.
2. Pracodawcy dokonują wpłat, o których mowa w ust. 1, w terminie do dnia 20 następnego miesiąca po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności powodujące powstanie obowiązku wpłat, składając równocześnie Zarządowi Funduszu deklaracje miesięczne i roczne poprzez teletransmisje danych w formie dokumentu elektronicznego według wzoru ustalonego, w drodze rozporządzenia, przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.
3. Do egzekucji wpłat, o których mowa w ust. 1, stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, z tym że tytuł wykonawczy wystawia Prezes Zarządu Funduszu.
4. Od decyzji Prezesa Zarządu Funduszu dotyczących wpłat, o których mowa w ust. 1, pracodawcy przysługuje odwołanie do Ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.
5. (uchylony).
5a. Zaległości z tytułu wpłat, odsetki za zwłokę lub opłata prolongacyjna mogą być umarzane w całości lub w części decyzją Prezesa Zarządu Funduszu wyłącznie w przypadku ich całkowitej nieściągalności.
5b. Całkowita nieściągalność, o której mowa w ust. 5a, zachodzi, gdy:
1) dłużnik zmarł, nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia, i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie, w rozumieniu przepisów Ordynacji podatkowej;
2) sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w art. 13 oraz w art. 361 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361, z późn. zm.);
3) nastąpiło trwałe zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów Ordynacji podatkowej;
4) nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym;
5) wysokość zaległej wpłaty nie przekracza pięciokrotnej kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym;
6) stwierdzono brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję;
7) jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.
5c. Prezes Zarządu Funduszu, w drodze decyzji, na wniosek pracodawcy, w przypadku uzasadnionym ważnym interesem pracodawcy lub interesem publicznym może:
1) odroczyć termin płatności należności lub rozłożyć ich zapłatę na raty,
2) odroczyć termin płatności zaległości z tytułu wpłat, odsetek za zwłokę lub rozłożyć ich zapłatę na raty
– uwzględniając możliwości płatnicze pracodawcy oraz stan finansów Funduszu.
5d. W przypadku wydania decyzji, o której mowa w ust. 5c, naliczana jest opłata prolongacyjna, na zasadach określonych w Ordynacji podatkowej.
6. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw łączności, może, w drodze rozporządzenia, określić wzór formularza wpłaty gotówkowej oraz polecenia przelewu, mając na względzie ustalenie tożsamości wpłacającego oraz tytuł zobowiązania.
komentarz
●W art. 49 unormowano zagadnienia ogólne dotyczące wpłat na PFRON. Środki wpływające do PFRON mają rozmaity charakter. Mogą stanowić zobowiązania quasi-podatkowe, zobowiązania cywilnoprawne czy publicznoprawne transfery pieniężne. W ust. 1 zawarto zamknięty katalog wpłat na PFRON, do których stosuje się przepisy ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.).
Należą tu wpłaty:
– z tytułu niezapewniania wymaganego poziomu zatrudnienia osób niepełnosprawnych (art. 21 ustawy),
– z tytułu niewłaściwego rozwiązania umowy o pracę z osobą niepełnosprawną (art. 23 ustawy),
– z tytułu korzystania ze zwolnień z podatków i opłat przez niektórych pracodawców prowadzących chronionego rynku pracy (art. 31 ust. 3 ustawy),
– z tytułu korzystania ze zwolnienia z obowiązku wpłacania do urzędu skarbowego zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych w odniesieniu do zatrudnianych osób (art. 38 ust. 2 pkt 1 lit. a tiret pierwsze ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych; t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.),
– związane z gospodarowanie zakładowym funduszem rehabilitacji osób niepełnosprawnych przez dysponentów będących pracodawcami legitymujących się statusem zakładu pracy chronionej oraz pracodawcami, którzy utracili status zakładu pracy chronionej lecz zachowali Zakładowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (ZFRON) w związku ze spełnianiem warunków dotyczących struktury zatrudnienia określonych w art. 33 ust. 7b ustawy (art. 33 ust. 4a, 4a1, 4c, 7 i 7a ustawy).
– związane z gospodarowaniem przez zakłady aktywności zawodowej środkami zakładowego funduszu aktywności (art. 29 ust. 3a1, 3b, 3c lub 3g ustawy).
●W świetle art. 49 ust. 2 ustawy zobowiązanie z tytułu wpłat na PFRON, o których mowa w art. 49 ust. 1, powstaje z mocy prawa w przypadku zaistnienia okoliczności powodujących powstanie obowiązku wpłat. Oznacza to, że wówczas bez oczekiwania na wydanie przez organ podatkowy decyzji o objęciu danego pracodawcy obowiązkiem wpłat na PFRON pracodawca ten powinien dokonać samoobliczenia wpłaty oraz wpłacić ją do PFRON.
Zgodnie z ust. 2 wpłaty dokonuje się, składając równocześnie zarządowi PFRON deklaracje miesięczne i roczne poprzez teletransmisje danych w formie dokumentu elektronicznego. Wzory deklaracji wpłat określa rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 20 grudnia 2012 r. w sprawie ustalenia wzorów deklaracji składanych Zarządowi Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przez pracodawców zobowiązanych do wpłat na ten Fundusz (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 101).
Termin dokonania wpłat wynika z art. 49 ust. 2 ustawy i przypada 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności powodujące powstanie obowiązku wpłat. Należy jednak zauważyć, że np. w przypadku wpłaty, o której mowa w art. 23 ustawy, termin dokonania wpłaty przypada w dniu rozwiązania umowy o pracę z osobą niepełnosprawną. [tabela]
●Odpowiednie stosowanie przepisów ordynacji podatkowej oznacza m.in. to, że ma ona zastosowanie do obliczania okresu przedawnienia zobowiązania z tytułu wpłat, ustalania, czy doszło do nadpłaty lub zaistniała niedopłata itd.
