Na podstawie nowych przepisów przy ustalaniu wyspkości emerytury ZUS będzie korzystniej wyliczał wskaźnik wysokości wynagrodzenia za lata, w których osoba podlegała ubezpieczeniu społecznemu przez okres krótszy niż 12 miesięcy.
Jednym z czynników, które mają wpływ na wysokość kapitału początkowego, jest podstawa wymiaru. Dla przypomnienia ustalamy ją według następującego wzoru:
pw = wwpw x kwota bazowa
gdzie:
pw – postawa wymiaru,
wwpw – wskaźnik podstawy wymiaru
kwota bazowa oznacza kwotę bazową przyjętą do obliczenia podstawy wymiaru, która bez względu na datę wydania decyzji wynosi 1220,89 zł.
W celu ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego:
- oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek oraz kwot niestanowiących podstawy wymiaru składki wliczanych jednak do podstawy wymiaru (np. zasiłek chorobowy) oddzielnie dla każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,
- oblicza się stosunek każdej z tych sum do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnej części procentu,
- oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego, która nie może przekraczać 250 proc.
- mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową. [przykład 1]
Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się z okresu przypadającego przed 1999 r. – w zależności od stanu faktycznego – z:
- 10 kolejnych lat kalendarzowych,
- 20 lat dowolnie wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu,
- faktycznego okresu.
Dotychczas, w sytuacji gdy ubezpieczony w danym roku kalendarzowym podlegał ubezpieczeniu społecznemu przez okres krótszy niż 12 miesięcy, do ustalenia wysokości wskaźnika wynagrodzenia za ten rok przyjmowano sumę uzyskanego w tym roku wynagrodzenia i porównywano ją z kwotą przeciętnego wynagrodzenia za cały rok. [przykład 2]
Zgodnie z nowymi przepisami, jeśli okres wskazany do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego obejmuje rok kalendarzowy, w którym ubezpieczony pozostawał w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego jedynie przez część miesięcy tego roku, do obliczenia stosunku sumy kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3 ustawy emerytalnej, w okresie tego roku do przeciętnego wynagrodzenia przyjmuje się sumę kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za ten rok kalendarzowy odpowiednią do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu. [przykład 3]
Powyższa zasada jest obowiązująca również w sytuacji gdy ubezpieczony podjął zatrudnienie nie od pierwszego dnia miesiąca, czy też w sytuacji ustania zatrudnienia również nie z ostatnim dniem miesiąca. [przykład 4]
Znowelizowany przepis ma zastosowanie nie tylko w sytuacji rozpoczęcia lub zakończenia trwającego ubezpieczenia np. z tytułu umowy o pracę lub z tytułu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej. Przepis ten ma zastosowanie również w przypadku przerwy w ubezpieczeniu spowodowanej np. urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym, odbywaniem służby wojskowej.
Dla osób, które mają już ustalony kapitał początkowy, przeliczenie kapitału z uwzględnieniem zmian obowiązujących od 1 października 2013 r. będzie możliwe po uprzednim złożeniu wniosku o ponowne ustalenie kapitału początkowego. W przypadku gdy nie zostanie złożony taki wniosek, ZUS przy ustalaniu wysokości emerytury zbada, czy zastosowanie powyższej zasady jest dla ubezpieczonego korzystniejsze

PRZYKŁAD 1

W pierwszej kolejności suma wypłaconych pensji

Ubezpieczona złożyła wniosek o ustalenie kapitału początkowego, wskazując m.in. 1996 rok, w którym była zatrudniona przez wszystkie jego miesiące w ramach stosunku pracy. Z tytułu wykonywanej pracy otrzymała za ten rok wynagrodzenie, na które składało się: wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 8420,20 zł, premie w kwocie 2500 zł, w tym trzynastkę wypłaconą w lutym 1997 roku. Ponadto zainteresowana przebywała na zwolnieniu lekarskim od 17 czerwca do 30 listopada 1996 r. i otrzymała z tego tytułu wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy oraz zasiłek chorobowy w łącznej kwocie 5591,75 zł. ZUS w pierwszej kolejności obliczy sumę wypłaconych zainteresowanej wynagrodzeń (wynagrodzenie zasadnicze + premie). Kwota ta wynosi 24 932,15 zł. Kwotę tę następnie podzieli przez roczną kwotę przeciętnego wynagrodzenia ogłoszoną za 1996 rok. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru dla 1996 roku w przypadku zainteresowanej wynosi 237,99 proc. (24 932,15 zł : 10 476,00 zł).

