Pracowałam kilka lat przed 1999 r. i teoretycznie powinnam już dawno zebrać dokumenty potrzebne do wyliczenia kapitału początkowego – opowiada pani Grażyna z Opola. – Nie zrobiłam tego, bo ile razy zabierałam się za ich gromadzenie, coś się zmieniało w przepisach. Teraz znowu czytałam, że są jakieś zmiany i ci, którzy wyliczyli kapitał, muszą składać wnioski o jego przeliczenie. Moja koleżanka robi to chyba już po raz trzeci. Czy to prawda, że póki nie osiągnę wieku emerytalnego, mogę sobie darować zajmowanie się kapitałem, a potrzebne dokumenty zgromadzić dopiero wtedy, gdy będę składać wniosek o świadczenie? – zastanawia się pani Grażyna.
To prawda, że kto nie złożył jeszcze w ZUS wniosku o naliczenie kapitału początkowego, zyskał na tym, bo z każdą kolejną zmianą naliczanie jest korzystniejsze. Kto już ma decyzję o ustaleniu kapitału, powinien zwrócić się do ZUS o jego przeliczenie. Może to zrobić już teraz albo składając wniosek o przyznanie emerytury.
Kapitał początkowy ZUS nalicza osobom, które były zatrudnione przed 1 stycznia 1999 r., czyli przed wprowadzeniem reformy emerytalnej. Od tej daty składki na ubezpieczenie emerytalne zaczęto zapisywać na indywidualnych kontach osób ubezpieczonych w ZUS. Wcześniej składki ubezpieczeniowe wpadały do jednego państwowego worka. Wyliczenie kapitału początkowego jest próbą oszacowania, ile na własną emeryturę odłożyłby każdy zatrudniony przed reformą, gdyby już wtedy składki zapisywano na jego indywidualnym koncie. Sprawa jest więc ważna, często decydująca o wysokości emerytury. Tym ważniejsza, im dłużej ktoś był zatrudniony przed 1999 r.
Zmian w zasadach obliczania kapitału początkowego było już kilka. Do września 2011 r. ZUS wyliczał go tylko osobom zatrudnionym przed graniczną datą 1 stycznia 1999 r. przez 6 miesięcy i jeden dzień. Teraz o naliczenie kapitału początkowego może wystąpić każdy, kto przepracował nawet tylko kilka dni. ZUS także, biorąc pod uwagę okresy zatrudnienia, operował półroczami, a teraz wylicza kapitał początkowy za każdy przepracowany miesiąc, tydzień, dzień. Ostatnio zmieniła się zasada postępowania wobec osób, które nie przepracowały pełnego roku kalendarzowego (szczegóły wyjaśnia nasz ekspert).
Jeśli pani Grażyna nie złożyła jeszcze wniosku o ustalenie kapitału początkowego, będzie musiała to zrobić. Pośpiechu nie ma, ale zapewne łatwiej zgromadzić niezbędne dokumenty teraz niż za lat kilka. Mogą one zaginąć choćby z przyczyn losowych, a odtworzenie ich może być pracochłonne. Informacje o stażu i wysokości zarobków przed 1999 r. potwierdzamy:
● zaświadczeniami o zarobkach sprzed 1999 r. na drukach RP-7 wydanych przez dawnych pracodawców,
● dokumentami potwierdzającymi lata nauki i wykształcenie,
ewentualnie:
● świadectwami pracy, angażami, dokumentami poświadczającymi wysokość zarobków,
● książeczką zdrowia z adnotacjami o wysokości wynagrodzenia,
● zeznaniami świadków.
N owe zasady obowiązują od 1 października br. Zmiany dotyczą sytuacji, w której ubezpieczony wskazał do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego rok kalendarzowy, w którym pozostawał w ubezpieczeniu społecznym jedynie przez część miesięcy tego roku. Kwoty podstawy wymiaru składek za miesiące pozostawania w ubezpieczeniu będą teraz porównane z kwotami przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy, odpowiednio do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu, a nie – jak to było przed zmianą przepisów – do przeciętnego wynagrodzenia za cały rok kalendarzowy.
Zmienione przepisy będą stosowane bez względu na przyczynę przerwy w ubezpieczeniu społecznym. Mogą to być przyczyny związane m.in. ze służbą wojskową, urlopem wychowawczym albo podjęciem lub ustaniem zatrudnienia w ciągu roku kalendarzowego.
Ponowne obliczenie kapitału początkowego ustalonego przed zmianą przepisów następuje na wniosek osoby zainteresowanej. Jeżeli jednak osoba zainteresowana nie wystąpi z wnioskiem w tej sprawie – ZUS ponownie ustali wysokość kapitału początkowego przy obliczaniu emerytury według nowych zasad, o ile będzie to korzystne dla emeryta.
Osoby, które mają już obliczoną emeryturę według nowych zasad (a do podstawy jej obliczenia przyjęty był kapitał początkowy), powinny zgłosić wniosek o ponowne ustalenie wysokości tej emerytury, z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego. W takim przypadku termin na wydanie decyzji dla organu rentowego wynosi 60 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Wypłaty emerytury w nowej wysokości dokonuje się na ogólnych zasadach, nie wcześniej niż od miesiąca zgłoszenia wniosku.
Podstawa prawna
Art. 173–175 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.).