Uprawnienia organów podatkowych określone w tej ustawie przysługują prezesowi zarządu PFRON, który wystawia również tytuł wykonawczy w zakresie egzekucji wspomnianych wpłat w ramach postępowania egzekucyjnego w administracji.
Odwołania od decyzji prezesa zarządu PFRON w zakresie dotyczącym wpłat rozpatruje minister pracy i polityki społecznej.
Należy jednak wskazać, że obecnie do wpłat na PFRON wymienionych w art. 49 ust. 1 ustawy nie mają zastosowania przepisy ordynacji dotyczące złagodzenia obowiązku wpłat. Zamiast przepisów z ordynacji normujących umorzenia, rozkładania na raty oraz odroczenia terminu płatności (na wniosek lub z urzędu) stosuje się art. 49 ust. 5a–5d ustawy normujący węższy zakres tych instrumentów, dostępnych ponadto wyłącznie na wniosek. Należy również zwrócić uwagę na przesłanki zastosowania tych instrumentów.
Przesłanki do zastosowania odroczenia terminu płatności należności lub rozłożenia ich zapłaty na raty, względnie odroczenia terminu płatności zaległości z tytułu wpłat, odsetek za zwłokę lub rozłożenia ich zapłaty na raty są dość szeroko zakreślone i elastyczne (ważny interes pracodawcy lub interes publiczny oraz możliwości płatnicze pracodawcy i stan finansów PFRON).
Bardzo rygorystyczne są zaś przesłanki umorzenia zaległości z tytułu wpłat, odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej. Instrument ten można zastosować wyłącznie w przypadku ich całkowitej nieściągalności. Przypadki, w których zachodzi całkowita nieściągalność, określa w zamkniętym katalogi art. 49 ust. 5b ustawy.
Stosowanie złagodzenia wykonania obowiązku wpłat odbywa się zawsze na wniosek, a następuje w drodze decyzji prezesa zarządu PFRON w ramach uznania administracyjnego.
●Artykułu 49 nie stosuje się do dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych ani do pomocy, o której mowa w ustawie. Wyjątkowo, posiłkowo art. 49 stosuje się w ograniczonym zakresie w celu określenia przesłanek zastosowania art. 49f.
●Przewidziane w art. 49 ust. 6 fakultatywne upoważnienie do wydania rozporządzenia do określenia wzoru formularza wpłaty gotówkowej oraz polecenia przelewu nie zostało wykonane z uwagi na nakłady kosztów niewspółmierne do oczekiwanych efektów oraz na rozwój bankowości elektronicznej.
Art. 49a–49d. (pominięte)
Art. 49e. [Rozliczanie środków PFRON]
1. Środki Funduszu podlegają zwrotowi w kwocie wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem, pobranej w nadmiernej wysokości lub ustalonej w wyniku kontroli w zakresie stwierdzonych nieprawidłowości, określonej w drodze decyzji nakazującej zwrot wypłaconych środków wraz z odsetkami naliczonymi od tej kwoty, od dnia jej otrzymania, w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych.
2. Zwrotu, o którym mowa w ust. 1, dokonuje się w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania wezwania do zapłaty lub ujawnienia okoliczności powodujących obowiązek zwrotu.
3. Jeżeli środki Funduszu zostały wypłacone w wysokości niższej od należnej, kwotę stanowiącą różnicę między kwotą należną a kwotą wypłaconą, wypłaca się wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych w terminie 3 miesięcy od dnia przedłożenia żądania wypłaty tej kwoty lub ujawnienia okoliczności powodujących obowiązek jej wypłacenia.
4. Odsetek nie nalicza się w przypadku gdy wystąpienie okoliczności powodujących obowiązek zwrotu lub wypłaty środków było niezależne od zobowiązanego do zapłaty.
komentarz
●Artykuł 49e dodany 1 stycznia 2009 r. całościowo normuje na poziomie ustawowym kwestie rozliczania środków PFRON.
Należy zwrócić uwagę, że w przepisie tym ustawodawca celowo nie posłużył się pojęciem beneficjenta i podmiotu udzielającego pomocy, ponieważ przepis ten ma zastosowanie zarówno w przypadku rozrachunków dotyczących pomocy publicznej, pozapomocowego wsparcia, jak i rozliczania środków PFRON przekazanych realizatorom zadań (np. samorządowi powiatu i województwa na podstawie art. 48 ustawy).
Artykuł 49e ma zastosowanie do pozapomocowego wsparcia oraz do pomocy publicznej udzielanej ze środków PFRON — niezależnie od podmiotu udzielającego wsparcia lub pomocy z tych środków oraz niezależnie od formuły i podstawy prawnej, na której udzielane są wspomniane wsparcie lub pomoc.
Nie ma w tym przypadku znaczenia, w jakiej formie (prefinansowania, refundacji, pożyczki itp.) przekazano środki PFRON.
Usytuowanie omawianego przepisu w rozdziale dotyczącym PFRON, zawierającym przepisy statuujące ten fundusz, pozwala wnioskować, że przepis ten ma zastosowanie także do środków PFRON przekazanych na podstawie przepisów odrębnych (np. na podstawie ustaw antypowodziowych), o ile nie zawierają one szczególnych rozwiązań we wspólnym zakresie regulacji z art. 49e. Przepis ten nie ma bowiem zastosowania w zakresie objętym lex specialis ani np. w zakresie wynikającym z art. 26 ust. 7 oraz art. 26e ust. 6 ustawy, które przewidują szczególne przesłanki częściowego zwrotu refundacji adaptacyjnej lub na wyposażenie stanowiska pracy osób niepełnosprawnych, ponieważ okoliczności te nie są regulowane w art. 49e.
