Nie ma ograniczeń w liczbie stypendiów otrzymywanych przez doktorantów. Mają prawo pobierać zarówno wsparcie naukowe z kilku źródeł, jak też pomoc socjalną. Łącznie mogą dostawać miesięcznie nawet kilka tysięcy złotych.
Podstawowe świadczenia, jakie im przysługują, to stypendia:
● doktoranckie,
● dla najlepszych doktorantów,
● socjalne,
● specjalne dla osób niepełnosprawnych,
● ministra.
A także:
● zwiększenie stypendium z dotacji projakościowej,
● zapomoga,
● kredyt studencki.
Jednak nie wszystkie formy pomocy są tak samo dostępne dla uczestników studiów trzeciego stopnia uczących się w uczelni, jak i instytutach naukowych.
Oprócz wymienionych form wsparcia finansowego stypendia mogą fundować doktorantom także pracodawcy i samorządy.

Pomoc za naukę

Podstawowym świadczeniem przysługującym młodym naukowcom jest stypendium doktoranckie. Przyznaje je rektor na wniosek zainteresowanego po rozpatrzeniu oceny jego osiągnięć naukowych. Jego weryfikacji dokonuje komisja. To ona przekazuje władzom uczelni listę osób rekomendowanych do przyznania tego świadczenia.
Stypendium nie może być niższe niż 60 proc. minimalnego wynagrodzenia zasadniczego asystenta. Od 1 stycznia 2013 r. wynosi ono 2055 zł, a więc pomoc przysługująca doktorantowi nie może być mniejsza niż 1233 zł.
Szczegółowe zasady przyznawania tego świadczenia określa uczelnia. Najczęściej może je otrzymać osoba, która terminowo realizuje program studiów doktoranckich, wykazuje się zaangażowaniem w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w ramach praktyk zawodowych oraz w realizację prowadzonych przez siebie badań naukowych.
Wsparcie takie przysługuje już na pierwszym roku studiów doktoranckich. Wówczas podstawą do jego przyznania są bardzo dobre wyniki osiągnięte przez zainteresowanego w postępowaniu rekrutacyjnym.
Stypendium doktoranckie na drugim roku i w kolejnych latach studiów może być przyznane osobie, która w roku akademickim poprzedzającym złożenie wniosku o pomoc finansową uzyskała również bardzo dobre albo dobre wyniki z egzaminów objętych programem kształcenia oraz wykazała się postępami w pracy naukowej i w przygotowaniu rozprawy doktorskiej.

Więcej z dotacji

Można też ubiegać się o zwiększenie stypendium doktoranckiego z dotacji projakościowej. Przysługuje uczestnikom studiów trzeciego stopnia wyróżniającym się w pracy naukowej i dydaktycznej. Uprawnienie do tego świadczenia przysługuje nie więcej niż 30 proc. najlepszych doktorantów stacjonarnych (dziennych) na poszczególnych latach studiów doktoranckich.
Co ważne, mogą dostać je także ci, którzy nie otrzymują stypendium doktoranckiego. Kwota zwiększenia nie może być mniejsza niż 800 zł miesięcznie i jest przyznawana na czas równy okresowi otrzymywania stypendium doktoranckiego.
Wniosek o zwiększenie wsparcia z dotacji projakościowej należy złożyć razem z podaniem o przyznanie stypendium doktoranckiego.
W tym przypadku osiągnięcia doktoranta ocenia się w szczególności na podstawie:
● publikacji,
● odbytych staży związanych z tematyką pracy badawczej,
● udziału w konferencjach (tylko tych z wystąpieniem dotyczącym tematyki pracy badawczej),
● postępów w pracy doktorskiej.
Przysługuje ono także na pierwszym roku tym, którzy osiągnęli bardzo dobre wyniki w nauce w trakcie studiów drugiego stopnia albo jednolitych studiów magisterskich lub w postępowaniu rekrutacyjnym.

