Karta Nauczyciela skutecznie chroni stosunek pracy zarówno nauczycieli mianowanych, jak i kontraktowych. O wiele łatwiej jest jednak zwolnić pedagoga zatrudnionego na umowę o pracę, niż nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania.

Większość nauczycieli w polskich szkołach jest zatrudniona na podstawie mianowania, a więc dyrektor szkoły może ich zwolnić z pracy tylko w sytuacjach ściśle określonych w ustawie z 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela. Stosunek pracy z nauczycielem mianowanym ulega rozwiązaniu:

  • na mocy porozumienia stron;
  • na wniosek nauczyciela;
  • w razie czasowej niezdolności nauczyciela do pracy spowodowanej chorobą, jeżeli okres tej niezdolności przekracza 182 dni; w szczególnie uzasadnionych wypadkach okres ten może być przedłużony o kolejne 12 miesięcy, o ile nauczyciel uzyska prawo do świadczenia rehabilitacyjnego lub zostanie mu udzielony urlop dla poratowania zdrowia - więcej o tym przeczytasz tutaj>>;
  • w razie uzyskania negatywnej oceny pracy;
  • w razie cofnięcia skierowania do nauczania religii w szkole;
  • w razie nieusprawiedliwionego niezgłoszenia się nauczyciela na badanie okresowe lub kontrolne;
  • w razie orzeczenia przez lekarza przeprowadzającego badanie okresowe lub kontrolne o niezdolności nauczyciela do wykonywania dotychczasowej pracy.

Wypowiedzenie wręcza się nauczycielowi z końcem maja, tak, aby stosunek pracy uległ rozwiązaniu z końcem roku szkolnego, czyli 31 sierpnia (w praktyce najpóźniej można wręczyć wypowiedzenie do 31 lipca). Okres wypowiedzenia w powyższych przypadkach wynosi 3-miesiące lub tez stosunek pracy wygasa z końcem miesiąca (gdy upływa okres czasowej niezdolności nauczyciela do pracy).

Zmiany organizacyjne w szkole

Ponadto dyrektor może rozwiązać stosunek z nauczycielem mianowanym w przypadku tzw. zmian organizacyjnych w szkole, a dokładnie:

  • w razie całkowitej likwidacji szkoły;
  • w razie częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć.

Okres wypowiedzenia w takim wypadku wynosi trzy miesiące, jednak można go skrócić nawet do miesiąca, jeżeli nauczycielowi pozostałe dwa miesiące zostaną zrekompensowane pieniężnie - sumę wylicza się tak, jak ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

Zanim jednak szkoła zwolni nauczyciela z powodów organizacyjnych, musi poinformować o tym organizację związkową, do której pedagog należy (o ile w ogóle jest członkiem związku). Związkowcy mają 7 dni na pisemne zgłoszenie umotywowanych zastrzeżeń, ale ich opinia nie jest dla dyrektora wiążąca. Podejmując decyzję musi on kierować się natomiast obiektywnymi, jasnymi kryteriami - powinien wziąć pod uwagę między innymi kwalifikacje zawodowe pedagoga, ocenę tego, jak się wywiązuje ze swoich obowiązków, opinię współpracowników i rodziców oraz stosunek do dyscypliny pracy (spóźnienia, nieobecności itp.).

Jeśli nauczyciel uzna, że dyrektor szkoły kierował się nieobiektywnymi przesłankami przy zwalnianiu go, może zwrócić się do sądu pracy o przywrócenie do pracy lub o przyznanie odszkodowania, równego maksymalnie trzymiesięcznemu wynagrodzeniu.

Analogiczne zasady obowiązują w przypadku nauczycieli dyplomowanych.

Łatwiej zwolnić nauczyciela kontraktowego

O wiele łatwiej jest rozwiązać stosunek pracy zawarty z nauczycielem kontraktowym, zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony (w wyjątkowych przypadkach na czas określony). Oprócz sytuacji obowiązujących także nauczyciela mianowanego, umowa w tym przypadku ulega rozwiązaniu:

  • w każdym czasie i bez wypowiedzenia w razie niezdolności nauczyciela do pracy z powodu choroby trwającej dłużej niż jeden rok, chyba że w szczególnie uzasadnionych wypadkach lekarz leczący stwierdzi możliwość powrotu do pracy w zawodzie nauczyciela;
  • z końcem roku szkolnego, za trzymiesięcznym wypowiedzeniem;
  • w razie uzyskania negatywnej oceny pracy.

Ponadto w przypadku nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę istnieje możliwość wypowiedzenia mu w każdej chwili stosunku pracy z zastosowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia. W takiej sytuacji należy jednak podać przyczynę wypowiedzenia, która może dotyczyć innych okoliczności niż wymienione powyżej, musi być natomiast prawdziwa i faktycznie uzasadniająca wypowiedzenie.

Każdy dostanie odprawę

Wszystkim zwalnianym nauczycielom, niezależnie od stanowiska, przysługuje odprawa (wyjątkiem jest sytuacja, w której rozwiązanie umowy nastąpiło na mocy porozumienia stron).

Zwolniony nauczyciel zatrudniony na umowę o pracę otrzyma dodatkowo wynagrodzenie:

  • miesięczne, jeśli pracował w szkole krócej niż 2 lata;
  • dwumiesięczne, jeśli pracował od 2 do 8 lat;
  • trzymiesięczne, jeśli przepracował ponad osiem lat.

Natomiast nauczycielowi zatrudnionemu na podstawie mianowania (i dyplomowanemu) wypłaca się odprawę w wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn. DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.)