●Omawianego przepisu nie stosuje się do wpłat na PFRON (ponieważ zgodnie z art. 49 ust. 1 ustawy stosuje się do nich przepisy ordynacji podatkowej) ani do rozliczenia opłacanych przez PFRON kosztów funkcjonowania tej instytucji (np. opłaty za media, zakupu sprzętu itd.).
●Stosownie do art. 49e ust. 1 środki PFRON podlegają zwrotowi w kwocie wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem, pobranej w nadmiernej wysokości lub ustalonej w wyniku kontroli w zakresie stwierdzonych nieprawidłowości, określonej w drodze decyzji nakazującej zwrot wypłaconych środków wraz z odsetkami. Zatem warunkiem koniecznym powstania obowiązku zwrotu środków PFRON jest pobranie środków w nadmiernej wysokości, wykorzystanie powierzonych środków niezgodnie z przeznaczeniem lub ustalenie w wyniku kontroli, że wystąpiły nieprawidłowości skutkujące obowiązkiem zwrotu środków PFRON.
Pobranie środków PFRON w nadmiernej wysokości ma miejsce, jeżeli z jakichkolwiek przyczyn nastąpiło przekazanie środków PFRON w kwocie wyższej, niż wynikałoby to z przepisów lub umowy regulujących tę kwestię. Artykuł 49e ust. 1 stosuje się niezależnie od tego, czy kwota środków do przekazania została określona w wysokości precyzyjnej lub maksymalnej. Bez znaczenia jest, czy kwota uzyskana była należna, lecz została wypłacona w wyższej kwocie, czy w ogóle była nienależna. Zwrotowi w tym przypadku podlega kwota stanowiąca różnicę pomiędzy pobraną kwotą a kwotą należną.
Wykorzystanie środków PFRON niezgodnie z przeznaczeniem może dotyczyć głównie sytuacji, w której ten, kto otrzymał do dyspozycji środki PFRON, przeznaczył je na cele inne niż określone w ustawie lub w umowie. Nie stosuje się więc art. 49e w odniesieniu do niewłaściwego przeznaczenia środków uzyskanych z PFRON a zgromadzonych na ZFRON. Sankcje w tym zakresie określa art. 33 ust. 4a ustawy.
Zwrotowi na podstawie art. 49e ust. 1 podlega również kwota ustalona w wyniku kontroli w zakresie stwierdzonych nieprawidłowości. Szczególne przypadki kontroli skutkującej obowiązkiem zwrotu środków na gruncie omawianego przepisu zostały przewidziane przede wszystkim w art. 25d ust. 1 i art. 26a ust. 10 ustawy.
Dla powstania obowiązku zwrotu środków PFRON nie ma znaczenia, czy zaszła jedna czy łącznie kilka przesłanek powstania tego obowiązku.
●Mając na uwadze to, że w art. 49e nie określono podmiotu, na rzecz którego należy dokonywać zwrotu, środki PFRON, o których mowa w tym przepisie, należy zwracać podmiotowi, od którego je uzyskano, tj. odpowiednio PFRON lub innemu realizatorowi zadań (np. staroście). Zwrotu wspomnianych środków dokonuje się w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania wezwania do zapłaty lub ujawnienia okoliczności powodujących obowiązek zwrotu.
Należy zauważyć, że art. 49e ust. 1 i 2 nie określa terminu, w którym można wystąpić o zwrot środków. Należy zatem uznać, że terminem tym powinien być termin kończący okres przedawnienia roszczeń dotyczących danych kwot. Jest on co do zasady 10-letni, z tym że w przypadku pomocy publicznej należy go ustalać na podstawie art. 15 ust. 2 rozporządzenia Rady nr 659/1999 z 22 marca 1999 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE z 1999 r. L 83, s. 1). Zgodnie z tym przepisem okres przedawnienia rozpoczyna bieg w dniu, w którym bezprawnie przyznano pomoc beneficjentowi albo w charakterze pomocy indywidualnej, albo w ramach programu pomocowego, z tym że jakiekolwiek działanie, podejmowane przez Komisję lub przez państwo członkowskie, działające na wniosek Komisji w odniesieniu do pomocy przyznanej bezprawnie powoduje przerwanie okresu przedawnienia. Każde przerwanie powoduje, że okres przedawnienia zaczyna biec od początku. Okres przedawnienia zostaje zawieszony dopóty, dopóki decyzja Komisji jest przedmiotem postępowania toczącego się przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
●Oprócz zwrotu środków PFRON do podmiotu, z którego uzyskano te środki, w art. 49e ust. 3 przewidziano również obowiązek uzupełniającej wypłaty środków PFRON, jeżeli środki te zostały wypłacone w wysokości niższej od należnej.
Należy tu zwrócić uwagę na dwie kwestie, tj. pojęcie kwoty należnej oraz przesłankę wypłacenia kwoty niższej od należnej.
Kwoty należnej nie należy utożsamiać wyłącznie z kwotą, której wysokość wynika bezpośrednio z ustawy, tak jak ma to miejsce np. w przypadku dofinansowania do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych (art. 26a). Kwota należna może zostać ustalona umownie, np. w umowie zawartej ze starostą w zakresie dotyczącym wsparcia, o którym mowa np. w art. 12a, 13, 26, 26d, 26e czy 41. Jeżeli starosta zawiera umowę we wspomnianym zakresie, to wskazuje ona na maksymalną kwotę, do wypłacenia której się zobowiązuje. Zatem w razie spełnienia przez wnioskodawcę warunków do uzyskania wypłaty w określonej kwocie – kwotę tę należy traktować jako kwotę należną, o której mowa w tym przepisie. Na art. 49e ust. 3 może zatem powołać się wnioskodawca, któremu omyłkowo nie wypłacono pełnej kwoty przewidzianej w umowie lub w wyniku jakichkolwiek innych okoliczności (np. zamiaru renegocjacji umowy przez podmiot udzielający środki PFRON).