Tylko dla wybranych

Oprócz powyższych świadczeń można ubiegać się również o stypendium dla najlepszych doktorantów. Przysługuje ono niezależnie od formy odbywanych studiów i podobnie jak poprzednie już od pierwszego roku. Wtedy jego udzielenie zależy także od wyników rekrutacji.
Na kolejnych latach takie wsparcie może być przyznane doktorantowi, który w roku akademickim poprzedzającym przyznanie stypendium spełnił następujące warunki:
● uzyskał bardzo dobre lub dobre wyniki egzaminów objętych programem studiów doktoranckich,
● wykazał się postępami w pracy naukowej i przygotowywaniu rozprawy doktorskiej,
● podczas studiów doktoranckich prowadzonych przez uczelnię szczególnie angażował się w pracę dydaktyczną.
Stypendium dla najlepszych doktorantów jest jednak niższe. Wynosi np. 400 zł miesięcznie.
Terminy składania wniosków o te świadczenia ustala każda uczelnia.
Co ważne, ta sama osoba może jednocześnie otrzymywać stypendia dla najlepszych doktorantów, doktoranckie oraz to przyznawane przez ministra nauki za wybitne osiągnięcia.

Należy się socjal

Doktoranci mogą także korzystać z pomocy socjalnej. Pierwszą formą jest stypendium socjalne. Jego udzielenie zależne jest od dochodu. Aby je uzyskać, zarobki na jednego członka rodziny nie mogły w roku akademickim 2012/2013 przekraczać 850,20 zł (co roku obliczany jest inny próg).
Przy ubieganiu się o nie można wnioskować też o pomoc w związku z zamieszkaniem w domu studenckim lub w innym obiekcie. Wsparcie otrzymają ci, którzy znajdują się w trudnej sytuacji materialnej.
Osobom, którym zdarzył się nieszczęśliwy wypadek losowy (np. zostały okradzione, zachorowały), przysługuje zapomoga.
Natomiast niepełnosprawni doktoranci mogą ubiegać się o specjalne świadczenie. Jego przyznanie zależne jest od udokumentowania stopnia inwalidztwa.

Tania pożyczka

Doktoranci mogą również starać się o przyznanie kredytu na preferencyjnych warunkach. Udziela ich kilka banków m.in. PKO Bank Polski SA, Bank Pekao SA, Bank Polskiej Spółdzielczości SA.
Przy składaniu wniosku doktorant powinien przedstawić dochody na osobę w rodzinie. Co roku minister nauki i szkolnictwa wyższego przedstawia maksymalną ich wysokość przypadającą na członka rodziny doktoranta – w 2012 r. było to 2,3 tys. zł Konieczne jest także okazanie poręczenia. Doktorat może ubiegać się o zabezpieczenie spłaty kredytu w Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK) lub Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR).
W przypadku BGK 100 proc. poręczania otrzymają ci, którzy zostali całkowicie pozbawieni opieki rodzicielskiej lub zostali umieszczeni w rodzinie zastępczej albo rodzinnej placówce opiekuńczo-wychowawczej, bez względu na dochód. Należy się ono także tym, których przychody nie przekraczają 600 zł na osobę. Z kolei 70 proc. poręczenia uzyskają osoby, których dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 1 tys. zł.
Natomiast o poręczenie ARMiR mogą ubiegać się studenci zamieszkujący na wsi. W zależności od wysokości dochodu na osobę w rodzinie agencja może poręczać do 80 proc. lub do 100 proc. kredytu.
Bank ma czas do co roku do 15 lutego na rozpatrzenie wniosku o udzielenie kredytu. Pożyczka może być wypłacana przez maksymalnie cztery lata w wysokości 600 zł miesięcznie. Warunkiem otrzymywania transz jest przedstawianie w banku w terminach do 31 października i 31 marca ważnej legitymacji doktoranckiej. Zaświadczenie o studiach doktorant jest zobowiązany przedstawić jedynie przy ubieganiu się o pożyczkę. Spłata kredytu rozpoczyna się dwa lata od daty ukończenia studiów. W przypadku trudności w jego spłacie bank może zmniejszyć wysokość raty lub czasowo go zawiesić z odsetkami na okres maksymalnie 12 miesięcy. Jeśli natomiast osoba ukończy studia w grupie 5 proc. najlepszych absolwentów uczelni, może wystąpić do banku o jego zmniejszenie. Pożyczka może być także umorzona częściowo lub w całości ze względu na trudną sytuację życiową, trwałą utratę zdolności do spłaty zobowiązań lub śmierć kredytobiorcy.