PRZYKŁAD 2

Tak jest...

ZUS decyzją z 12 kwietnia 2012 r. obliczył kapitał początkowy dla ubezpieczonego urodzonego 12 lutego 1968 r. Ubezpieczony przedłożył dokumenty potwierdzające wykonywanie pracy w następujących okresach: od 1 lutego 1989 r. do 31 maja 1991 r. – praca wykonywana w ramach umowy o prace oraz w okresie od 1 stycznia 1994 r. do 31 grudnia 1998 r. – prowadzenie pozarolniczej działalności (usługi). Zainteresowany od 1 października 1991 r. do 30 czerwca 1992 r. pobierał zasiłek dla bezrobotnych. ZUS ustalając wysokość wskaźnika wynagrodzenia za 1989 rok, przyjął kwotę wynagrodzenia za okres od 1 lutego 1989 r. do 31 grudnia 1989 r., tj. 11 miesięcy, i porównał ją z kwotą przeciętnego wynagrodzenia ustaloną dla tego roku za 11 miesięcy. Taki sposób obliczenia wskaźnika wynagrodzenia był możliwy tylko w roku, w którym ubezpieczony po raz pierwszy został objęty ubezpieczeniem. Z kolei do obliczenia wskaźnika wynagrodzenia za 1991 rok, przyjęto sumę wynagrodzeń uzyskanych w okresie od 1 stycznia 1991 do 31 maja 1991 r. oraz kwotę zasiłku dla bezrobotnych otrzymanych za okres od 1 października 1991 r. do 31 grudnia 1991 r. Sumę kwot za 8 miesięcy podzielono przez przeciętne wynagrodzenie za pełny rok 1991, tj. za 12 miesięcy.

PRZYKŁAD 3

...a tak będzie

W opisanym wyżej przykładzie 2, po zmianie przepisów, wskaźnik wysokości wynagrodzenia za 1991 rok zostanie ustalony w inny sposób. Suma podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w okresie od 1 stycznia 1991 do 31 maja 1991 r. oraz od 1 października 1991 do 31 grudnia 1991 r. (tj. za okres 8 miesięcy) zostanie porównana do sumy kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za rok 1991, odpowiednią do 8 miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu społecznym w roku 1991. Obliczenie wskaźnika wynagrodzenia zgodnie z nowymi przepisami będzie bez wątpienia bardziej korzystne. W przypadku zwiększenia wskaźnika wysokości za 1991 rok wzrośnie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego, a tym samym zwiększy się jego podstawa wymiaru. W konsekwencji wzrośnie wysokość kapitału początkowego (większa kwota będzie podlegała waloryzacji, co w przyszłości da wymierne skutki w postacie zwiększenia wysokości emerytury).

PRZYKŁAD 4

Praca nie od pierwszego dnia miesiąca

Ubezpieczona, urodzona 15 listopada 1957 r., była zatrudniona w okresie od 1 września 1994 r. do 28 maja 1995 r. na podstawie umowy o pracę w wymiarze 3/4 etatu oraz w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od 13 grudnia 1995 r. do 31 grudnia 1998 r. Zainteresowana będzie składała wniosek o emeryturę w grudniu 2013 roku. Ubezpieczona po raz pierwszy została objęta ubezpieczeniem społecznym od 1 września 1994 r.

Wskaźnik wynagrodzenia za 1994 rok zostanie obliczony przez porównanie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w okresie od 1 września 1994 r. do 31 grudnia 1994 r. do sumy kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za rok 1994, odpowiednią do 4 miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu w roku 1994. Z kolei, uwzględniając zmiany obowiązujące od 1 października 2013 r., w korzystniejszej wysokości zostanie obliczony wskaźnik wysokości wynagrodzenia za rok 1995. Obliczając wskaźnik dla tego roku, ZUS przyjmie sumę podstaw wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w okresie od 1 stycznia 1995 r. do 28 maja 1995 r. oraz od 13 grudnia 1995 do 31 grudnia 1995 r. i porówna ją z sumą kwot przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za rok 1995, odpowiednią do 6 miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu w roku 1995. Dotychczas porównanie następowało do przeciętnego wynagrodzenia dla całego roku 1995.

Podstawa prawna

Art. 174–174b ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.).