Nie zawsze kwotą należną jest maksymalna przewidziana w umowie kwota refundacji, w sytuacji gdy wnioskodawca nie spełniał warunków do jej uzyskania. [przykład 2]
Kwotą należną, o której mowa w tym przepisie, może być również kwota wynikająca z umowy dotyczącej realizacji programów celowych PFRON, o których mowa w art. 47 ustawy, co daje stronie możliwość powołania się na przepis rangi ustawowej przy weryfikowaniu, czy wypłacono pełną kwotę należną.
Uzupełniającej wypłacie na rzecz adresata podlega kwota stanowiąca różnicę między kwotą należną a kwotą wypłaconą. Jeżeli nie wypłacono zainteresowanemu żadnej kwoty, to kwota, o której mowa w art. 49e ust. 3, jest równa kwocie należnej.
●Artykuł 49e ust. 3 nie określa terminów występowania o uzupełniającą wypłatę środków. Przedawnienie prawa do skorzystania z uzupełnienia wypłaty środków PFRON wyznacza termin przedawnienia roszczeń (z reguły umownych), a niekiedy zmiana wspólnotowych warunków udzielania pomocy publicznej.
Dla powstania obowiązku zwrotu środków PFRON na podstawie art. 49e ust. 1 ani dla powstania obowiązku dokonania uzupełniającej wypłaty środków PFRON nie ma znaczenia przyczyna zaistnienia braku tożsamości kwot należnych i wypłaconych czy tożsamości kwot środków przekazanych i wykorzystanych zgodnie z przeznaczeniem. Ocena zaistnienia obowiązku transferu środków na podstawie art. 49e ust. 1 lub 3 opiera się więc wyłącznie na kryterium obiektywnego porównania stanu faktycznego ze stanem prawidłowym. Zatem np. nawet jeżeli to PFRON się pomylił i udzielił pracodawcy wyższego dofinansowania, o którym mowa w art. 26a, to pracodawca ma obowiązek dokonania stosownego zwrotu środków na podstawie art. 49e.
●Przyczyny powstania okoliczności powodujących obowiązek transferu środków PFRON na podstawie art. 49e ust. 1 lub 3 wpływają na obowiązek dodatkowego naliczenia odsetek.
Kwotę tych odsetek oblicza się w wysokości jak dla zaległości podatkowych. Mając na uwadze to, że odsetki te są wyższe od odsetek, o których mowa w art. 14 ust. 2 rozporządzenia nr 659/1999, art. 49e może stanowić również skuteczny sposób egzekwowania bezprawnie udzielonej pomocy publicznej ze środków PFRON i podlegającej windykacji w wyniku podjęcia przez Komisję decyzji o windykacji tej pomocy.
Co do zasady odsetki te nalicza się odpowiednio od dnia otrzymania środków podlegających zwrotowi lub od dnia, w którym powinny być wypłacone w należnej kwocie. Jednak stosownie do art. 49e ust. 4 odsetek tych się nie nalicza, gdy wystąpienie okoliczności powodujących obowiązek zwrotu lub uzupełniającej wypłaty środków było niezależne od zobowiązanego do dokonania zwrotu.
Może tak być np. gdy przekazujący środki PFRON omyłkowo przekaże je w zbyt dużej kwocie (np. PFRON nie sprawdził, czy inny pracodawca miał pierwszeństwo do dofinansowania zgodnie z art. 26b ust. 2a, a pracodawca, któremu zawyżono wypłatę, nie wiedział o tym, że pracownik jest zatrudniony również u innego pracodawcy). Wówczas pracodawca dokonuje zwrotu środków, ale bez odsetek. Szczególną sytuacją niepowodującą naliczania odsetek jest ta, gdy po pewnym czasie od dokonania wypłaty środków PFRON okaże się, że obie zainteresowane strony, tj. przekazujący środki i ich odbiorca, nie dysponowały, mimo dochowania należytej staranności, pełnią wiedzy o stanie faktycznym wpływającym na obliczenie kwoty środków podlegających przekazaniu.
Kwestie związane z obowiązkiem naliczania odsetek dobrze obrazują przykłady dotyczące dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, o którym mowa w art. 26a.
Jeżeli naliczono kwoty dofinansowania stosownie do przedstawionego pracodawcy orzeczenia, z którego wynikał określony stopień niepełnosprawności, a pracodawca niewłaściwie zinterpretował orzeczenie i niewłaściwie obliczył dofinansowanie, które zostało mu następnie w tak ustalonej kwocie wypłacone, to gdy dofinansowanie wypłacono w kwocie niższej od należnej, to nie nalicza się odsetek, o których mowa w art. 49e ust. 3, ponieważ PFRON postąpił zgodnie z wiedzą, jaką miał, i zgodnie ze stanem zadeklarowanym przez pracodawcę w tym zakresie. Natomiast jeżeli pracodawcy wypłacono kwotę wyższą od należnej, to pracodawca uiszcza dodatkowo odsetki, ponieważ miał wpływ na powstanie okoliczności powodującej obowiązek zwrotu.
Jeżeli jednak pracownik przedstawił określone orzeczenie i na jego podstawie prawidłowo naliczono dofinansowanie i wypłacono je w tak ustalonej kwocie, a następnie się okazało, że dofinansowanie na pracownika przysługiwało w innej kwocie (np. w związku z tym, że następnie za ten sam okres pracownik przedstawił orzeczenie o innym stopniu niepełnosprawności) lub nie przysługiwało w ogóle (np. w związku z tym, że pracownik poinformował z opóźnieniem pracodawcę o tym, że ma ustalone prawo do emerytury) – sytuacja kształtuje się odmiennie, ponieważ ani pracodawca, ani PFRON nie mieli wpływu na nieprawidłowe ustalenie wypłaconej kwoty dofinansowania. Zatem ewentualne zwroty lub uzupełniające wypłaty są w tym przypadku zgodnie z art. 49e ust. 4 przekazywane bez odsetek.