Co należy zawrzeć we wniosku o przyznanie stypendium doktoranckiego

Dane osobowe doktoranta wraz z opisem jego postępów w pracy naukowej;

Opinię opiekuna naukowego albo promotora;

Informacje potwierdzające spełnienie kryteriów potrzebnych do jego uzyskania.

PRZYKŁADY

1. Czy uczelnia nadal będzie wypłacała stypendium po przerwaniu studiów

Szkoła wyższa przyznała doktorantowi stypendium na trzecim roku studiów na dwa semestry. Pod uwagę brała osiągnięcia uzyskane w roku ubiegłym, m.in. bardzo dobre wyniki w nauce oraz postęp w pracy naukowej. Uczestnik studiów otrzymał propozycję podjęcia pracy. Zrezygnował więc z dalszego kształcenia. Czy uczelnia wciąż będzie mu wypłacała stypendium uzyskane za osiągnięcia za rok ubiegły, mimo że został on skreślony z listy?

Nie. W przypadku skreślenia z listy uczestników studiów doktoranckich wstrzymuje się wypłatę stypendium z pierwszym dniem miesiąca następującego po tym, w którym decyzja o skreśleniu stała się ostateczna.

Świadczenie nie zostanie natomiast zablokowane, jeśli doktorant uczestniczy w badaniach naukowych poza wydziałem, w tym również za granicą. Uczelnia nie odbierze mu go również, jeśli naukowiec pobiera wynagrodzenie za udział w projektach badawczych lub w zagranicznym stażu naukowym.

Pomoc nie przepadnie również temu, kto ukończył naukę wcześniej. Osobie, która obroni rozprawę doktorską przed terminem i z wyróżniającą oceną, uczelnia może wypłacić stypendium doktoranckie także za miesiące, o które został skrócony okres jego kształcenia. Nie może to być jednak więcej niż pół roku.

2. Czy wsparcie ministra otrzyma doktorant Polskiej Akademii Nauk

Doktorant kształci się w instytucie naukowym Polskiej Akademii Nauk (PAN). Jego kolega na uczelni może ubiegać się o stypendium ministra. Czy przysługuje ono też tym, którzy uczą się w PAN?

Nie. Tylko doktoranci kształcący się na studiach doktoranckich w uczelniach publicznych i niepublicznych nabyli prawo od 1 października 2012 r. do ubiegania się o przyznanie stypendium ministra za wybitne osiągnięcia. Nie przysługuje ono tym, którzy kształcą się w instytutach naukowych PAN.

Podstawa prawna

Art. 199–200a ustawy z 25 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 572 z późn. zm.). Par. 15, 16 rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 5 października 2011 r. w sprawie studiów doktoranckich oraz stypendiów doktoranckich (Dz.U. nr 225, poz. 1351). Par. 4, 5, 6 rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 18 maja 2010 r. w sprawie szczegółowych zasad, trybu i kryteriów udzielania, spłacania oraz umarzania kredytów i pożyczek studenckich (Dz.U. nr 87, poz. 560 z późn. zm.). Par. 3 rozporządzenia ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 14 września 2011 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłacania doktorantom stypendiów ministra za wybitne osiągnięcia (Dz.U. nr 214, poz. 1271).