Profesor Irena Lipowicz, rzecznik praw obywatelskich (RPO), ma wątpliwości, czy uzależnianie przez gminy przyjmowania dzieci do placówek od ich zaszczepienia jest zgodne z prawem. O udzielenie wyjaśnień w tej sprawie wystąpiła do ministrów pracy i polityki społecznej oraz edukacji narodowej.
Powodem skierowanych przez rzecznik pism są skargi napływające od rodziców. Informują w nich o gminach, które wprowadziły lub rozważają przyjęcie przepisów dających pierwszeństwo w rekrutacji do żłobków i przedszkoli szczepionym maluchom. Jako przykład podaje uchwały przyjęte przez radnych Częstochowy (zostały one właśnie unieważnione przez wojewodę śląskiego – red.).
RPO podkreśla, że jej celem nie jest kwestionowanie zasadności szczepień, ponieważ ich upowszechnienie doprowadziło do wyeliminowania lub ograniczenia wielu schorzeń. Problematyczna jest natomiast kwestia stosowania tego obowiązku jako kryterium naboru do samorządowych placówek. Rzecznik wskazuje, że konstytucja gwarantuje wszystkim równy i powszechny dostęp do nauki, w tym również na poziomie przedszkoli. Ograniczenia w korzystaniu z tego uprawnienia mogą być wprowadzane wyłącznie na drodze ustawy i tylko pod warunkiem, że będzie to uzasadnione ochroną konstytucyjnych wartości. Uzależnienie przyjęcia dziecka do przedszkola od zaszczepienia jest – jej zdaniem – sprzeczne z przepisami o systemie oświaty. Wskazują one, jakie kryteria mogą być stosowane na pierwszym etapie naboru. Z kolei w drugim etapie gmina może przyjąć własne, dodatkowe warunki, ale też nie mogą być one dowolne – powinny uwzględniać lokalne potrzeby społeczne.
Profesor Lipowicz dodaje, że rekrutacja do przedszkoli nie może być wykorzystywana jako narzędzie do wyegzekwowania ustawowego obowiązku szczepienia dzieci.
Podobne zastrzeżenia rzecznik przedstawiła w odniesieniu do stosowania tego samego kryterium przy naborze do publicznych żłobków. Podkreśliła, że dostęp do nich nie powinien być uzależniony od arbitralnych i dyskryminujących wymogów. Warunki rekrutacji powinny być określone w taki sposób, aby o przyjęciu do placówki decydowały wymogi faktycznie związane z celami funkcjonowania żłobków lub służące wyrównywaniu szans rodzin wymagających szczególnego wsparcia, np. niepełnych czy dotkniętych niepełnosprawnością. Kryterium zaszczepienia ma natomiast charakter sankcji i może zostać potraktowane jako metoda karania rodziców za naruszenie prawa.