Art. 49f. [Umorzenie i rozłożenie należności na raty]
1. Na wniosek dłużnika lub strony umowy, której przedmiot obejmuje dokonanie wydatków ze środków Funduszu, organy i podmioty powołane do zawierania takich umów mogą:
1) umorzyć w części lub w całości należności pieniężne mające charakter cywilnoprawny, w drodze decyzji, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, lub
2) rozłożyć na raty spłatę tych należności lub odroczyć termin ich płatności, w drodze umowy
– w przypadku uzasadnionym ważnym interesem dłużnika, interesem publicznym, względami gospodarczymi lub społecznymi, lub innymi przyczynami zasługującymi na uwzględnienie, w szczególności w razie całkowitej nieściągalności w rozumieniu art. 49 ust. 5b.
2. W przypadku umarzania należności wynikających z umów określonych w ust. 1, do których zawierania został powołany Fundusz decyzję w sprawie umorzenia wydaje Prezes Zarządu Funduszu.
3. W przypadku umarzania należności wynikających z umów określonych w ust. 1, do których zawierania został powołany dyrektor powiatowego urzędu pracy, lub kierownik jednostki organizacyjnej powiatu, decyzję w sprawie umorzenia wydaje starosta.
4. Przepisy art. 67b i art. 67d § 1 i 2 Ordynacji podatkowej stosuje się odpowiednio.
komentarz
●Artykuł 49f ustawy normuje kwestie związanie ze złagodzeniem wykonania obowiązków dotyczące należności od pobranych środków PFRON oraz naliczonych od nich odsetek. Został on dodany do ustawy 1 stycznia 2011 r. w zakresie dotyczącym wykonania umów.
Komentowany przepis ma zastosowanie do wszystkich umów zawieranych na podstawie niniejszej ustawy, w tym w ramach realizacji programów celowych realizowanych ze środków PFRON, w przypadku których środki PFRON przekazywane są na podstawie umów.
Nie stosuje się go w przypadkach związanych np. z odzyskiwaniem środków publicznych przeznaczonych na finansowanie zadań realizowanych stosownie do art. 11 ustawy na zasadach określonych w przepisach o promocji zatrudnienia. Jedynego wyjątku dotyczącego stosowania art. 49f do wierzytelności wynikających z realizacji zadań określonych w ustawie w tym zakresie należy upatrywać w art. 10 nowelizacji ustawy o rehabilitacji z 15 czerwca 2007 r., z tym że w sytuacjach nieuwzględnionych w tym przepisie nadal ma zastosowanie art. 49f ustawy.
Artykułu 49f nie stosuje się do pozaumownych należności (np. wynikających z rozliczenia kwot, o których mowa w art. 25, 25a i 26a ustawy). Częściowo będzie to możliwe dopiero od 1 czerwca 2015 r. Wówczas dodany ust. 3a będzie dotyczył również należności pieniężnych dotyczących zwrotu środków przyznanych osobie niepełnosprawnej wykonującej działalność gospodarczą lub niepełnosprawnemu rolnikowi lub rolnikowi zobowiązanemu do opłacania składek za niepełnosprawnego domownika (na podstawie art. 25a ustawy w obecnym brzmieniu, art. 25 ust. 3b ustawy, o w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2007 r. oraz art. 25a ust. 5 ustawy w brzmieniu obowiązującym w 2008 r.).
Ponadto art. 49f będzie miał zastosowanie do odsetek od nienależnie pobranych kwot na podstawie art. 26a. Nie będzie miał on zastosowania do dofinansowania w pozostałym zakresie.
Artykułu 49f nie stosuje się do wpłat na PFRON. W tym zakresie ma zastosowanie art. 49 ustawy.
Mając na uwadze funkcję oraz usytuowanie tego przepisu, jest wysoce dyskusyjne stosowanie go do rozliczenia środków PFRON wydatkowanych wyłącznie na potrzeby tej instytucji (np. do rozliczania opłat za media, z których korzysta PFRON).
●Wierzytelności umowne, do których stosuje się art. 49f, obejmują zarówno należność główną, jak i odsetki naliczone od wierzytelności. Nie unormowano odrębnie kwestii umarzania lub rozkładania na raty odsetek od należności podlegającej zwrotowi. Instrumenty przewidziane w tym przepisie mogą zostać zastosowane do należności (a więc do należności głównej i odsetek). Wsparcie podlegające zwrotowi było przyznawane na różnych zasadach, co oznacza, że same odsetki są obliczane na podstawie przepisów kodeksu cywilnego lub ordynacji podatkowej. Dopiero do tak naliczonych odsetek ma zastosowanie art. 49f.
●Do instrumentów złagodzenia warunków wykonania umów należą: umorzenie w części lub w całości, rozłożenie na raty i odroczenie terminu płatności. Katalog tych instrumentów jest zamknięty.
Umorzenie polega w tym przypadku na unicestwieniu istniejącej wierzytelności, więc zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Należy jednak mieć na uwadze, że art. 49f ust. 1 pkt 1 wprowadza elementy stosunku administracyjnego do sfery co do zasady prywatnoprawnych stosunków pomiędzy stronami umowy. Umorzenia należności, o których mowa w tym przepisie, dokonuje się bowiem wyłącznie w drodze decyzji. Formę tę zdecydowano się przyjąć w związku z charakterem umorzenia jako definitywnego, a jednocześnie nieefektywnego sposobu wygaśnięcia wierzytelności dotyczącej środków publicznych, a więc niedającego szans na odzyskanie tych środków. Równocześnie obranie tej formy rozstrzygania o zastosowaniu umorzenia należności daje wnioskodawcy prawo poddania tego rozstrzygnięcia kontroli instancyjnej w postępowaniu odwoławczym na podstawie ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 267 ze zm.), mającego tu zastosowanie stosownie do art. 66 ustawy, a w dalszej perspektywie także kontroli sądowoadministracyjnej.
Z uwagi na przedmiot dokonywanej czynności decyzję tę wydaje co do zasady będący stroną umowy po stronie wierzyciela. Dotyczy to każdego udzielającego środków PFRON, a nie tylko PFRON i starosty. Wynika to z wprowadzenia do wyliczenia w art. 49f ust. 1, w którym jest mowa o wszystkich organach i podmiotach powołanych do zawierania umów, których przedmiotem jest dokonanie wydatków środków PFRON. W art. 49f ust. 2 i 3 dookreślono bowiem jedynie, który podmiot wydaje decyzję o umorzeniu należności. Jeżeli stroną umowy jest PFRON, to decyzję wydaje prezes zarządu PFRON. Dotyczy to np. decyzji w sprawie umorzenia należności wynikających umów dotyczących udzielania pomocy, o której mowa w art. 32 ust. 1 ustawy. Natomiast w przypadku gdy do zawierania umów powołano dyrektora PUP lub kierownika jednostki organizacyjnej powiatu (np. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie), decyzję w sprawie umorzenia wydaje starosta. Ma to miejsce np. w przypadku umów dotyczących refundacji, o których mowa w art. 12a, 13, 26, 26d, 26e, 41 oraz nieobowiązującym już art. 26f. Z kolei w przypadku umów zawieranych przez samorząd województwa organem wydającym decyzję jest marszałek województwa. W przypadkach z art. 49f ust. 3a będzie to zawsze prezes zarządu PFRON.
Od decyzji w sprawie umorzenia przysługuje odwołanie do organu wyższego stopnia w rozumieniu art. 17 k.p.a.
●Odroczenie terminu płatności polega na ustaleniu nowego terminu płatności danej należności przed upływem pierwotnie ustalonego terminu płatności. Skutkiem odroczenia terminu płatności jest to, że dana należność staje się wymagalna dopiero po upływie przesuniętego terminu jej płatności. W okresie pomiędzy dniem, w którym upłynął pierwotny termin, a terminem nowo wyznaczonym w wyniku odroczenia strona nie ma więc zaległości w przedmiotowym zakresie.
Rozłożenie na raty dotyczy istniejącego zobowiązania, z tym że należność staje się wymagalna nie w całości w pierwotnie ustalonym terminie, lecz w odniesieniu do poszczególnych jej części (rat) w terminach płatności rat.
●Zarówno rozłożenie na raty, jak i odroczenie terminu płatności w drodze umowy mają charakter efektywnego sposobu zarządzania wierzytelnością, ponieważ dają szansę na odzyskanie tych środków, tyle że w dłuższej perspektywie czasu. W związku z tym podmiot będący stroną umowy po stronie wierzyciela decyduje o zastosowaniu tych form złagodzenia obowiązków umownych w drodze umowy.
Podmioty stosujące instrumenty określone w art. 49f działają samodzielnie. Z jednej strony rozstrzygnięcia w tym zakresie nie wymagają konsultacji ze strony krajowej, wojewódzkiej ani powiatowej rady konsultacyjnej ds. osób niepełnosprawnych. Z drugiej strony podmioty właściwe w sprawach określonych w art. 49f nie występują o zgodę ani o akceptację do innych podmiotów (np. starosta do PFRON czy PFRON do ministra właściwego ds. zabezpieczenia społecznego itd.).
●Przesłanką zastosowania wszystkich instrumentów złagodzenia wykonania umowy określonych w art. 49f jest ważny interes dłużnika, interes publiczny, względy gospodarcze lub społeczne albo inne przyczyny zasługujące na uwzględnienie, w tym całkowita nieściągalność w rozumieniu art. 49 ust. 5b ustawy. Względy społeczne i gospodarcze mogą być rozpatrywane zarówno w aspekcie przyczynowym, jak i skutkowym.
Pierwszy aspekt odnosi się do sytuacji, która doprowadziła dłużnika do problemów z wykonaniem postanowień umowy. Może to być np. klęska żywiołowa i konieczność usuwania jej skutków, zdarzenie losowe czy inne sytuacje kryzysowe, takie jak ubóstwo, bezrobocie, w pewnym stopniu również niepełnosprawność, długotrwała lub ciężka choroba, potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietności. Sytuacje te mogą się odnosić bezpośrednio do dłużnika lub członków jego rodziny.
Drugi, skutkowy aspekt rozpatrywania interesu społecznego i gospodarczego może odnosić się do porównania szerszych skutków zastosowania lub niezastosowania złagodzenia obowiązku wpłat. Na przykład rozłożenie na raty spłaty należności, które odzyskane od razu w całości doprowadzą jednego z nielicznych pracodawców do udokumentowanych trudności ekonomicznych, co zagrozi sytuacji nie tylko pracodawcy, lecz także na rynku pracy, należy uznać za przesłankę pozwalająca na stwierdzenie istnienia względów społecznych i gospodarczych.
●Zdecydowanie się przez organ lub podmiot do tego uprawniony na zastosowanie instrumentów przewidzianych w art. 49f jest fakultatywne i opiera się na uznaniu administracyjnym.
W art. 49f ust. 1 pkt 2 użyto spójnika lub, co oznacza, że w odniesieniu do danych należności można zastosować wyłącznie rozłożenie na raty, wyłącznie odroczenie terminu płatności lub jednocześnie obie te formy złagodzenia wykonania umowy. Z analogicznym skutkiem spójnika tego użyto w odniesieniu do pkt 1 i pkt 2 w art. 49f ust. 1. Ponadto w art. 49f nie zastrzeżono, że formy złagodzenia mogą być zastosowane jednokrotnie. Teoretycznie możliwe jest np. dwukrotne zastosowanie odroczenia terminu płatności, a następnie po upływie tego terminu np. jej rozłożenie na raty lub umorzenie. Za każdym razem muszą jednak zostać spełnione warunki do zastosowania tych instrumentów.
●Stosownie do art. 49f ust. 4 do stosowania złagodzenia wykonania obowiązków umowy określonych w tym przepisie stosuje się odpowiednio art. 67b i art. 67d par. 1 i 2 ordynacji podatkowej. Odesłanie to ma dwa podstawowe skutki.
Po pierwsze, ustawodawca przesądził, że zastosowanie tych instrumentów może stanowić pozapomocowe wsparcie, pomoc de minimis albo inną pomoc publiczną udzielaną z przeznaczeniem na rozliczne cele. Zastosowanie omawianych instrumentów w ramach danej formuły pomocy publicznej oznacza konieczność jednoczesnego zastosowania wspólnotowych unormowań w tym zakresie w taki sposób, by pomoc udzielana na podstawie art. 49f w związku z art. 67b ordynacji podatkowej nie spowodowała naruszenia warunków udzielania tej pomocy określonych na poziomie wspólnotowym.
Po drugie, odesłanie do całego art. 67b ordynacji podatkowej pozwala określić dodatkowo poza wskazanymi w art. 49f ust. 1 szczegółowe warunki, na których stosuje się instrumenty określone w art. 49f, gdyby miały one stanowić poszczególne rodzaje pomocy publicznej. Warunki te wynikają bowiem z aktów wykonawczych wydanych na podstawie art. 67b ust. 5 i 6 ordynacji podatkowej.
Art. 50–61. (pominięte)
Art. 62. [Przepis przejściowy]
1. Osoby, które przed dniem wejścia w życie ustawy zostały zaliczone do jednej z grup inwalidów, są osobami niepełnosprawnymi w rozumieniu ustawy, jeżeli przed tą datą orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów nie utraciło mocy.
2. Orzeczenie o zaliczeniu do:
1) I grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
2) II grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
3) III grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.
3. Osoby o stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym uznaje się za niepełnosprawne, z tym że:
1) osoby, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny, traktuje się jako zaliczone do znacznego stopnia niepełnosprawności;
2) pozostałe osoby traktuje się jako zaliczone do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
komentarz
●W dniu wejścia w życie ustawy, tj. 1 stycznia 1998 r., w obrocie prawnym znajdowały się dokumenty potwierdzające inwalidztwo lub niezdolność od pracy osób, które się nimi legitymowały. Niejednokrotnie dokumenty te były wydawane bezterminowo (na trwałe). Było zatem ważne, by wejście w życie ustawy nie zdezorganizowało życia tych osób, nie spowodowało odebrania im wcześniej nabytych uprawnień (w tym analogicznych do przewidzianych w omawianej ustawie) ani nie wymagało od nich uzyskania orzeczenia o zaliczeniu do jednego ze stopni niepełnosprawności. Cele te realizuje art. 62 ustawy.
W art. 62 ust. 1 ustawy zawarto ogólną zasadę uznawania za niepełnosprawne w rozumieniu ustawy osób, które przed 1 stycznia 1998 r. zostały zaliczone do jednej z grup inwalidów, jeżeli przed tą datą orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów nie utraciło mocy.
Artykuł 62 ust. 2 ustawy uszczegóławia ust. 1 i określa sposób przełożenia na stopnie niepełnosprawności rozstrzygnięć z dotychczas wydanych orzeczeń o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów. Rozstrzygnięcie dotyczące I grupy inwalidów przekłada się na znaczny stopień niepełnosprawności, do II grupy – na umiarkowany, a do III grupy – na lekki stopień niepełnosprawności.
Nie ma w tym przypadku znaczenia organ, który wydał to orzeczenie, ani – co do zasady – to, czy orzekano inwalidztwo dla celów oceny ogólnego stanu zdrowia, czy dla celów bardziej szczegółowych (np. dla celów oceny zdolności do służby). Artykuł 62 ust. 2 ma zatem zastosowanie zarówno do orzeczeń wydawanych na zasadach ogólnych związanych z realizacją przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, jak i do orzeczeń resortowych wydawanych żołnierzom zawodowym czy funkcjonariuszom Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej.
●W przypadku przekładania orzeczeń resortowych pojawiają się w praktyce trzy problemy.
Po pierwsze, orzeczenia te wydawane są również obecnie. Należy zatem bezwzględnie pamiętać o tym, że art. 62 stosuje się wyłącznie do orzeczeń wydanych przed 1 stycznia 1998 r. Nie znajdzie on zastosowania do orzeczeń wydawanych obecnie, choćby powielało ono rozstrzygnięcia z orzeczeń wydanych danej osobie przed 1 stycznia 1998 r. Jeżeli jednak orzeczenie wydane przed tą datą jest nadal ważne, a po 1 stycznia 1998 r. zostało jedynie zmienione, to nadal stanowi dokument, o którym mowa w art. 62 ust. 2 ustawy, z tym że sposób przełożenia rozstrzygnięcia musi uwzględniać ewentualne modyfikacje wynikające ze zmiany orzeczenia dokonanej po 1 stycznia 1998 r.
Po drugie, w orzeczeniach resortowych mogło występować jedno lub dwa rozstrzygnięcia dotyczące zaliczenia do grupy inwalidów: dla celów zdolności do służby oraz dotyczące ogólnego stanu zdrowia. Każde z tych rozstrzygnięć może podlegać przełożeniu zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy. Artykuł 62 ust. 2 nie daje wyraźnej podstawy do tego, by dawać pierwszeństwo przełożeniu rozstrzygnięcia dotyczącego ogólnego stanu zdrowia. Dlatego można przekładać korzystniejsze rozstrzygnięcie. [przykład 3]
Po trzecie, co do zasady przy stosowaniu art. 62 ust. 2 ustawy nie dokonuje się oceny merytorycznej rozstrzygnięcia zawartego w orzeczeniu o zaliczeniu pracownika do jednej z grup inwalidów. W praktyce wyjątek stanowi rozstrzygnięcie dotyczące zaliczenia do III grupy inwalidów w związku ze służbą, które obejmuje osoby całkowicie zdolne do pracy. Dlatego organy rozstrzygające w sprawach, w których wymaga się podania stanów zatrudnienia osób niepełnosprawnych, uznają, że jeżeli wyłącznym rozstrzygnięciem w orzeczeniu o zliczeniu do jednej z grup inwalidów jest orzeczenie o zaliczeniu do III grupy inwalidów w związku ze służbą, to orzeczenie to nie potwierdza niepełnosprawności w rozumieniu ustawy. Jeżeli jednak rozstrzygnięciu temu towarzyszyłoby również rozstrzygnięcie o zaliczeniu do III grupy inwalidów z ogólnego stanu zdrowia, to osobę legitymującą się tym orzeczeniem należy uznać za osobę o lekkim stopniu niepełnosprawności dla celów ustawy (art. 62 ust. 2 pkt 3).
●Drugim rodzajem orzeczeń potwierdzających niepełnosprawność w rozumieniu ustawy, wskazanym w art. 62, w ust. 3, jest orzeczenie o stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym. Przełożenie na stopnie niepełnosprawności jest w przypadku tych orzeczeń uzależnione od tego, czy danej osobie przysługuje zasiłek pielęgnacyjny. Osoby z tym świadczeniem uznaje się w wyniku zastosowania przełożenia za osoby o znacznym stopniu, a bez świadczenia – za osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności.
Mimo użycia w art. 62 ust. 3 ustawy czasownika „przysługiwać” w czasie teraźniejszym, należy uznać, że oceny, czy daną osobę należy za osobę o znacznym czy o lekkim stopniu niepełnosprawności, dokonuje się według stanu sprzed 1 stycznia 1998 r. Jeżeli wówczas osobie tej przysługiwało prawo do zasiłku pielęgnacyjnego, a orzeczenie nie utraciło mocy, to nadal należy ją uznawać za osobę o znacznym stopniu niepełnosprawności, choćby później utraciła prawo do zasiłku i odwrotnie, jeżeli prawo do zasiłku nie przysługiwałoby danej osobie przed 1 stycznia 1998 r., to w przypadku późniejszego nabycia tego prawa nie zmieni to sposobu przekładania orzeczenia, o którym mowa w art. 62 ust. 3 ustawy.
Należy zwrócić uwagę na to, że art. 62 został zlokalizowany w przepisach przejściowych i końcowych, co oznacza, że co do zasady odnosi się on do stanów powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy. Oznacza to, że orzeczenia „przekładane” na podstawie art. 62 ustawy to wyłącznie orzeczenia istniejące w obrocie prawnym przed 1 stycznia 1998 r. Dotyczy to zarówno orzeczeń o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów (art. 62 ust. 2), co wynika wprost z ust. 1, jak i orzeczeń o niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, co wynika ze zlokalizowania art. 62 ust. 3 ustawy w przepisach przejściowych i końcowych wraz z analogicznymi postanowieniami dotyczącymi zaliczenia do jednej z grup inwalidów.
Art. 63–70. (pominięte)
PRZYKŁAD 1
Wsparcie do kwoty 20 proc. czasu pracy
Asystent pracujący w danym miesiącu 100 godzin, który pomaga przez 60 godzin jednej osobie niepełnosprawnej, zostanie dofinansowany w wymiarze takim, jak gdyby świadczył na jej rzecz pomoc przez 20 godzin. Asystent może jednak pomagać kilku osobom, np. pięciu osobom przeznaczając po 20 proc. swojego czasu pracy. Jeżeli asystent pracuje w danym miesiącu 100 godzin i pomaga pracownikom niepełnosprawnym A (przez 40 godzin), B (5 godzin), C (10 godzin), D (1 godzinę) i E (5 godzin), to refundacja zostanie naliczona od 20 godzin (A), 5 godzin (B), 10 godzin (C), 1 godziny (D) i 5 godzin (E).
Terminy składania deklaracji

PRZYKŁAD 2
Refundacja nie może obejmować kosztów nieponiesionych
Zakupując wszystkie elementy wyposażenia stanowiska pracy osoby niepełnosprawnej wykazane w umowie zawartej na podstawie art. 26e, pracodawca poniósł w rzeczywistości niższe koszty, niż przewidziano to w umowie – wówczas kwota należna nie może przekraczać 100 proc. poniesionych kosztów podlegających refundacji, ponieważ refundacja nie może obejmować kosztów nieponiesionych. Zatem kwotą należną w tym przypadku może być kwota poniesionych kosztów, a nie wyższa od niej maksymalna kwota refundacji określona w umowie.
PRZYKŁAD 3
Można przedkładać korzystniejsze rozstrzygnięcie
Załóżmy, że pracownik legitymuje się orzeczeniem z dwoma rozstrzygnięciami – III grupa z ogólnego stanu zdrowia i III grupa ze względu na służbę. Osoba ta zostanie uznana za osobę o lekkim stopniu niepełnosprawności (art. 62 ust. 2 pkt 3). Jeżeli osoba ta legitymowałaby się orzeczeniem rozstrzygnięciami III grupa z ogólnego stanu zdrowia i II grupa ze względu na służbę, to zostałby spełniony warunek do uznania jej za osobę o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (art. 62 ust. 2 pkt 2) na podstawie rozstrzygnięcia dotyczącego zdolności do służby.